توسعه پوشش گیاهی مرهمی برای کنترل فرسایش خاک

۵ دسامبر مصادف با ۱۴ آذر همزمان با روز جهانی خاک پویشی در جهان و سطح کشور در راستای ارج نهادن به موضوع خاک و جلوگیری از تخریب و نابودی راه می‌افتد که امسال هم شعار این روز خاک و آب، منشا زندگی نامگذاری شده است. براساس آخرین پایش و آمار از وضعیت خاک کشور، ۶.۵ میلیون هکتار اراضی زراعی از ۱۸.۶ میلیون هکتار اراضی کشاورزی درجات متفاوتی از شوری را دارند که این تنها چالش حوزه خاک نیست.

در همین رابطه صفدر نیازی معاون امور آب و خاک می‌گوید: فرسایش خاک از مشکلات و چالش‌های جدی در این حوزه محسوب می‌شود که طبق آمار به طور متوسط در هر هکتار ۱۶.۷ تن فرسایش خاک وجود دارد که این امر بدان معناست که در برخی مناطق به ۴۰ تن و در برخی دیگر به کمتر از ۱۶ تن هم برسد. همچنین بارش‌های سیلابی در کشور بر فرسایش آبی دامن زده است.

معاون امور آب و خاک گفت: وزارت جهاد در راستای حفاظت از خاک مکلف به تهیه نقشه‌های خاک شده است که براساس مطالعات خاکشناسی با توجه به حجم کار به ۶ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد، اما به دنبال این هستیم که راهکار‌هایی برای کاهش هزینه پروژه پیدا کنیم.

در ادامه رضا افلاطونی رئیس سازمان امور اراضی گفت: از ۱۶۵ میلیون هکتار مساحت کشور ۵ میلیون هکتار اراضی کلاس یک و دو و مرغوب کشاورزی وجود دارد که براین اساس سهم این اراضی در مساحت کشور ۳ درصد است.

افلاطونی می‌گوید: خاک و آب منابع پایه تولید و تامین کننده امنیت غذایی هستند که حفاظت از آن‌ها و جلوگیری از تغییر کاربری‌ها و تخریب اراضی کشاورزی باید دقت بیشتری شود.

متوسط فرسایش خاک کشورما ۵ تا ۶ برابر بالاتر از دنیا

حمیدرضا نوری مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها گفت: بحث قانون حفاظت خاک نکته پراهمیتی است که عدم آن در این حوزه بدلیل نبود برنامه ریزی و سیاست گذاری در حفاظت از منابع خاک و اکوسیستم، فرسایش و آلودگی را به همراه داشته است.

به گفته او، وضعیت کنونی کشور در بحث فرسایش به گونه‌ای است که نرخ فرسایش بالاتر از نرخ طبیعی شکل گیری خاک است به طوریکه در دنیا این میانگین خوب نیست و در کشور ما هم ۵ تا ۶ برابر بالاتر از متوسط جهانی فرسایش خاک در رویشگاه‌های اکوسیستم و اقلیم‌های متفاوت داریم. بنابر آمار به طور متوسط سالانه ۱۵.۴ تن در هکتار فرسایش خاک در کشور داریم که عدد بالایی است که برای متوسط کشور مطرح می‌شود.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل‌ها افزود: اگر بخواهیم حفاظت، مدیریت و بهره برداری پایدار را یکی از چالش‌های جهان بدانیم، در کشور ابزاری لازم داریم که در مسیر رسیدن به توسعه پایدار کمک کند.

او با اشاره به اقدامات اساسی در راستای حفظ و حراست از خاک و جلوگیری از فرسایش گفت: اگر ارزش گذاری فرسایش و حفاظت از خاگ را داشته باشیم و همواره تحلیل هزینه سود در مورد فرآستد رسوب ارائه کنیم، می‌توانیم تا حدی موثر‌تر وارد عرصه شویم که در این راستا علاوه بر توجه به پوشش گیاهی و آموزش بهره برداران باید اعتبارات متناسبی هم در این زمینه قرار دهیم چراکه در آن صورت دیگر ما هزینه نکرده ایم، بلکه سرمایه گذاری کرده ایم.

نوری کاشت یک میلیارد درخت را یکی از برنامه‌های جامع و یکپارچه حفظ منابع طبیعی اعلام کرد و افزود: با حفظ پوشش گیاهی گام بزرگ و اساسی در راستای جلوگیری از فرسایش و صیانت از پوشش گیاهی و منابع طبیعی برداشته ایم.

این مقام مسئول با بیان اینکه امکان بی توجهی به تکنولوژی فرسایش خاک وجود ندارد، گفت: آخرین دستاورد‌های دنیا باید به کشور ورود کند تا با ترکیب دانش بومی، خسارت سالانه فرسایش به حداقل برسد تا در تحلیل هزینه و سود، منافع بیشتری در بخش توسعه کشور قرار دهیم.

در خرداد سال ۹۸ قانون حفاظت از خاک به تصویب رسید، اما به رغم تلاش‌های فراوان که برای ابلاغ قانون و اثر بخشی در حوزه کاهش فرسایش و آلودگی انجام شده، اما متاسفانه نتیجه دلخواه در این حوزه ناشی از عدم انسجام سازمانی و هماهنگی و هم افزایی دستگاه‌ها برای موضوع آب و خاک فراهم نشده است

حفظ و ارتقای پوشش گیاهی نفوذپذیری آب را افزایش می‌دهد

در ادامه نقی شعبانیان معاون امور سازمان جنگل‌ها گفت: با توجه به وضعیت اقلیمی کشور، خاک مسئله مهم و حائز اهمیت است چراکه هزاران سال طول می‌کشد تا یک سانتی متر خاک تشکیل شود و در این خصوص مقام معظم رهبری بار‌ها تاکید کرده اند که خاک از آب مهم‌تر است. بنابر آمار فرسایش خاکی کشورما نسبت به متوسط دنیا بالاتر است، از این رو حفظ و تقویت پوشش گیاهی اعم از گیاهان مرتعی، جنگلی و درختچه‌ای در راستای جلوگیری از فرسایش خاک باید توسعه یابد.

شعبانیان ادامه داد: سازمان منابع طبیعی برنامه ریزی خوبی در فعالیت‌های آبخیزداری انجام داده است که این موضوع در کنار ارتقای پوشش گیاهی در جلوگیری از فرسایش خاک و نفوذ پذیری بیشتر آب تاثیر بسزایی دارد.

معاون امور سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه ارتقای پوشش گیاهی در عرصه‌های جنگلی تا ۴۰ برابر نفوذ پذیری آب را افزایش می‌دهد، افزود: احیای مراتع، آبخیزداری و آبخوانداری، جنگل کاری و توسعه کاشت یک میلیارد درخت از جمله اقدامات مناسب در راستای جلوگیری از فرسایش خاک محسوب می‌شود.

به گفته مسئولان، توجه به اهمیت حفظ منابع آب و خاک در امنیت غذایی کشور، ابلاغ آیین نامه حفاظت خاک، توسعه پوشش گیاهی و جلوگیری از تغییر کاربری و تخریب اراضی باید در دستور کار قرار گیرد چراکه طبق آمار متوسط فرسایش خاک در کشور ما بالاست که همین امر موجب شده تا سهم اراضی مرغوب از مساحت کشور بسیار ناچیز باشد.