عیار پایین نظارت در آشفته بازار طلای آب شده

قیمت دلار و سایر ارزها همچنان در حال افزایش و رکوردشکنی است و در مقابل، ارزش پول ملی کشور همچنان در حال کاهش است. از سوی دیگر بازارهای موازی مثل بورس، ارز، مسکن و خودرو هم ثبات چندانی ندارند و ورود به آن ها ریسک بالایی را طلب می کند. بنابر این مردم برای اینکه ارزش پول و دارایی شان حفظ شود به سراغ بازار طلا و سکه می روند. البته خرید و نگهداری طلا در منزل به عنوان کالای سرمایه ای از قبل هم سابقه داشته و بنا بر بعضی آمارها، ایرانی ها تا همین اواخر بالغ بر 300‪ تن طلا در منزل نگهداری کرده بودند و این امر در حال حاضر که ارزش پول ملی روز به روز کاهش بیشتری پیدا می کند شدت بیشتری به خود گرفته است. البته امروزه مردم برای اینکه مجبور نشوند 10 درصد اجرت، 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده و حداقل 7 درصد کارمزد برای طلای ساخته شده بپردازند یا برای اینکه در دام حباب بیش از دو میلیون تومانی سکه نیفتند، بیشتر به سراغ طلای آب شده می روند ـ که هیچ نوع مالیات، کارمزد و اجرتی به آن تعلق نمی گیرد ـ و آن را که عمدتا به شکل شمش یا مفتول درآورده شده، خریداری می کنند و نزد خودشان نگه می دارند. آمارها گویای آن است که هم اکنون نیمی از معاملات بازار طلا را طلای آب شده تشکیل می دهد.

مخاطرات طلای آب شده

اما طلای آب شده مخاطرات خاص خودش را دارد؛ دست اندرکاران بازار طلا می گویند ورود به معاملات طلای آب شده کار حرفه ای ها است و مردم عادی نباید به این معاملات ورود کنند. آن ها می گویند ممکن است عیار طلای آب شده خریداری شده کمتر از آن چیزی باشد که فروشنده ادعا می کند. از این بدتر زمانی است که طلای آب شده ناخالصی زیادی هم داشته و به همین خاطر ترد و شکننده بوده و شکل پذیری نداشته باشد که اصطلاحا به آن «طلای شکن» می گویند. در این صورت خریدار «طلای شکن» متحمل خسارت و زیان خواهد شد .

کلاهبرداری در فضای مجازی

مخاطره بعدی معاملات طلای آب شده برای مردم عادی و معمولی، معاملات فضای مجازی است که هم حرفه ای های بازار طلا و هم پلیس بارها به مردم هشدار داده اند که از ورود به این نوع معاملات نیز پرهیز کنند. در یکی از خبرها به نقل از پلیس فتا آمده بود که یک گروه تلگرامی با بیش از 80 هزار عضو که برای خرید و فروش طلای آب شده راه اندازی شده بود، با وعده سوددهی بالا ظرف چند ساعت اقدام به دریافت مبالغ قابل توجهی از مراجعه کنندگان کرده و پس از آن قربانیان را از کانال و گروه خود حذف کرده است. نکته قابل تامل اینکه هیچ یک از مدیران این کانال ها از خطوط اپراتورهای داخل کشور استفاده نمی کنند و اغلب از خط تلفن یکی از کشورهای همسایه بهره می برند تا دسترسی به آن ها به سادگی امکان‌پذیر نباشد.

قدرت ویرانگری معاملات کاغذی

از دیگر مخاطرات و تبعات ویرانگر بازار طلای آب شده که به نوبه خود التهاب بازار طلا را به دنبال دارد، معاملات کاغذی است که صرفه چندانی برای خریداران عادی نداشته و سود آن غالبا در انحصار تعدادی آدم خاص است. درست است که طلای آب شده بخشی از معاملات بازار به شمار می رود ولی عده ای هستند که صرفا با ایجاد اتاق های کاغذی و بی آنکه پول چندانی را وارد بازار نموده یا طلایی را جابجا کرده باشند، اقدام به معاملات کاغذی می کنند و ناگفته پیداست که این امر به لحاظ قانونی ممنوع است. در همین راستا بتازگی رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا از دستگیری ۱۶ دلال بزرگ معاملات فردایی و طلای آبشده در تهران خبر داد. سردار رضاییان با اشاره به اینکه حجم معاملات این افراد به صورت صوری بیش از ۵ تُن در روز بوده تاکید کرد که معاملات کاغذی باعث ایجاد تقاضای کاذب و نابسامانی در بازار طلا می شود. پیش تر نیز در یکی از جنجالی ترین معاملات کاغذی و خارج از چارچوب قانون که در سال 99 در استان اردبیل انجام گرفته بود، دو نفر از شهروندان این استان با سوءاستفاده از نوسانات بازار، بیش از 6 هزار میلیارد تومان طلای آب شده را معامله کرده بودند که خوشبختانه دستگیر شدند و پروند فعالیت مجرمانه آن ها از سوی مراجع قضایی مورد رسیدگی قرار گرفت.

تاراج سرمایه ملی از راه قاچاق

قاچاق طلای آب شده و خروج ثروت ملی از مرزهای کشور یکی دیگر از تبعات منفی معامله طلای آب شده است که اقتصاد کشور را به نوبه خود دستخوش ضعف و فساد و بازار طلا را دچار نوسان می کند. این در حالی است که مسولین می توانند با ارائه مشوق های لازم و ایجاد زیرساخت های نه چندان پیچیده اقتصادی و گمرکی، نسبت به صادرات طلا به خارج از کشور اهتمام لازم بورزند تا از این طریق قاچاق این فلز با ارزش به خارج از کشور مهار یا به حداقل ممکن برسد.

روند شکل گیری قاچاق طلا

گاهی رونق غیرعادی معاملات طلای آب شده می تواند از شکل گیری یک جریان قاچاق طلا به خارج از کشور خبر بدهد. معامله گران معتقد هستند که وقتی در بازار مصنوعات طلا رکود حاکم است، اما بخش طلای آب‌شده فعال است، معلوم می شود که قاچاق طلا به خارج از کشور در حال افزایش است. آنها همچنین می گویند که ارزان تر بودن و اختلاف قیمت طلای آبشده داخل نسبت به طلای بین‌المللی که در سال جاری به بیش از 15 میلیون تومان در هر کیلوگرم رسیده می تواند قاچاق این کالا به خارج از کشور را تشدید کند. درست یک سال پیش در همین تاریخ بود که رئیس پلیس امنیت اقتصادی تهران بزرگ از شناسایی و دستگیری دو نفر از سرشبکه‌های تأثیرگذار در امر قاچاق طلا و ارز خبر داد. سرهنگ علی ولی‌پور گودرزی با اشاره به کشف بیش از 55 میلیارد تومان طلای آب‌شده از این دو نفر، ازگردش حساب 3 هزار و 400 میلیارد تومانی آن ها خبر داد.

جولان دلالان در بازار طلا

اگرچه از آن زمان تا به حال خبری از قاچاق طلای آب شده در این حجم و ابعاد منتشر نشده اما قاچاقچیان، کم و بیش در این عرصه همچنان در حال فعالیت هستند. بنا به روایت های غیر رسمی سرشاخه های اصلی قاچاق طلا این کار را با حساب شخصی خود یا به نام خود انجام نمی دهند. آن ها مقداری پول در اختیار افراد بی بضاعت قرار می دهند و با کارت و امضای آن ها به قاچاق طلا مبادرت می ورزند. این اقدام همواره تقاضا را بالاتر از عرضه نگه می دارد و استقبال مردم از این اقدام نیز در التهاب و نابسامانی بازار طلا نقش اساسی دارد. همین منبع حاکی است که این اقدام دلالان ضربه بسیار بزرگی به بازار طلا وارد می سازد؛ آن ها معامله طلا را چند برابر بیشتر از موجودی آن در بازار انجام می دهند و این کار جو هراس انگیزی در این بازار ایجاد می کند و در پی آن افرادی که طلای واقعی در دست دارند شرایط فروش را از دست می دهند. بر پایه همین گزارش، در ادامه این دلالان هستند که تصمیم می گیرند اوضاع بازار به چه صورت باشد، کدام هفته ها بازار ضرری و کدام هفته ها بازار سودی باشد.

بیشتر بخوانید:بی توجهی فاجعه بار مسؤلان به سقوط ارزش پول ملی

آب شدن ثروت ملی

نکته مهم اینجاست که مصنوعات طلا وقتی که ساخته می شوند، ضمن اینکه عده ای را به خود مشغول می دارند و کارگاه های طلاسازی را فعال می کنند، دارای ارزش افزوده می شوند، بر ثروت عمومی جامعه می افزایند و از این بابت رونق بازار طلای آب شده به یک معنا به زیان کارگاه های طلاسازی تمام خواهد شد. ضمنا از آنجا که مصنوعات طلا غالبا با دقت، ظرافت و خلاقیت بالایی ساخته می شوند و تجلی بخش زیبایی و زینت افراد و به خصوص خانم ها هستند بر این اساس در قوام بخشی به بنیان خانواده ها نقش موثر و اساسی دارند و به همین نسبت ذوب شدن این مصنوعات، تنها با هدف فروش آن ها به صورت شمش و مفتول به نوبه خود می تواند تاثربرانگیز و رقت بار باشد. در تداول عامه اصطلاح آب کردن برای به فروش رساندن و از سر باز کردن اجناس بنجل و بی ارزش مورد استفاده قرار می گیرد، اما در بازار طلا، این باارزش ترین دارایی جامعه یعنی طلا است که آب می شود و ارزش واقعی خود را از دست می دهد.

مافیای قیمت گذاری در « پله آهنی»

اگرچه شیوه معاملات طلا در همه جای کشور کم و بیش یکسان است اما یک منبع غیر رسمی اظهار می کند که از قدیم الایام در تهران، در مکانی به نام پله آهنی، طلا و سکه را قیمت گذاری می کردند و امروزه نیز می شود گفت که قیمت گذاری طلای آب شده به این بازار بستگی دارد. همین منبع اضافه می کند از پله آهنی به عنوان کازینو یاد می کنند زیرا معاملات به صورت دلالی و کاغذی است و هیچ گونه طلایی مبادله نمی شود. این منبع همچنین اضافه می کند پس از تعلیق برجام کاسبان بازار آهنی با همکاری شرکت های هرمی و سایت های شرط بندی فوتبال، برای خرید و فروش طلا گروه های تلگرامی ایجاد کردند. سپس آن ها از طریق آرایشگاه های زنانه و دسترسی به صندوق های وام خانوادگی، افراد را به معاملات طلا به صورت مجازی و با سرمایه اندک ترغیب و اغفال کردند.

ضرورت ترسیم یک چارچوب قانونی

با توجه به آنچه در بالا آمد بسیار به جا خواهد بود که یک چارچوب و محدوده قانونی مشخصی برای مقوله و موضوع ذوب طلا ترسیم شود تا شاهد این همه نابسامانی و تخلف در این زمینه نباشیم.اما متاسفانه برخی اظهارات مسولین نشان می دهد که آن ها به هیچ وجه با یکدیگر همسویی ندارند و برای این منظور تمهیدی نیندیشیده اند تا بر مبنای آن بتوان بر بازار طلای آب شده نظارت کافی اعمال نمود. به عنوان نمونه محمد کشتی آرای رئیس اسبق اتحادیه طلا و جواهر، در 8 مهرماه 99 اظهار کرده بود: « خرید و فروش طلای آب شده هیچ ممنوعیتی ندارد و هر کسی بخواهد می تواند آن را بخرد یا به فروش برساند و هیچ مشکلی در این زمینه نیست» . اما تنها یک هفته پس از آن، یعنی در 16 مهر 99 مدیرکل سازمان استاندارد تهران با اشاره به امکان تقلب در طلای آب شده تاکید کرده بود: «طلای آب شده به هیچ وجه مورد تایید سازمان ملی استاندارد نیست» . محمود رضا طاهری افزوده بود: «با توجه به افزایش ناگهانی نرخ طلا و استقبال گسترده مردم برای سرمایه گذاری در این حوزه، خرید و فروش طلای آب شده در بین مردم مرسوم شده و از آنجا که تنها مصنوعات طلای دارای کد شناسایی از سوی این اداره کل معتبر و قانونی است ضرر و زیان ناشی از معاملات طلای آب شده متوجه خود خریدار است و از نظر قانونی امکان پیگیری و جبران زیان آن وجود ندارد» .

رشد 50 هزار برابری نرخ طلا

در سال١٣۵٧ قیمت هر گرم طلای 18 عیار به طور میانگین ٣۴۶ ریال بوده و اکنون که این گزارش در حال تنظیم شدن است قیمت هر گرم طلای 18 عیار به بیش از ١۶میلیون و ٨٠٠ هزار ریال رسیده که این رقم یک رشد نزدیک به ۵٠ هزار برابری را نشان می دهد. بنابراین بازار طلا همچنان سر راست ترین و در دسترس ترین بازار برای سرمایه گذاری و حفظ ارزش پول ملی محسوب می شود و به همین میزان امکان تقلب، کلاهبرداری، ایجاد جباب، معاملات کاغذی و قاچاق طلا در آن وجود دارد.

یک راهکار طلایی

یک بررسی ساده نشان می دهد رشد بی رویه قیمت ها در بازار طلا با رشد نرخ ارز و به خصوص دلار در ارتباط است و اگر قرار است به کلاهبرداری و معاملات غیرقانونی در بازار طلا پایان داده یا به حداقل رسانده شود لازم است که بازار ارز و دلار به سامان و ثبات لازم برسد و این امر دست نخواهد داد مگر آن که تعاملات دیپلماتیک، تجاری و اقتصادی کشورمان با سایر کشورها عادی سازی شود و از حالت خصمانه و ستیزه جویانه به درآید.

مسعود یوسفی ـ روزنامه نگار