همت تشکل‌ها و مجموعه‌های غیر دولتی برای حفاظت از منابع آب زیر زمینی

منابع آبی زیر زمینی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و حفاظت از آن‌ها باید در اولویت برنامه‌ها باشد، اما در چند سال اخیر حدود ۸۵ درصد از آب‌های سفره‌های زیر زمینی در کشور تخلیه شده که این زنگ خطر و خط قرمزی برای این منابع است.

برداشت بی رویه از منابع آبی زیر زمینی موجب نگرانی دولتمردان و دست اندارکاران این بخش شده است، زیرا ادامه این روند موجب خشک شدن چاه ها، قنات‌ها و حتی تالاب‌ها و بروز پدیده فرونشست زمین می‌شود.

چندی پیش معصومه ابتکار معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود ایران دو برابر دیگر کشور‌های جهان از ظرفیت‌های زیست محیطی بهره برداری می‌کند به طوری که در چند سال اخیر ۸۵ درصد سفره‌های آب‌های زیر زمینی کشور تخلیه شده و در این زمینه رتبه اول دنیا را دارد. همچنین ۳۰۰ دشت کشور در وضعیت بحرانی قرار دارد.

این در حالی است که در کشور‌های توسعه یافته بیش از ۲۰ درصد از آب سفره‌های زیر زمینی را برداشت نمی‌کنند مگر اینکه در شرایط بسیار بحرانی و در شرایط تنش آب، آنهم مشروط به تعادل بخشی و تغذیه سفره‌ها، حداکثر ۴۰ درصد اجازه برداشت دارند.

آب‌های زیر زمینی از اهمیت زیادی برخوردارند از این رو حفاظت ازاین منابع از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و باید در اولویت برنامه‌های سازمان‌ها و نهاد‌های مرتبط قرار گیرد.

آب‌های زیرزمینی به آب‌هایی گفته می‌شود که در لایه‌های آبدار و اشباع زیر زمین جمع شده اند، این آب‌ها فقط حدود ۴ درصد از مجموعه آب‌هایی را که فعالانه در چرخه آب شناختی دخالت دارند، تشکیل می‌دهد با این وجود حدود ۵۰ درصد جمعیت دنیا از نظر آب شرب متکی به همین آب‌های زیرزمینی هستند.

اما در سال‌های اخیر به علت رشد شهر نشینی و توسعه کشاورزی، در بسیاری از کشور‌های جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالانه آن‌ها بیشتر شده و این به معنای استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه‌های آبدار زمین ذخیره شده است.

کارشناسان معتقدند این روند موجب افت سطح آب‌های زیر زمینی شده و روزی خواهد رسید که دیگر آبی برای استخراج باقی نماند. ادامه این روند موجب خشک شدن چاه ها، قنات‌ها و چشمه می‌شود.

محسن زنگنه در تشریح جلسه کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه بیان کرد: طبق مصوبه کمیسیون تلفیق، دولت صنایع بزرگ و آب بر را ملزم کرد که ظرف یک برنامه زمان بندی شده منابع آبی خودشان را با منابع آبی نامتعارف از جمله پساب جایگزین کنند. بعد از زمان ابلاغ قانون، آب بهای صنایع بزرگ آب بر براساس آب‌های نامتعارف و قیمت آب پساب محاسبه می‌شود، البته موضوع این مصوبه مربوط به استان‌های است که ظرفیت استفاده از پساب در آن‌ها وجود دارد.

زنگنه با اشاره به مصوبه دیگر کمیسیون بیان کرد: پیرو لایحه برنامه هفتم، مقرر شد کلیه چاه‌های آب دستگاه‌های اجرایی، نهاد‌های عمومی غیر دولتی، نهاد‌های انقلاب اسلامی و نیرو‌های نظامی به کنتور هوشمند مجهز شوند و براساس میزان سقفی که وزارت نیرو اعلام می‌کند، آب برداشت کنند. این دستگاه‌ها بیش از سقف تعیین شده، مجاز به برداشت از چاه‌ها نیستند.

سخنگوی کمیسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه تاکید کرد: همچنین در شرایط تنش آبی این نهاد‌ها مکلف شدند که چاه‌ها و زمین‌های مستعد منابع آبی را در اختیار وزارت نیرو قرار دهند.

زنگنه تاکید کرد: همچنین کمیسیون مصوب کرد که از سال دوم اجرای برنامه هفتم توسعه تامین آبیاری فضای سبز در شهر‌ها و شهرداری‌ها با آب شرب عملا ممنوع شود البته کمیسیون در این بخش تاکید کرد که استفاده از آب شرب برای آبیاری تنها در صورتی امکان پذیر است که به صورت محدود بوده و آب جایگزین وجود نداشته باشد. همچنین شهرداری‌ها باید از سال دوم برنامه آب‌های جایگزین را جایگزین آب شرب کنند.

زنگنه با اشاره به استفاده تشکل‌ها و مجموعه‌های غیر دولتی در زمینه انجام برخی از تکالیف وزارت نیرو بیان کرد: طبق مصوبه کمیسیون، وزارت نیرو مجاز شد تا برخی از وظایف و تکالیف خود در زمینه حفاظت از منابع آب زیر زمینی و همچنین تعمیر و نگه داری شبکه‌های آبیاری را به تشکل‌های مردمی و غیر دولتی واگذار کند. این اقدام عملا در جهت مردمی سازی اقتصاد و استفاده از ظرفیت‌های غیر دولتی محسوب می‌شود.