حضور وزیر خارجه عربستان در ایران گامی در راستای تقویت اتحاد منطقه‌ای

ایران و عربستان در ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ با میانجیگری چین برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک و بازگشایی سفارت‌ها پس از ۷ سال توافق کردند و چندی بعد در ۱۷ فروردین هم نشستی بین امیرعبداللهیان و فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در پکن برگزار و بیانیه مشترکی در راستای احیای روابط امضا شد. تا پایان فروردین سفر متقابل هیئت‌های فنی دو کشور برای بررسی بازگشایی سفارت‌ها انجام و گفتگویی تلفنی برای ارزیابی این سفر‌ها میان دو وزیر خارجه انجام شد.

ریاض سفیر جدید عربستان در ایران را در ۱۹ اردیبهشت معرفی و ایران نیز سفارت خود در ریاض را ۱۶ خرداد و کنسولگری تهران در جده را ۱۷ خرداد و با حضور مسئولان سیاسی دو کشور بازگشایی کرد تا روند احیای روابط دیپلماتیک تثبت شود.

دیدار دوجانبه وزیر امور خارجه کشورمان و فیصل بن فرحان در ۱۲ خرداد و در حاشیه اجلاس دوستان بریکس در آفریقای جنوبی با اعلام سفر قریب الوقوع وزیر خارجه عربستان به ایران همراه شد و وزیر خارجه عربستان پس از ۷ سال روز شنبه ۲۸ خرداد در حالی وارد تهران شد که منطقه غرب آسیا طی ماه‌های اخیر شاهد چرخش محسوس در سیاست خارجی عربستان و انتقال از وضعیت خصومت‌ورزی به همکاری با سایر قدرت‌های منطقه است، سفری که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های منطقه و فرامنطقه‌ای داشت.

روزنامه فرامنطقه‌ای العربی الجدید با اشاره به سفر فیصل بن فرحان به ایران نوشت: وزیر خارجه عربستان برای نخستین بار طی۱۷سال گذشته به تهران سفر کرد. 

رسانه های سعودی اخبار این سفر تاریخی را منعکس کردند از جمله شبکه سعودی الاخباریه این سفر را به طور کامل پوشش داد و  روزنامه‌های العرب،عکاظ، سبق و الریاض چاپ عربستان نیز نوشتند در دیدار دو طرف راه‌های تقویت روابط دو جانبه در زمینه‌های مختلف بررسی شد. 

روزنامه سعودی الشرق الاوسط در این خصوص نوشت: بن فرحان دعوت ملک سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان خطاب به ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران برای سفر به ریاض را منتقل کرد.

شبکه الجزیره گزارش داد که این نخستین سفر یک وزیر خارجه سعودی به ایران طی بیش از یک دهه گذشته به شمار می‌رود.

روزنامه لبنانی النهار در مقاله‌ای نوشت: پیش بینی می‌شود در جریان مذاکرات بن فرحان و همتای ایرانی وی، پرونده لبنان و انتخاب رئیس جمهور این کشور و دیگر پرونده‌های مهم منطقه‌ای مورد رایزنی قرار گرفته باشد.

شبکه العربیه با اشاره به کنفرانس خبری بن فرحان و امیرعبداللهیان نوشت: سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد، بعد از عید قربان فعالیت خود را ازسر خواهند گرفت.

تلاش عربستان برای ارتقای روابط با تهران به سطح استراتژیک 

وزیر خارجه عربستان در کنفرانس خبری مشترک پس از دیدار با حسین امیرعبداللهیان در تهران با ابراز خرسندی فراوان از برقراری روابط دوکشور اسلامی و سفر به ایران گفت: ما در یک مرحله طلایی قرار داریم که باید قدر آن را بدانیم و همکاری با جمهوری اسلامی ایران زمینه بهره مندی از این شرایط را برای طرفین و منطقه فراهم می‌کند.

فیصل بن فرحان با اشاره به دستور پادشاه این کشور برای تشکیل کارگروه‌های مختلف برای توسعه روابط با ایران، به تلاش‌های کشورش برای ارتقا روابط به سطح استراتژیک اشاره و خاطرنشان کرد: همکاری‌های اقتصادی، توسعه‌ای و فرهنگی در دستور کار تهران و ریاض قرار دارد.

وی با بیان اینکه برخی از کشور‌های دنیا تمایل ندارند که منطقه ما به آرامش و پیشرفت برسد، اظهار داشت: با گسترش تعامل کنونی ایران و عربستان در سطح همه کشور‌های اسلامی، دستاور‌های بی پایانی پدید خواهد آمد و تضمینی است برای اینکه هیچ کشور خارجی در منطقه ما دخالت نکند.

وزیر امور خارجه کشورمان نیز با اشاره به اینکه طرفین توانستند ابعاد مختلف روابط ایران و عربستان را بررسی کنند، گفت: حدود صد روز از توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط طی شده است؛ در این مدت سفرای ۲ کشور ایران و عربستان معرفی شده و مراحل اداری در حال انجام است؛ اسامی ۲ سفیر را رد و بدل کردیم و برای تایید آن‌ها تلاش می‌کنیم.

وی افزود: از مساعدت‌های دولت عربستان برای افتتاح سفارتخانه و سرکنسولگری ایران در ریاض و جده تشکر می‌کنم؛ ما نیز متقابلا تسهیلات لازم را برای از سرگیری فعالیت نمایندگی‌های عربستان در تهران و مشهد فراهم کردیم.

مرور اقدامات صورت گرفته در مناسبات میان تهران و ریاض از ۵ دور مذاکره در عراق، میانجیگری چین و دیدار‌های مشترک نشان می‌دهد طرفین به سمت تحکیم روابط حرکت می‌کنند که به گفته کارشناسان سنگ بنای تقویت اتحاد میان کشور‌های منطقه، افول هژمونی آمریکا در خاورمیانه و نگرانی رژیم صهیونیستی خواهد بود.

روابط ایران و عربستان، نقشه‌های رژیم صهیونیستی را نقش بر آب کرد

رسانه‌های رژیم صهیونیستی می‌گویند که احیای روابط ایران و عربستان به منافع این رژیم در منطقه آسیب وارد کرده است چرا که تل آویو به دنبال گنجاندن ریاض در صف کشور‌های سازشگر بود، اما اکنون بازگشت ارتباط با ایران ریاض را از عادی‎سازی روابط با این رژیم دور کرده است.

آمریکا که میدان دار عادی سازی روابط کشور‌های عربی با تل آویو است، در ماه‌های اخیر و همزمان با توسعه سیاست ایران در برقراری ارتباط با همسایگان احساس خطر کرد و «برت مک گورک»، فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، اخیرا ماموریتی را به منطقه برای گفتگو در مورد عادی سازی بین ریاض و «تل آویو» بر عهده داشت که بی نتیجه ماند چرا که ریاض پس از پشت پا زدن آمریکا به وعده هایش دیگر از پذیرفتن دیکته‌های واشنگتن امتناع می‌کند. 

برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی تحولات مثبت منطقه به طور بالقوه فاجعه است. وی فکر می‌کرد توافقنامه ابراهیمی که به وسیله دولت ترامپ طراحی شده بود، روابط با عربستان سعودی را عادی می‌کند، اما در عوض ریاض در حال عادی‌سازی روابط با دشمنان اسرائیل (ایران، سوریه و حتی حماس) است. مقام‌های ارشد حماس برای نخستین بار از سال ۲۰۱۵ میلادی از عربستان دیدن کردند و اقدام ریاض برای تبدیل شدن به شریک گفتگوی سازمان همکاری شانگ‌های و برقراری روابط دیپلماتیک تنها بر نگرانی تل آویو می‌افزاید.

رژیم صهیونیستی و برخی از کشور‌های جهان به ایجاد آرامش در منطقه رضایت ندارند و بیشتر دنبال فروش اسلحه هستند و می‌خواهند جای پایی در منطقه داشته باشند.

صلح و ثبات در منطقه با کاهش نفوذ آمریکا

حسین کنعانی مقدم کارشناس مسائل منطقه و سیاست خارجی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره سفر فیصل بن فرحان به ایران گفت: این سفر تیر خلاصی به سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا بود. مخالفان این روابط به خوبی می‌دانند عربستانی که به عنوان حیاط خلوت آمریکا در منطقه شناخته شده بود امروز در حال تبدیل شدن به یک هم پیمان استراتژیک برای ایران است. همه این‌ها نشان می‌دهد سیاست ایران در زمینه همکاری‌های منطقه‌ای وارد فاز جدیدی شده که می‌تواند تحولات جدید را به همراه بیاورد.

حسن هانی زاده در مصاحبه با العالم گفت: سفر وزیرخارجه عربستان به تهران یک سفر راهبردی تلقی می‌شود چرا که روابط دو کشور مسلمان باید بر اساس منافع مشترک باشد این در حالی است که رژیم صهیونیستی در هفت سال گذشته همواره تلاش کرد از تشدید اختلافات ایران و عربستان وسایر کشور‌های عربی بهره برداری کند، اما اکنون مرحله جدیدی از همکاری‌های منطقه‌ای و روابط ایران و عربستان آغاز شده است که نقطه عطف مهمی برای ثبات، صلح و هماهنگی در منطقه خواهد بود.

سیدرضا صدرالحسینی کارشناس مسائل غرب آسیا در این خصوص به خبرآنلاین گفت: سفر وزیر خارجه عربستان به ایران می‌تواند در صلح و ثبات منطقه و فضای بین المللی موثر واقع شود. جلوگیری از حضور رژیم صهیونیستی در منطقه‌ای که خلا حضور کشور‌های موثر در آن حضور دارد، می‌تواند یکی از اثرات این سفر باشد.

روزنامه گاردین انگلیس نوشت: این توافق می‌تواند علاوه بر کاهش نفوذ آمریکا در خاورمیانه، موقعیت و جایگاه اسرائیل را تضعیف کند. همچنین می‌تواند علاوه بر بازگرداندن حکومت بشار اسد به جمع کشور‌های عربی، به انزوای اقتصادی ایران پایان دهد.

هنگامی که وابستگی آمریکا به نفت عربستان پایان یافت، نقش تضمین امنیتی آمریکا زیر سؤال رفت. برای نمونه وقتی این کشور با حملات موشکی و پهپادی به تأسیسات نفتی مواجه شد، دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا هیچ اقدامی انجام نداد و این موضوع باعث شوک مقام‌های ریاض شد. وعده جو بایدن در جریان رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا در زمینه اینکه دولت عربستان سعودی سرکش است، تنش میان دو کشور را افزایش داد.

بحرین و نخستین گام‌ها پس از ۷ سال

فضای مثبت حاصل از عادی‌سازی روابط عربستان و ایران در منطقه و شکست طرح تل‌آویو برای تشکیل ائتلاف منطقه‌ای علیه ایران بحرین را نیز تحت تاثیر خود قرار داد. بحرین که سال ۲۰۱۶ در حمایت از ریاض روابط دیپلماتیک خود را با تهران قطع کرده بود؛ از مناسبات دو کشور استقبال کرد و آن را گامی مثبت در حل مناقشات منطقه‌ای از طریق گفتگو و روش‌های دیپلماتیک دانست.

دو روز پس از توافق ریاض و تهران در ۱۹ اسفند، هیئتی از مجلس ایران پس از ۷ سال وقفه برای اولین بار در نشست اتحادیه بین المجالس (PAB) در منامه شرکت کردند.

 بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و حضور اسد در ریاض

اردیبهشت امسال بود که وزرای خارجه اتحادیه عرب پس از عادی سازی روابط دمشق و ریاض، تصمیم گرفتند پس از ۱۲ سال کرسی سوریه را به این کشور بازگردانند و بشار اسد، رئیس جمهور سوریه در سفری رسمی برای حضور و سخنرانی در نشست سران این اتحادیه به ریاض رفت و مورد استقبال محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی قرار گرفت. 

رسانه‌های صهیونیستی که در برهم زدن روابط دو کشور تلاش و هزینه بسیاری کرده بودند، تصویری از دست دادن بشار اسد و محمد بن سلمان را پوشش دادند و آن را پیروزی برای اسد دانستند و اذعان کردند که «درست‌تر آن است که بگوییم اتحادیه عرب به سوریه بازگشته است نه برعکس».

سود یمن و لبنان از احیای روابط تهران و ریاض

یمن می‌تواند مهم‌ترین عرصه‌ای باشد که از ازسرگیری روابط ایران و عربستان سود ببرد. سعودی‌ها به نوبه خود می‌دانند کوچکترین موشک انصار الله یمن می‌تواند ۵۰۰ میلیون دلار برای آن‌ها هزینه داشته باشد و چشم اندازی برای پایان جنگ پس از یک سال کاهش حملات وجود داشته باشد.

دومین کشوری که احتمالاً از پایان تنش ایران و عربستان سود می‌برد، لبنان خواهد بود. از زمان پایان دوره ریاست جمهوری میشل عون در اکتبر، این کشور رئیس جمهور نداشته است. این نقش را طبق قانون باید یک مسیحی مارونی عهده دار شود. جناح‌های مورد حمایت عربستان نتوانسته اند بر سر جایگزینی به توافق دست یابند. جنبش‌های شیعی حزب الله و حزب جنبش امل به رهبری نبیه بری، رئیس مجلس لبنان، همچنان از سلیمان فرنجیه حمایت می‌کنند، اما عربستان از حمایت و پشتیبانی از وی خودداری می‌کند.

چراغ سبز مصر برای برقراری ارتباط با ایران

وزارت امور خارجه مصر در بیانیه‌ای ابراز امیدواری کرد از سرگیری روابط تهران و ریاض منجر به کاهش تنش در منطقه شده و به امنیت ملی کشور‌های عربی و تقویت ثبات کمک می‌کند.

پس از چهار دهه قطع روابط دیپلماتیک تهران و قاهره، اراده سران دو کشور برای ازسرگیری مناسبات بیش از هر زمانی جدی است و گفتگو‌های دیپلماتیک و اقدامات میانجیگرانه از سوی کشور‌هایی همچون عراق و عمان نیز در این زمینه صورت گرفته است.

همچنین مقامات کشور‌های منطقه از جمله ترکیه، قطر، کویت، تونس، الجزایر، امارات متحده عربی، فلسطین و لبنان از آغاز مجدد روابط میان ایران و عربستان سعودی ابراز خرسندی کردند.

در ماه‌های اخیر نظم جدیدی در منطقه غرب آسیا در حال شکل‌گیری است و به نظر می‌رسد پس از توافق تاریخی تهران_ریاض، گره‌های خاورمیانه و شمال آفریقا در حال باز شدن باشند.