بازگشت ارز‌های خانگی به چرخه اقتصادی و رونق گرفتن بخش اقتصاد

سال‌ها است که کشور به دلایل مختلف درگیر نوسانات ارزی بوده است؛ نوساناتی که علاوه بر کاهش ارزش پول ملی آسیب‌های زیادی به چرخه اقتصادی کشور وارد کرده است و این آسیب‌ها علیرغم تلاش‌های مختلف در راستای رفع آنها، مستقیم بر سفره مردم منعکس شده است.

بیش از ۲۰ میلیارد دلار منابع ارزی کشور به صورت اسکناس نزد مردم و خارج از شبکه وجود دارد

نوساناتی که سبب شده است برخی از مردم برای حفظ سرمایه‌های خود اقدامی به خرید و نگهداری ارز می‌کنند. خرید و نگهداری ارزی که پور ابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در رابطه با میزان آن می‌گوید: برآورد ما این است که بیش از ۲۰ میلیارد دلار منابع ارزی کشور به صورت اسکناس نزد مردم و خارج از شبکه نظام بانکی و شبکه مرتبط با فضای ارزی کشور نگهداری می‌شود.

سرمایه‌ای که به گفته مسئولان و کارشناسان اگر به چرخه اقتصادی کشور باز گردد کمک زیادی به مدیریت نرخ ارز خواهد کرد علاوه بر این کارشناس امور بانکی حجت الله فرزانی با تاکید بر موارد مطرح شده می‌گوید: اگر ارز خانگی به شبکه باز گردد به گونه‌ای که در اقتصاد به چرخش درآید حتی سبب می‌شود در بحث امر صادرات و واردات نیز موثر و تسهیلگر واقع شود.

عاقبت ارز‌هایی که بانک مرکزی به طور سهمیه‌ای در اختیار مردم قرار می‌دهد مشخص نیست؛ اینکه مردم ارز‌ها را می‌فروشند، احتکار می‌کنند، برای مهاجرت و سفر از کشور خارج می‌کنند یا صرف موارد غیرقانونی و پولشویی می‌شود، برای بانک مرکزی مشخص نیست.

فرزین رییس بانک مرکزی برای مهار تورم و رشد تولید گفت: آنطور که به نظر می‌رسد اجتناب مردم از قرار دادن ارز‌های خود در حساب سپرده ارزی بانک مرکزی را نگران کرده است.

ارز‌ها در بانک‌های سایر کشور‌ها نیز سپرده پذیری می‌شود، ولی با وجودی که در ایران هم امکان سپرده گذاری ارز‌ها در بانک‌ها وجود دارد و مردم می‌توانند ارز‌های خود را مانند پول نقد در بانک‌ها سپرده کنند، این کار را نمی‌کنند و حتی با قبول ریسک نگهداری، ارز را نزد خودشان نگهداری می‌کنند. قبل‌تر هم اعلام شد دلیل اصلی این اقدام مردم خاطره بدی است که از گذشته بر حافظه آن‌ها مانده است. در سال‌های پایانی ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد نیز سپرده ارزی رایج بود، ولی وقتی مردم برای دریافت ارز خود به بانک مراجعه کردند بانک مرکزی به جای بازگرداندن دلار اعلام کرد که ارز کافی وجود ندارد و معادل ریالی ارز‌ها آن هم بر اساس نرخ مبادله‌ای در آن زمان و نه به نرخ بازار آزاد پرداخت شد.

بعد از گذشت سال‌ها بانک مرکزی ایران اثرات تلخ نااطمینانی مردم به بانک مرکزی را به خوبی احساس کرده است. عاقبت ارز‌هایی که بانک مرکزی به طور سهمیه‌ای در اختیار مردم قرار می‌دهد مشخص نیست؛ اینکه مردم ارز‌ها را می‌فروشند، احتکار می‌کنند، برای مهاجرت و سفر از کشور خارج می‌کنند یا صرف موارد غیرقانونی و پولشویی می‌شود، برای بانک مرکزی مشخص نیست. بانک مرکزی هر ساله مقدار زیادی ارز در قالب ارز سهمیه‌ای در اختیار مردم قرار می‌دهد، ولی نمی‌تواند از این ارز‌ها در نقل و انتقالات بانکی استفاده کند یا آن را وارد سیستم مالی و اقتصادی کند. بانک مرکزی برای کاهش خروج سرمایه از کشور، ردیابی ارز‌هایی که می‌فروشد و وارد کردن این ارز‌ها در سیستم نقل و انتقالات مالی و تولید به دنبال هدایت این ارز‌ها به سمت حساب سپرده ارزی است. بدین منظور و برای جلب اعتماد مردم بانک مرکزی بانک‌ها را موظف کرده است که سپرده‌های ارزی مردم را همانطور که سپرده گذاری می‌کنند تسویه کنند.

بر اساس آنچه بانک‌ها اعلام کرده اند میزان سود پرداختی به سپرده‌های ارزی از صفر تا ۳.۵ درصد متغیر است.

رییس بانک مرکزی اعلام کرد با توجه به سرقتی که چندی پیش از صندوق امانات بانک‌ها انجام شد تخمین زده می‌شود حدود پانزده میلیارد دلار ارز در قالب ارز خانگی در دست مردم است که با ورود این پول به سیستم بانکی می‌توان از آن در نقل و انتقالات مالی کشور و تولید بهره برد. بانک مرکزی قصد دارد ارز‌های احتکار شده در خانه‌ها و در دست مردم را جذب سیستم بانکی کند.

جمع آوری ارز آن هم بدون هیچ استفاده‌ای؛ موضوعی که با نوسانات قیمت‌ها برخی را وارد صف‌های خرید می‌کند تا اموالی که می‌توانست در چرخه تولید کمک کننده باشد، راکد بماند.

اموالی که بنا بر آمار‌های اعلامی حجم کمی هم ندارد؛ رئیس کل بانک مرکزی محمد رضا فرزین در خصوص آن می‌گوید: برآورد ما این است حدود ۱۵ تا ۱۶ میلیارد دلار ارز در صندوق‌ها نزد مردم و خارج از شبکه نظام بانکی و شبکه مرتبط با فضای ارزی کشور نگهداری می‌شود.

ارزی که اگر در شبکه اقتصادی به گردش در می‌آمد و به گفته کارشناسان می‌توانست مولد هم باشد، اما اکنون راکد و بدون گردش در جامعه و به شکل احتکار است؛ اقدامی که خداوند در قرآن کریم افراد را از آن نهی کرده است و پرهیز از احتکار خانگی بخشی از تفسیر آیه ۳۴ سوره توبه است. در این راستا حجت الاسلام معلمی، اقتصاددان ضمن اشاره به این آیه شریفه می‌گوید: یکی از بزرگترین آفت‌هایی که ممکن است به اقتصاد ضربه بزند همین آفت احتکار است در این روش متاسفانه سرمایه‌ها به جای این که به سمت تولید بروند تبدیل به احتکار خانگی می‌شوند.

عدم حرکت سرمایه در مسیر تولید عاملی برای ایجاد تورم

به گفته مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، کنز به معنی انباشته شدن ثروت و ندادن حقوق مردم است، اقدامی که برای اقتصاد کشور و سفره اقشار مختلف مردم می‌تواند تبعات مختلفی داشته باشد که در این زمینه آقای علی نعمتی کارشناس اقتصادی مطرح کرد: تورم فضای جدا از تولید نیست. یکی از دلایل ایجاد تورم این است که سرمایه در مسیر تولید قرار ندارد. در سال‌های گذشته متاسفانه کنز خیلی در کشور ما رایج شده است و باعث کاهش سرمایه، تولید و اشتغال شده است.

ارزی که اگر وارد فضای اقتصادی کشور شود می‌تواند در مولفه‌های بنیادی همچون تورم کشور موثر واقع شود. موضوعی که کارشناس امور بانکی و اقتصادی آقای بالیسنی در راستای آن بیان کرد: یکی از مهم‌ترین مولفه‌های موثر بر تورم در اقتصاد ایران، نوسانات نرخ ارز است و یکی از علت‌های عمده نوسانات نرخ ارز نیز کمبود عرضه ارز در اقتصاد است. وقتی کشور با این مشکل مواجه است و منابع ارزی قابل توجهی هم در اختیار مردم وجود دارد، اگر عرضه با این‌حجم اتفاق بیفتد حتما می‌تواند در تعدیل نرخ ارز موثر باشد و تعدیل نرخ ارز قطعابه کاهش نرخ تورم در اقتصاد ایران می‌تواند کمک کند.

او افزود: نکته دیگر این که اگر این مبلغ‌ها وارد چرخه اقتصادی کشور و تولید شود، می‌تواند حجم قابل توجهی از منابع را برای سرمایه گذاری در اقتصاد ایران تامین کند.

بازگشت ارز‌های خانگی به چرخه اقتصادی از مسیر حساب ارزی

اما به گفته مسئولان یکی از مسیر‌های هدایت ارز خانگی برای بازگشت به چرخه اقتصادی و جلوگیری از سفته بازی‌ها در این زمینه می‌تواند افتتاح حساب ارزی و سپرده ارز باشد موضعی که آقای پور ابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در رابطه با آن بیان کرد: این امکان فراهم شده است که برای جلو گیری از کاهش ارزش پول ملی و به دلیل نگاه به موضوع مباحث ارزی، امکان سپرده گذاری ارزی حتی با نرخ سود سپرده‌های رایج که در دنیا به سپرده‌های ارزی داده می‌شود در کشورما هم فراهم شود.

بانک مرکزی هم خبر داده است مردم می‌توانند ارز‌های خود را در حساب ارزی بانک‌ها سپرده گذاری کرده و سود دریافت کنند. موضوعی که آقای نظری کارشناس ارزی بانک مرکزی با اشاره به آن گفت: در سال ۹۷ این ضوابط برقرار بود که تمام بانک‌ها هر افتتاح حسابی که برای اشخاص حقیقی و حقوقی انجام می‌دهند باید بر اساس در خواست مشتری عین همان ارز یا سایر ارز‌های جهان روا را پرداخت کنند نرخ سود نیز تابع مقررات بین المللی وتوسط خود بانک‌ها انجام می‌شود.

به گفته مسئولان بانک مرکزی اخذ هرگونه تعهد از مشتریان مبنی بر پرداخت ارز در حد مقدور و یا معادل آن به ریال ممنوع است نکته‌ای که آقای نظری با تاکید بر آن مطرح کرد: بانک‌ها حق این که از مشتری تعهد بگیرند که سپرده را ریالی باز پرداخت کنند ندارند و ملزم هستند عین اسکناس را بازگردانند.

در ادامه نیز میثمی استاد دانشگاه بیان کرد: مردم باید به سمت بازار‌های مالی رسمی هدایت شوند اکنون شاهد هستیم در شبکه بانکی، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی انواعی از ابزار‌ها و روش‌ها را متناسب با سلایق مشتریان طراحی کردند که افراد می‌توانند ابزار‌های مختلف را متناسب با نیاز خود تهیه کنند.

به گفته کارشناسان بازگشت ارز‌های خانگی یا به اصطلاح بالشتی به چرخه اقتصادی علاوه بر کمک به تولید و کنترل تورم می‌تواند در افزایش سرعت حرکت به سمت رشد اقتصادی موثر واقع شود؛ بازگشت ارزی که تعیین مسیر و هدف برای آن بسیار حائز اهمیت است.