دانش بنیان ها با ارائه فناوری نوین، مانع خام فروشی هستند

تکنولوژی و فناوری جزو لاینفک همه حوزه‌های اقتصادی و صنعتی است و اگر برای تغییراتی که در حوزه نوآوری به وجود می‌آید آماده نباشیم در ادامه فعالیت موضوعات مختلف دچار مشکل خواهیم شد. در صادرات محصولات دانش‌بنیان در تمام حوزه‌های اقتصادی کشور مشکلات زیادی وجود دارد. دولت به منظور تسهیل مشکلات صادراتی دانش‌بنیان‌ها باید شرایط حضور آن‌ها را در نمایشگاه‌های بین‌المللی فراهم کند و حمایت‌ها از شرکت‌های فناور قوی‌تر و جدی‌تر شود. البته عدم تطابق با تکنولوژی و فناوری‌های روز به معنای آن است که بسیاری از سیستم‌های خدماتی کشور در آینده نزدیک حذف خواهد شد.

در سال‌های اخیر، هدفگذاری‌های مختلفی به منظور توسعه تجارت غیرنفتی انجام شد؛ جدیدترین برنامه، دستیابی به ۷۵ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی تا ۳ سال آینده است. تحقق این هدف، نیازمند بررسی وضعیت کنونی و به‌کارگیری راهکار‌های اجرایی در جهت تقویت بخش‌های مختلف تولید و تجاری است. یکی از حوزه‌هایی که می‌تواند بخشی از درآمد‌های صادرات غیرنفتی را برای کشور محقق سازد، محصولات و خدمات فناورانه و دانش‌بنیان است.

کمیل زنجیره ارزش افزوده در قالب پیشرفت صنایع های‌تک، برای هر کشوری ارزشمند است و در صورت ورود این کالا‌ها به عرصه‌های صادراتی، آورده‌های مالی زیادی عاید کشور‌ها خواهد شد. با وجود اهمیت بالای این بخش، شاهد هدفگذاری جدی و مشخص برای توسعه فعالیت‌های صادراتی کالا‌های دانش‌بنیان نیستیم و این یک ضعف جدی است.

خواهان محصولات های‌تک، زیاد است

پرویز کرمی، مشاور عالی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، به تاثیر خلق ارزش در توسعه تجارت غیرنفتی اشاره کرد و گفت: یکی از اولویت‌های ایران برای گسترش تجارت خارجی، عبور از خام‌فروشی و حرکت به سمت خلق ارزش با تولید و صادرات محصولات فرآوری‌شده و برپایه علم روز است. حجم زیادی از صادرات غیرنفتی فعلی ایران، مربوط به مشتقات نفتی، مواد معدنی و صنایع آن و یا حوزه‌هایی مانند کشاورزی و گیاهان دارویی است. توجه به صنایع خلاق که ضمن افزایش ارزش افزوده مواد اولیه، می‌توانند درآمد‌های چندبرابری را برای کشور ارمغان آورند، حیاتی‌ترین نیاز امروز تجارت خارجی به شمار می‌شود.

کرمی ادامه داد: از سویی دیگر بخش دانش‌بنیان و صنایع های‌تک در ایران، استراتژیک هستند، چراکه تحریم‌شدنی نیستند و کشور‌های همسایه و منطقه نیز به این کالا‌ها نیازی جدی دارند؛ بنابراین ایران می‌تواند به‌عنوان تامین‌کننده جدی کالا‌ها و خدمان دانش‌بنیان در منطقه ظاهر شود و بازار این کشور‌ها را تصاحب کند. امروزه بیش از ۷۰ کشور در جهان، خواهان کالا‌های های‌تک و محصولات فناورانه هستند. با تلاش‌های مستمر بخش خصوصی و فعالان حوزه دانش‌بنیان، ایران توانسته نیاز کشور‌ها را شناسایی کرده و در برخی از این کشور‌ها پایگاه صادراتی تاسیس کند. اما باید این اقدامات توسعه یافته و حضور خود را در بازار‌های هدف بیشتر کنیم.

صنایع خلاق، بازو‌های کمکی ارزآوری

مشاور عالی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در ادامه صحبت‌های خود، به ظرفیت صادراتی کالا‌های فناورانه اشاره کرد و گفت: یکی از نقاط مثبت ایران، توانمندی در حوزه‌های دانش‌بنیان است. براساس آمار نهاد‌های رصدکننده تجارت خارجی بخش دانش‌بنیان (معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و صندوق نوآوری و شکوفایی) میزان صادرات محصولات فناورانه به حدود یک میلیارد دلار در سال می‌رسد.

کرمی گفت: اگر دولت تسهیل‌گری لازم برای تقویت صادرات بخش دانش‌بنیان را انجام دهد و سفارتخانه‌ها در کشور‌های مقصد نیز اقدامات لازم را برای بازارسازی اجرایی کنند، میزان صادرات این بخش رشد چشم‌گیری را در مدت زمان کوتاه تجربه خواهد کرد.

وی ادامه داد: بخش دانش‌بنیان ایران، نوپا نیست و از قدمت آن بیش از یک دهه می‌گذرد. فعالان این حوزه عملکرد موفقی در رابطه با تبدیل دانش و تجربه‌سازی علم و فناوری در این مدت داشته‌اند. علاوه بر آن شرکت‌هایی که دستی بر تجارت دارند نیز فعالیت‌های مختلف بازاریابی را برای محصولات و خدمات فناورانه ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی انجام داده‌اند. باید پایگاه‌های صادراتی ایران در کشور‌های مقصد و توان فعلی برای صادرات تقویت شود. من بشخصه معتقدم دولت باید فضای رشد و توسعه صنایع خلاق و نوآور را تسهیل کرده و از فعالیت آن‌ها حمایت کند.

مشاور عالی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری گفت: این حمایت و پشتیبانی در نهایت به نفع تجارت کلان و درآمدزایی‌های ارزی کشور خواهد بود. چراکه با این اتفاق، حجم و تناژ صادرات کالا‌ها کاهش خواهد یافت، اما در عوض، درآمد‌ها و ارزش‌های کسب‌شده، چند برابر خواهد شد.


فاصله گرفتن از خام‌فروشی

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های توسعه بخش دانش‌بنیان، تکمیل زنجیره ارزش افزوده و فاصله گرفتن از تجارت سنتی است؛ در این صورت دعوا بر سر خام‌فروشی و نیمه‌خام‌فروشی، با تقویت دانش‌بنیان‌ها به پایان می‌رسد و از فشار‌های تحریمی نیز کاسته خواهد شد. فعالان اقتصادی بر این باورند هنوز توانایی بخش دانش‌بنیان در توسعه تجارت خارجی، به عرصه ظهور نرسیده و باید دولت مسیر رشد و شکوفایی کامل ظرفیت‌های این بخش را فراهم کند.

حمایت‌هایی همچون ارائه تسهیلات مالی و وام‌های بانکی با بهره‌های کم و رفع قوانین موانع‌آفرین، از جمله نیاز‌های فعالان دانش‌بنیان محسوب می‌شود؛ بنابراین یکی از کلید‌ها اصلی رشد و بالندگی صنایع خلاق و فناورانه دست دولت است و باید دید در ادامه چطور قفل‌ها باز خواهند شد.