جای خالی ایران در مذاکرات سوریه

وزرای دفاع ترکیه و سوریه، در دی ماه برای نخستین‌بار بعد از یک دهه خصومت میان دو کشور، در مسکو با یکدیگر گفتگو کردند. این دیدار زمینه ساز مذاکرات سه جانبه‌ای شد که قرار است بین سوریه، روسیه و ترکیه شکل بگیرد. هدف این گفتگو‌ها برقراری صلح در سوریه و تعیین تکلیف مناطقی است که در دست نیرو‌های ترکیه قرار دارد. از طرف دیگر بیش از دو میلیون پناهنده سوری در ترکیه حضور دارند که اردوغان مایل است هر چه زودتر سروسامانی به آن‌ها بدهد و این افراد را به کشورشان برگرداند. اما غایب بزرگ این مذاکرات ایران است. تهران در مذاکرات آستانه و بعد سوچی نقش اساسی داشت، اما حالا عدم دعوت از کشورمان باعث شده تا برخی این اقدام را بی‌توجهی سوریه؛ ترکیه و روسیه به ایران تلقی کنند. به نظر می‌رسد در حال حاضر این تنها اردوغان است که تمایل خود به حضور مقامان ایرانی را با صدای بلند اعلام می‌کند.

صباح زنگنه کارشناس مسائل خاورمیانه در مورد مذاکرات سوریه می‌گوید: مبنای این مذاکرات و گفتگو‌ها حل مشکلی است که نتیجه دخالت ترکیه در سوریه بوده است. با توجه به این که هم ادلب در اشغال نیرو‌های وابسته به ترکیه است و هم شهر‌های مختلفی در مرز سوریه با ترکیه در اشغال نیرو‌های این کشور هستند و هم اینکه نیرو‌های نظامی ترکیه در پادگان‌های سوریه قرار دارند. خروج این نیرو‌ها در اولویت این نشست است که با وساطت روسیه برگزار شده تا نحوه تعامل با حضور نیرو‌های ترکیه در سوریه سنجیده و راه حل‌هایی برای آن یافته شود. البته مناطقی که ترکیه در آن‌ها دخالت کرده یک مجموعه‌ای از عوامل مختلف دارد که یکی از آن‌ها حضور نیرو‌های دموکرات کرد سوریه مورد حمایت امریکاست که ترکیه آن‌ها را تهدید می‌کند. از طرف دیگر نیرو‌های امریکایی در شمال شرق سوریه و نیرو‌های داعش در مناطقی از شرق سوریه حضور دارند. این مجموعه از مولفه‌هایی هستند که باید به بحث گذاشته شوند.

او در مورد عدم حضور ایران در این نشست توضیح می‌دهد: عدم دعوت ایران برای این اجلاس نوعی بی توجهی به توافقات قبلی روند استانه محسوب می‌شود. در روند آستانه و اجلاس‌های سوچی قرار بود ایران و روسیه و ترکیه مسائل سوریه را بررسی کنند و در برابر نیرو‌های تروریستی این سه کشور اقداماتی را انجام دهند به نحوی که این نیرو‌ها در منطقه و خارج از آن توسعه پیدا نکنند و دولت سوریه در این مناطق جایگزین شود. اما عدم دعوت از ایران نوعی بی توجهی از سوی روسیه تلقی می‌شود.

زنگنه در مورد سخنان اردوغان در خصوص دعوت از ایران گفت: هم ترکیه در جا‌هایی عدم تمایل خود را به حضور ایران نشان داده و هم گاهی روسیه چنین عدم تمایلی از خود نشان داده است و نوعی رقابت منطقه‌ای از سوی ترکیه محسوب می‌شود. با توجه به این که هدف اصلی کار باید توسط این سه کشور دقیق‌تر تعریف شود و هر سه کشور به آن تعهد داشته باشند. وقتی هدف مشحص نباشد هر کشوری سعی می‌کند به اهداف سیاسی خود جامه عمل بپوشاند و سایر بازیگران را از صحنه همکاری کنار بگذارند.

ایران برای آن مناطق اهمیت قائل است و ضروری می‌داند که همکاری سه جانبه همچنان ادامه داشته باشد و می‌داند که به نفع منطقه خواهد بود. ترکیه به تنهایی نمی‌تواند امنیت منطقه را تامین کند. حضور دو و نیم میلیون پناهنده آن‌ها را دچار مشکل می‌کند. دفع نیرو‌های تروریستی در منطقه و خلع سلاح آن‌ها به نفع همه تمام میشود و لذا ایران این آمادگی را دارد که با دولت‌های منطقه در این زمینه همکاری موثر داشته باشد.

دولت سوریه در طول این چند دهه به تجربه دیده که ایران با صداقت و با تعهد و مسئولیت پذیری کمک کرده و حاضر است این کمک را ادامه دهد و تعریف روشنی از همکاری‌ها داشته باشد. اما وقتی ابتکار عملی از سوی یک کشور بزرگی مانند روسیه پیش بیاید دولت سوریه ظاهرا در بیان مکنونات و منویات خود ضعف نشان می‌دهد و از جسارت لازم شاید در بیان منویات خود برخوردار نباشد.