چالش‌های روابط تجاری ایران با کشور‌های همسایه

اقتصاد ایران با چالش‌های زیادی مواجه است و در دهه ۹۰ با عقب‌گردی شدید مواجه شد که حاصل سیاست‌های اشتباه بود. اقتصاد ایران علاوه بر مشکلات داخلی با تحریم‌ها هم مواجه است، اما کارشناسان معتقدند اثر کلید حل مشکلات در داخل است.

یکی از مواردی که باعث مقام شدن اقتصاد ایران در برابر تحریم و تکانه‌های خارجی مطرح می‌شود، جدایی از بودجه نفت و رشد صادرات کالا‌های غیرنفتی است که علاوه بر اینکه رشد تولید را فراهم می‌کند، بلکه حاصل آن ارزآوری برای کشور است.

درحالی‌که در طول سال‌های تحریم، ایران با موانع فراوانی در مسیر تجارت روبه‌رو بوده، اما استفاده از ظرفیت‌های موجود در کشور، برای تجارت و مبادلات منطقه‌ای با کشور‌های همسایه و صادرات کالا‌های ایرانی به این کشور‌ها از راهکار‌های اصلی تأمین منابع ارزی مطرح است.

بر اساس آمار‌ها حجم تجارت خارجی ۱۵ کشور همسایه ایران به حدود ۲۰۰۰ میلیارد دلار در سال می‌رسد و اقتصاد ایران این ظرفیت دارد که بخشی از کالا‌های موردنیاز این کشور‌ها را تامین کند.

دیپلماسی اقتصادی و رشد صادرات بخصوص با کشور‌های همسایه با افزایش صادرات و ارزآوری برای کشور، در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی و مقاوم‌تر شدن اقتصادی ایران (افزایش تاب‌آوری) در مقابله با تحریم‌ها گام اساسی برداشته شود.

یحیی آل اسحاق، رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق از رشد تجارت دو کشور و رفع مشکلات تجاری خبر داد و گفت: با تلاش‌های انجام شده، تجارت ایران و عراق بهبود یافته است و با ادامه این روند تا پایان امسال ارزش آن به ۱۰ میلیارد دلار می‌رسد.

یحیی آل اسحاق با بیان اینکه هدف گذاری مبادلات ایران و عراق تجارت ۲۰ میلیارد دلاری است، اظهار کرد: عزم فعالان اقتصادی در این زمینه با اهداف مسوولان دو کشور همراه بوده است و تاکنون نیز تجاربی مانند ۱۴ میلیارد دلار تجارت در سال را به دست آورده‌ایم.

وی با اشاره به افت و خیز‌های تجارت میان دو کشور تاکید کرد: یکی از دلایل افت آمار‌های تجاری نسبت به سال گذشته، کاهش تجارت جهانی بوده که در ایران نیز اثر داشته و از سوی دیگر حذف آمار‌های صادرات برق و انرژی از تجارت با عراق موجب تغییر در ارقام شده است.

مشکلات تجاری میان ایران و عراق حل شده است

آل اسحاق با بیان اینکه ممنوعیت صادرات و واردات برخی کالا‌ها در قوانین دو کشور نیز مزیت بر علت برای تغییر در آمار تجاری شده است، تصریح کرد: تلاش‌ها به‌گونه‌ای بوده که تا پایان سال به رقم ۱۰ میلیارد دلار تجارت با این کشور دست یابیم که بهبود عملکرد بر این موضوع تاکید دارد.

رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق با تاکید بر اینکه مشکلات تجاری میان دو کشور حل شده است، اظهار داشت: آهنگ مبادلات نشان از رشد تجارت ایران و عراق دارد و وضعیت به خوبی پیش می‌رود.

وی با اشاره به سفر نخست وزیر عراق به ایران، اضافه کرد: ۹ محور در این بخش مورد توجه قرار گرفت که بخشی از آن سیاسی و امنیتی بود، اما سرمایه‌گذاری‌های مشترک و همکاری‌های نفتی در بخش اقتصادی در این سفر مطرح شد؛ از سوی دیگر تغییراتی در روند صادرات نیز مورد توجه قرار گرفت.

آل اسحاق گفت: در مجموع ایران و عراق برای بهبود روابط و تغییر شرایط پولی و بانکی توافق کردند تا بانک‌های مرکزی دو کشور وضع موجود را تسهیل و مشکلات را مرتفع کنند.
ایسنا نوشت، طبق آمار‌های منتشر شده از اتاق بازرگانی در بهار امسال بیش از ۲۰ میلیون و ۹۷۳ هزار و ۸۴۰ تن کالا، به ارزش ۱۲میلیارد و ۳۶۳ میلیون و ۸۶۲هزار و ۸۱ دلار با کشور‌های همسایه تبادل شد که نسبت به بهار سال ۱۴۰۰با رشد ۱۸ درصدی همراه بوده است.

در این دوره تجارت غیر نفتی با همسایگان، ۵۹ درصد وزن و ۴۹درصد ارزش کل کالا‌های تجاری ایران (واردات و صادرات) را به خود اختصاص داده است. درخصوص میزان صادرات به همسایگان نیز از کل صادرات ۲۷میلیون و ۶۶۴هزار تنی ایران در فصل بهار، به ارزش ۱۳میلیارد و ۶۹میلیون دلار، ۱۶میلیون و ۵۰هزار تن کالا به ارزش ۶ میلیارد و ۷۳۶میلیون و ۶۲۷هزار و ۳۰۳دلار به کشور‌های همسایه صادر شده که ۶۰درصد وزن و ۵۱ درصد ارزش کل صادرات ایران سهم همسایگان بوده که نسبت به مدت مشابه با کاهش ۱۰ درصدی در وزن و رشد ۲۰درصدی در ارزش همراه بوده است.

طبق این گزارش، پنج مقصد کالا‌های صادراتی ایران به همسایگان به ترتیب عراق با خرید یک میلیارد و ۸۲۴ میلیون دلار و کاهش ۲۲درصدی، ترکیه با یک میلیارد و ۷۳۷ میلیون دلار و رشد ۱۹۲درصدی، امارات با یک میلیارد و ۶۴۵میلیون دلار و رشد ۲۹درصدی، افغانستان با ۳۶۷میلیون دلار و کاهش ۳۵ درصدی و عمان با ۳۳۱میلیون دلار و رشد ۱۶۸ درصدی بودند.

سایر مقاصد صادراتی بعد از عمان نیز به ترتیب، کشور‌های پاکستان با خرید ۲۷۹میلیون دلار با رشد ۱۳درصدی، آذربایجان با ۱۶۱میلیون دلار و رشد ۸۷درصدی، روسیه با ۱۱۵میلیون دلار و کاهش ۱۵درصدی، ترکمنستان با ۹۵میلیون دلار و رشد ۳۸درصدی، ارمنستان با ۷۴میلیون دلار و رشد ۲۱درصدی، کویت با ۴۵میلیون دلار و رشد ۳۷درصدی، قزاقستان با ۳۴میلیون دلار و کاهش ۱۲درصدی، قطر با ۲۸میلیون دلار و کاهش ۱۷درصدی، بحرین با دو میلیون دلار و رشد ۲۲ درصدی و عربستان با سه هزار و ۷۳۱ دلار و کاهش ۶۹درصدی، قرار دارند.

اما در رابطه با میزان واردات از ۱۵کشور همسایه نیز در فصل بهار امسال هشت میلیون و ۱۵۴ هزار تن کالا به ارزش ۱۲میلیارد و ۴۶۴میلیون دلار کل کالا‌های وارده به کشور بوده که بیش از چهار میلیون و ۴۳۳هزار تن کالا به ارزش پنج میلیارد و ۶۲۷ میلیون و ۲۳۴هزار و ۷۷۸ دلار آن از ۱۵ کشور همسایه بوده که ۵۴ درصد وزن و ۴۵درصد کل واردات کشور را به خود اختصاص داده است. واردات فصل بهار کشور از همسایگان، با رشد بیش از یک درصدی در وزن و ۱۵ درصدی در ارزش همراه بوده است.

در مورد پنج شریک اول تامین کالا‌های مورد نیاز کشور از بین همسایگان، امارات با فروش سه میلیارد و ۴۲۶ میلیون دلار و رشد ۶ درصدی، ترکیه با یک میلیارد و ۲۷۳ میلیون دلار و رشد ۲۲درصدی، روسیه با ۳۹۴میلیون دلار و رشد ۲۲درصدی، پاکستان با ۱۹۶میلیون دلار و رشد ۲۰۸درصدی و عمان با ۱۹۴میلیون دلار و رشد ۹۲ درصدی، به ترتیب در رتبه اول تا پنجم فروش کالا به ایران در بین همسایگان در سه ماهه نخست امسال بودند.

همچنین در رابطه با واردات از سایر کشور‌های همسایه، قزاقستان با فروش ۶۶ میلیون دلار و رشد ۲۷۷درصدی، عراق با ۴۱میلیون دلار و کاهش ۴۱درصدی، قطر با ۱۳میلیون دلار و رشد ۲۶۱درصدی، آذربایجان با ۸.۳ میلیون دلار و رشد ۷۶درصدی، ترکمنستان با ۸.۱ میلیون دلار و کاهش ۱۳درصدی، افغانستان با چهار میلیون دلار و رشد ۸۱درصدی، ارمنستان با دو میلیون دلار و کاهش ۳۸درصدی، کویت با ۱.۷میلیون دلار و کاهش ۱۷درصدی و بحرین با ۴۳۳هزار دلار و رشد دو درصدی در رتبه‌های ۶تا ۱۵ تامین کالا‌های مورد نیاز کشور در فصل بهار در بین همسایگان ایران قرار دارند.