کاهش رفتار‌های غیرشرعی نیرو‌های شهرداری تهران با دستفروشان

‌

می‌گویند آمار دستفروشان تهران یک ساله نصف شده است، دلیل آن هم روز بازار‌ها و یافتن کاربرای دستفروشان است. آن‌ها که ایرانی نبودند هم به کشور‌های خود بازگشته اند. اما کارشناسان این آمار‌ها را واقعی نمی‌دانند.

امیر فتاحیان، مدیرعامل شرکت شهربان و حریم بان به اکو ایران می‌گوید:دستفروشی پدیده‌ای است که شهرداری در تولدش نقشی ندارد نه شهرداری و نه شورای شهر. وقتی دستگاه کارآفرین کار تولید نمی‌کند و یا وقتی شاخص تورم افزایش پیدا می‌کند ممکن است دستفروش تولید شود.

وی ادامه می‌دهد:‌ما متولی مولودی هستیم که خودمان درتولدش نقش نداریم با توجه با به نرخ تورم چند سال اخیر که قطع به یقین میزان دستفروش در شهر افزایش بدهد با تدابیری که شهردار تهران و شورای شهر تهران داشته این میزان کم شده و به ۵ هزار و ۸۰۰ نفر رسیده است.

فتاحیان در پاسخ به این پرسش که آیا این دستاورد در یک سال اخیر به دست آمده است هم می‌گوید: در همین یک ساله حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد آمار دستفروشان کم شده است و این کاهش بدون زد و خورد و درگیری و دعوای فیزیکی و تنش‌های فیزیکی و ... بوده ومطئمن هستم بر روی این داستان.

وی درخصوص این که بخشی که ادعا می‌شود از چرخه دستفروشی خارج شده اند جذب روز بازار‌ها شده اند هم توضیح می‌دهد: بخشی به روز بازار‌ها رفته اند، بخشی اتباع بیگانه بوده اند که به کشور خودشان برگشته اند و بخشی از آن‌ها که دراستان‌ها و شهرستان‌های اطراف ساکن بودند به سمت آنجا هدایت شدند، برای برخی کار ایجاد شده ودر کارگاه‌ها و کارخانه‌های تولیدی استان‌های مختلف برای جذب آن‌ها صحبت شد، برخی از این افراد هنرمند وصنعت گر هستند که به شاخه‌های مرتبط با خودشان معرفی شدند و در واقع میزان و تعداد دستفروشی می‌کنند کم شدند.

مدیرعامل شرکت شهربان باتاکید بر این برخورد مناسب با دستفروشان وجود نداردو این را با یقین می‌گویم توضیح می‌دهد: من باکوچکترین بد رفتاری هم برخورد می‌کنم، اگر چنین موضوعاتی وجود داشته باشدحتما به سرعت در فضای مجازی منتشر می‌شد مگر اصحاب رسانه اجازه می‌دهند چنین اشتباهی اتفاق بیافتد و عموم جامعه ازآن آگاه نشوند.

فتاحیان درخصوص این که برای کاهش درگیری‌ها با دستفروشان نیرو‌های شهربان تغییر کرده اند یا تحت آموزش قرار گرفته اند هم توضیح داد:‌تلاش کردیم، آموزش دادیم و با تدبیری که شهردار تهران داشتند حقوق این افراد افزایش پیدا کرد این بسیار موثر بوده در رفتار آن‌ها و از آن طرف فشار‌های کاذب غیر واقعی به بدنه کم شده است رفتار‌های غیر شرعی با عموم جامعه در بدنه کم شده و رفتار‌ها کاملا مشروع داره اتفاق می‌افتد، کرامت انسان‌ها را به آن‌ها نشان دادیم و هم این نیرو‌ها را به عنوان افراد با کرامت به جامعه نشان دادیم سعی کردیک علقه بین بچه‌ها و مردم ایجاد کردیم. این نیرو‌ها دربیشتررویداد‌های شهری به کمک شهر و شهروندان آمده اند از برف روبی تا سیل و بارندگی زحمت کشیده اند و به کمک مردم آمده اند و به دلیل این علقه ایجاد شده دیگر رفتار‌های تنش زای قبل وجود ندارد و رفتار‌ها مبتنی بر احترام است و مردم نیز آن را احساس می‌کنند و مردم هم به ما کمک کرده و به دلیل همین تعامل تعداد دستفروشان کم شده است، تخلفات کاهش پیدا کرده ارتشا کم‌تر شده و تلاش می‌کنیم موفق‌تر از گذشته عمل کنیم.

مریم ایثاری، عضو هیئت مدیره گروه جامعه‌شناسی شهر و مطالعات منطقه‌ای انجمن جامعه‌شناسی ایران درباره آمار جدیدی که از تعداد دستفروشان تهران اعلام شده هم به اکوایران می‌گوید: به نظر من آمار معتبری در مورد کل دستفروش‌های شهر تهران وجود ندارد یا اگر وجود دارد، ارائه نشده حتی آمار‌هایی که مدیران شهری در همین سال‌های اخیر در مورد دستفروش‌ها داده اند، آمار‌های خیلی متناقضی بوده، بنابراین این آمار ۳۰ هزار دستفروش که تبدیل به ۵ هزار شده به راحتی قابل اعتبارزایی نیست.

او تاکید می‌کند:‌روشن است آمار ۵ هزار دستفروش غلط است و دستفروشی در سال‌های اخیر کاهش پیدا نکرده است. مشاهدات میدانی مااین موضوع را نشان می‌دهد، با خود دستفروش‌ها هم صحبت می‌کنیم به این موضوع اشاره می‌کنند که در طول سال‌های اخیر خصوصا با چالش‌های اقتصادی که وجود داشته و بحران کرونا، خیلی از افراد مشاغلشان را از دست دادند وارد حوزه دستفروشی شدند و یکسری راسته‌هایی از شهر که قبلا اصلا دستفروشی و بساط گستری در آن وجود نداشت، شاهدحضور دستفروش‌ها هستیم، بنابراین به هیچ عنوان نمی‌توانیم بگوییم که دستفروشی کاهش پیدا کرده است.

ایثاری درپاسخ به این پرسش که می‌تواند آمار ارائه شده تعداد دستفروشانی باشد که در سامانه اعلام شده شهرداری ثبت نام کرده اند، می‌گوید: به نظر می‌رسد تعداد ثبت‌نام‌کنندگان در سامانه سامان‌بازار را صرفا مدنظر قرار دادند، زیرا در آمار‌هایی که ماه‌های اخیر از ثبت نام کنندگان این سامانه منتشر شده بود هم به عدد مشابهی اشاره شده بود.

می‌دانید لزوما کسی که در سامان‌بازار ثبت‌نام می‌کند، دستفروش هم ممکن است نباشد یعنی ممکن است کسی باشد که قبلا هم سابقه دستفروشی نداشته باشد و صرفا بخواهد غرفه‌هایی را اجاره کند. از طرفی به دلایل مختلف دستفروش‌ها از ثبت‌نام در این سامان‌بازار‌ها امتناع می‌کنند.

جامعه شناس با اشاره به این که دلایل عدم ثبت نام دستفروشان در این سامانه هم توضیح می‌دهد: دلایل آن خیلی روشن است؛ یکسری مدارک برای تایید هویت این افراد مانند کارت ملی، شناسنامه، کارت پایان خدمت و ... لازم است که ممکن است خیلی از دستفروش‌ها آن‌ها را نداشته باشند. مساله دوم این است که برخلاف تبلیغاتی که در مورد روزبازار‌ها و شب‌بازار‌ها می‌شود، ما همچنان روزبازار ثابتی در کل سطح شهر تهران نداریم. همچنان مطابق آماری که سایت شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل می‌دهد و درواقع آدرس و مشخصات روزبازار‌ها را نوشته و روز برگزاری‌اش را، ما می‌بینیم که فقط پایانه آزادی و همین طور پیاده‌راه ناصرخسرو هست که به یک معنا می‌شود گفت شب‌بازار‌هایی هستند که هر شب دایر هستند.

باقی روزبازار‌ها هیچ کدام هر روز دایر نیستند و فقط یک روز در هفته دایر هستند و طبیعتا بازارچه که فقط یک روز در هفته دایر باشد، نمی‌تواند نیاز اقتصادی یک دستفروش را تامین کند و به همین دلیل خیلی روشن است که می‌شود گفت اکثریت دستفروش‌ها از این طرح استقبال نکردند.

به گفته وی حالا فارغ از مسائل دیگری که خود آن بازارچه‌ها مکان‌یابی‌اش به چه شکل هست و چقدر واقعا ممکن است محصولات آن‌ها در آن غرفه‌ها فروش خوبی داشته باشد.

این جامعه شناس ادامه می‌دهد:‌این پنج هزار نفری هم که در این سامان بازار ثبت‌نام کردند، من حدس می‌زنم که اصلا بخش زیادی‌شان دستفروش‌ها نیستند ضمن اینکه در گذشته هم این سنت بوده؛ مثلا بازارچه‌هایی مثل جنت‌آباد و ... درصد قابل توجهی‌اش به مثلا زنان سرپرست خانوار یا جانبازان و ایثارگران و یا افرادی که تحت پوشش کمیته‌ی امداد و بهزیستی هستند تعلق می‌گرفت یعنی یک بخش از این غرفه‌ها اصلا به دستفروشانی که در خیابان در حال بساط‌گستری هستند تعلق نمی‌گیرد؛ بنابراین این آمار پنج هزار دستفروش اصلا نه تنها بازنمایی‌کننده کل دستفروش‌های شهر تهران نیست، بلکه حتی این پنج هزار نفر بخشی‌شان احتمالا اصلا شاید سابقه‌ی دستفروشی نداشتند و حالا کسانی بودند که به دلایل مختلف یک روز در هفته غرفه‌هایی را مایل هستند از شهرداری بگیرند و در آنجا حضور پیدا کنند. با توجه به تضاد بین آمار‌هایی که خود مدیران شهری می‌دهند مدتی پیش مدیر شرکت ساماندهی گفته بود که ۱۰ هزار دستفروش داریم و می‌بینید که آمارهایشان متضاد هست و نمی‌شود به آن اتکا کرد و هم این آمار پنج هزار دستفروش قطعا اشتباه هست.

ایثاری با بیان این که در مورد برخورد مدیریت شهری با مساله‌ی دستفروشی ما همیشه شاهد سه جریان غالب بودیم می‌گوید: اولین جریان، جریانی بوده که سعی کرده به شیوه دوره‌ای و حتی بعضی سال‌ها تمام روز‌های سال از دستفروشی ممانعت کند و طرح‌های انضباط شهری اجرا کند و اجازه ندهد بساط گستری و دستفروشی در فضا‌های شهری اتفاق بیافتد. این سیاست بسته به عوامل مختلف در برخی از دوره‌ها بیشتر بوده و در برخی دوره‌ها کمتر بوده است.

مسائل متفاوتی باعث می‌شود مدیریت شهری به این نتیجه برسد که طرحی را اجرا کند یا نکند؛ مانند زمان‌های نزدیک به عید که فشار بیشتری از سوی کسبه و بازار ممکن است وجود داشته باشد برای اینکه دستفروشی کاهش پیدا کند. همین طور شرایط اقتصادی و حتی شرایط سیاسی امنیتی که به نظر می‌رسد این هم مدنظر مدیران است و ممکن است برخی مواقع با مماشات بیشتری برخورد کنند. همین طور بودجه‌هایی که برای این طرح‌ها اختصاص پیدا می‌کند، تعیین‌کننده است که این طرح‌ها با چه فاصله‌ای و چه زمانی برگزار می‌شود. ولی می‌شود گفت در سه چهار دهه اخیر ما همواره شاهد سیاست‌های طردآمیز و سیاست‌های مبتنی‌بر حذف دستفروشان از فضای شهری بودیم. عضی زمان‌ها کمتر و بعضی زمان‌ها بیشتر بوده است.

در سال‌های اخیر هم به نظر من این سیاست‌ها کم و بیش ادامه پیدا کرده است. گاهی با مماشات بیشتری همراه بوده و یک جا‌هایی می‌بینیم که کمتر به دستفروش‌ها مقابله کردند؛ اما سیاست دوم کم و بیش همواره پابرجا بوده که درآمدزایی غیررسمی از دستفروشی هست. سیاستی که الان در بسیاری از نقاط شهر تهران اجرا می‌شود و درواقع دستفروشان بابت حضورشان در فضای خیابان‌ها و معابر مجبور هستند به ماموران شهربان و ماموران خدمات شهری مناطق مبلغی را پرداخت کنند؛ بنابراین این دومین سیاست هست و اگر که ادعا بشود بدون درگیری تعداد دستفروشان کاهش پیدا کرده -که نظر من غلط است- قاعدتا در فضا‌هایی بوده که کسب درآمد غیررسمی از دستفروشی برجسته شده است. سیاست سوم هم که همان سیاست‌های مبتنی‌بر به اصطلاح ساماندهی هست که معمولا سیاست‌های شکست‌خورده‌ای بوده، چون فراگیری زیادی نداشته است. ما اصلا روزبازار‌هایی که هر روز در سطح شهر تهران دایر باشند را نداریم و بنابراین هیچ وقت نتوانسته نیاز‌های دستفروشان را به شغل هر روزه برآورده کند.