نجات کشور از وضعیت مرگبار خشکسالی با انتقال آب

کشور با مشکلات و بحران های جدی رو به رو است که می توان از خشکسالی به عنوان یکی از جدی ترین آنها یاد کرد. با ادامه روند کاهش بارش، خشکسالی به مرحله بحرانی رسیده و مساله کمبود آب به مهم‌ترین چالش اقتصادی، اجتماعی و امنیتی کشور تبدیل شده است. اما این روند بسیار نگران کننده تر شده است. در سال گذشته پاییز و زمستان بی بارشی داشتیم و اندک منابع باقیمانده از روان آب‌ها و سفره‌های زیرزمینی به زحمت کفاف مصرف کشور را داد ولی امسال حتا از بارش‌های پاییز گذشته نیز ۲۵ درصد عقب تر هستیم.

65 درصد سدها خالی است

اکنون حدود ۶۵ درصد از مخازن سدهای کشور خالیست و برداشت بی‌رویه از چاههای زیرزمینی باعث شده که دو سوم دشت‌های ایران با فرونشست روبرو شوند. کسری منابع آب‌های زیرزمینی کشور که در سال ۱۳۷۸ حدود ۲ میلیارد متر مکعب بود، اکنون ۷۰ برابر شد و به بیش از ۱۴۰ میلیارد متر مکعب رسیده است. یعنی ۳ برابر حجم تمامی سدهای کشور بارندگی لازم داریم تا سفره‌های خالی‌شده زیرزمینی خود را به شرایط نه چندان مطلوب ۲۳ سال قبل بازگردانیم.

رشد مصرف آب

یکی از مهمترین چالشها در شرایط کنونی، مصرف بی رویه است که روند رو به رو رشدی دارد، به نوعی که رتبه نخست رشد مصرف آب در جهان به ایران اختصاص دارد. سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب در کشور مصرف می کنیم که از این میزان ۹۰ درصد در بخش کشاورزی، ۸ درصد در بخش خانگی و ۲ درصد در بخش صنعتی و خدماتی است.میزان مصرف ما نسبت به ۲۳ سال گذشته حدود ۳۰ درصد رشد داشته که ۴۰ درصد این افزایش مصرف به حساب رشد جمعیت و بقیه به حساب افزایش تولید محصولات کشاورزی و صنعتی است.

آب گرفتار سومدیریت

البته قابل پذیرش است که تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌ها یک پدیده فراملی است و کشور ما نیز متأثر از این رویداد جهانی، با تبعات خشکسالی روبرو شده، ولی نمی‌توانیم نقش اهمال مدیریت منابع آبی و حکمرانی غلط آب در کشور را در تشدید این بحران نادیده بگیریم. همواره بکارگیری صنایع آب بر در مناطق کم آب یکی از جدی ترین چالشها عنوان می شود، اما آمارها نشان می دهد که بیشترین زیان را سومدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی می بینیم. در حالی که بیشتر کشورها به شیوه‌های نوین آبیاری و روش‌های صرفه جویانه مصرف آب روی آورده‌اند، ۸۵ درصد از کشاورزان ایرانی همچنان از روش غرقابی و الگوهای غلط تولید تبعیت می‌کنند که منابع آب را نابود می‌کند.در چنین اوضاعی هنوز شاخص استاندارد مصرف آب در تولید اغلب محصولات صنعتی ایران تدوین نشده و یا استانداردهای تدوین شده قبلی جدی گرفته نمی‌شوند. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز اهتمامی به اجبار صنعتگران برای تبعیت از برچسب استاندارد مصرف آب ندارد.

کشور در حال خشک شدن

برای درک شرایط خطرناک کنونی، هشدارهای رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی می تواند موثر باشد. احد وظیفه گفت: امروز از شمالی‌ترین نقطه ایران مانند دریاچه ارومیه تا جنوبی‌ترین نقطه در سیستان و بلوچستان و حتا در استان خراسان، منابع آبی به شدت درحال کاهش است، لذا جایی در ایران وجود ندارد که بگوییم کاهش آب شرایط مطلوبی دارد. در سه دهه اخیر وضعیت طوری رقم خورده که برخی شهرها مانند اصفهان، همدان و شهرهای شمالی سیستان و بلوچستان وضعیت بحرانی دارند طوری‌که اگر کمبود آب نباشد بحث آلودگی آب مطرح می‌شود.

خسکسالی باعث مهاجرت

رییس مرکز ملی خشکسالی با اعلام اینکه بخش وسیعی از کشور ما کویر لم‌یزرع است گفت: خراسان رضوی، خراسان جنوبی، بخش‌هایی از استان کرمان، استان اصفهان، استان یزد، شرق قم، جنوب تهران و جنوب سمنان منطقه وسیعی است که تقریباً خالی از سکنه است، برای این‌که در این منطقه هیچ آبی وجود ندارد؛ حالا در بخش‌های شرقی کشور بارندگی کم شده و این وضعیت ادامه دارد، در این شرایط جمعیتی که برای کار کردن آب نداشته باشد، روستایی که برای دام آب نداشته باشد راهی جز رها کردن آن منطقه ندارد، این مناطق شبیه کویر مرکزی فعلی می‌شود که هیچ سکنه‌ای ندارند، جمعیت از مناطقی که قابل زیست نیست مهاجرت می‌کند.

خطر تخریب سرزمینی

احد وظیفه با تاکید بر اینکه اگر همین‌طور پیش برویم سرنوشت محتوم ما تخریب سرزمینی و غیرقابل زیست شدن مناطقی از ایران است گفت: کارگروه سازگاری با کم آبی شکل گرفت که دغدغه آن انجام اقدامات لازم در بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب برای مصرف آب بود تا بعد از اجرای ۵ ساله آن سبب احیای دشت‌ها و آب‌خوان‌ها شود، ولی متاسفانه علی رغم تهیه دستورالعمل‌ها، اقدامات انجام شده خیلی امیدوار کننده نیست، عملاً برنامه مدنظر به کندی پیش می‌رود، این درحالی است که راه دومی برای نجات وجود ندارد ما باید مصرف آب را در بخش‌های مختلف کم کنیم.

انتقال آب راهکاری مهم

در حالی که رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی اعتقاد دارد راهی به غیر از کاهش مصرف وجود ندارد، انتقال آب گامی موثر در رفع مشکلات کم آبی کشور است. با نگاهی به نقشه جغرافیایی کشور، متوجه می شویم که در شمال دریاچه خزر و در جنوب دریای خلیج فارس و عمان را داریم به نوعی که 2500 کیلومتر مرز ساحلی در اطراف کشور داریم. اگرچه انتقال آب گام بزرگی است اما انتقال آب هزینه بر است و در شرایط کنونی که دولت با کسری بودجه رو به رو است، چاره ای به غیر از تامین اعتبار با روشهای دیگر وجود ندارد و لازم است دستگاههای دیگر به یاری مدیریت آب کشور بیایند.

ورود بانک سپه به مدیریت آب

به نظر می رسد بانکها می توانند نقش تعیین کننده ای در تامین هزینه های انتقال آب داشته باشند که نمونه آن را در جریان سفر استانی ابراهیم رئیسی و اعضای هیأت دولت به یزد شاهد بودیم. در این سفر، عملیات اجرایی بزرگ‌ترین پروژه آبرسانی از خلیج‌فارس به استان‌های مرکزی با حضور ابراهیمی مدیرعامل بانک سپه آغاز به کار کرد. در این مراسم رئیس‌جمهور، به دلیل حمایت‌های بانک سپه از پروژه ملی انتقال آب از خلیج‌فارس به استان‌های مرکزی و سایر طرح‌های ملی، صنعتی و استراتژی کشور از بانک سپه تقدیر و تشکر کرد.

انتقال 200 میلیون متر مکعب آب

با نگاهی به پروژه انتقال آب متوجه می شویم که عملیات اجرایی فاز دوم طرح آب‌رسانی از خلیج‌فارس برای انتقال 200 میلیون مترمکعب آب شیرین سازی شده از خلیج‌فارس به استان‌های مرکزی و در مسیری به طول 730 کیلومتر طراحی‌ شده است.با عملیاتی شدن پروژه شیرین سازی و انتقال آب خلیج‌فارس، آب شرب بخشی از ساکنان استان‌های هرمزگان، کرمان و یزد و آب موردنیاز واحدهای صنعتی و معدنی بزرگ مستقر در این استان‌ها نظیر چادرملو، گل گهر و مس سرچشمه تأمین خواهد شد.تأمین آب صنعتی و شرب در استان‌های هدف، ایجاد تحول اقتصادی و صنعتی در استان‌های مرکزی، تأمین آب شرب پایدار شهرها و روستاهای واقع در استان‌های مرکزی و جلوگیری از مهاجرت، اشتغال‌زایی، محرومیت‌زدایی و توسعه متوازن از اهداف اجرای این خط انتقال است.