چرا مردم میلی به ایجاد کسب و کار و فعالیت در بخش خصوصی ندارند؟/ با روحیه کارمندی دولت ها، رشد کارآفرینی محال به نظر می رسد

در ایران، بیشتر این تمایل وجود دارد که افراد درگیر کارهای دولتی و کارمندی و ... باشند؛ کارهایی که به قول معروف، آب باریکه ای سر ماه برای آن ها باشد. این، البته به نوعی از عقل اقتصادی شهروندان ناشی می شود. آنها دو دو تا چهارتایی در ذهن شان انجام می دهند و در نهایت به این نتیجه می رسند که کار در بخش خصوصی و ایجاد یک کسب و کار و حتی کارآفرینی، به زحمتش نمی ارزد. اما چرا؟

همین شهروندان با همین عقل اقتصادی، نیم نگاهی به نرخ تورم می اندازند. به این که بازدهی حوزه های مختلف سرمایه گذاری در سال های گذشته چطور بوده. بعد آن را با سود احتمالی کسب و کارهایی که می خواهند راه بیندازند مقایسه می کنند. بعد می بینند که تفاوت معناداری ندارد و به زحمتش نمی ارزد. این، امری است که متأسفانه در کشور ما به شدت جا افتاده است؛ طرف ترجیح می دهد که طلا و ماشین و ... بخرد تا سال بعد سود کند، اما پولش را در کسب و کار و بخش خصوصی و ... سرمایه گذاری نکند. شاید از منظر عقل اقتصادی خودش درست هم رفتار کند، اما از منظر اقتصاد کلی مملکتی، این ها همه اش ضربه می زند به امورات مالی و توسعه ای کشور.

اما چاره چیست؟ این شهروند حق دارد؛ چرا که پول و سرمایه او نتیجه سال ها تلاش و صرفه جویی و پس اندازش بوده. پس نباید انتظار داشته باشیم که به همین راحتی از خیر آنها بگذرد. مسأله اصلی اینجاست که دولت و حاکمیت، متأسفانه شرایطی ایجاد نکرده که به طور خود به خود، مردم میل به سرمایه گذاری در بخش خصوصی داشته باشند. و به جای کار کارمندی، میل به ایجاد کسب و کار. بوروکراسی عریض و طویل حاکم بر مملکت، اساسا دل و دماغ فعالیت های اقتصادی و خصوصی را از شهروندان سلب می کند. همین الان نگاهی به بوروکراسی حاکم بر بیمه و تسهیلات بانک ها و ... بیندازید تا درک کنید چه می گوییم.

اما نکته مهمتر آن است که غالبا تصمیم گیری درباره کارآفرینی و کارآفرین ها و کسب و کارها، بر عهده کسانی است که چه در سطح کلان و چه در سطح خرد، خودشان دستی بر آتش نداشته اند. مشاوران اقتصادی دولت های ما، غالبا از توی کتاب ها و دانشگاه ها و اندیشکده ها وارد عرصه های مشاوره شده اند و ظاهرا چندان با شرکت ها و کسب و کارها کار نکرده اند. مدیران و کارمندان ارشد و غیرارشد نیز، اساسا صبح از خواب بیدار شده و سر کار رفته اند و ساعت سه، چهار هم به خانه شان برگشته اند. همیشه هم چشم به حقوق سر ماه و عیدی و سنوات و کارت هدیه و ... داشته اند. به واقع این طیف، درکی از استرس های یک کارآفرین و یک ایجاد کننده کسب و کار و حتی یک سرمایه گذار نداشته اند و نمی توانند داشته باشند. وقتی درکی ندارند، چطور می توانند با آنها همراهی کنند؟ وقتی شما شناختی از دنیای کسی ندارید، چطور می توانید به درک متقابل برسید؟

بی دلیل نیست که کارآفرینان و ایجاد کنندگان کسب و کارها، از شرایط سخت پیش رو و شرایط سخت آتی برای فعالیت می کنند. چه اهمیتی دارد که مدیران این نکته ها را سیاه نمایی بدانند؟ خود اقتصاد اساسا یک علم بدبین است و شاید موفقیتش را مدیون همین بدبینی باشد. یک سرمایه گذار و یک ایجادکننده کسب و کار، به شدت نگران سرمایه و زمان و سود خود است و به همین دلیل شرایط واقعی بازار را به خوبی رصد می کند. او نیازی به سیاه نمایی ندارد، چرا که چیزی که به نفع اوست، شرایط مثبت بازار است؛ چرا که در این صورت سود بیشتری خواهد برد. پس باید نکته های او درباره سختی فعالیت در بازار را چون اطلاعاتی گرانبها جمع آوری کرد. این در حالی است که اطلاعات داده شده توسط مدیران و مشاوران و ...، غالبا با این رویکرد است که مدیران بالادستی چندان سرخورده نشوند. حالا تفاوت را درک می کنید؟

حقیقت امر این است که موتور حرکت توسعه اقتصادی ایران، کارآفرینان و فعالان بخش خصوصی و اقتصادی هستند، مدیران صرفا تسهیل کننده شرایط و چه بسا شتاب دهنده آن هستند. تازه به این منظور باید درکی هم از وضعیت بازار و استرس های ناشی از آن و ... داشته باشند.

بی جهت نیست که رتبه ایران در پویایی کسب و کار در جهان 132 است. این رتبه در ثبات اقتصاد کلان 134 و در زیرساخت ها 120 است. و رتبه ما در 141 کشور جهان در شاخص رقابت پذیری، 99 است! تازه این در حالی است که رتبه ما در ادراک فساد در بین 180 کشور، 147 است. این ها بی دلیل نیست و حاصل سال ها دخالت مدیران ریز و درشت دولتی در عرصه ای بوده و هست، که اساسا نه در آن تجربه ای داشته اند و نه شناختی. آن هم در حالی که درآمد و زندگی همین مدیران و همین بوروکراسی، بعد از این قرار است غالبا به وسیله مالیات های اخذ شده از همین افراد تأمین شود. چنین تناقض هایی چطور قابل حل است؟

 بیشتر بخوانید:

بنیادی‌ترین نقصانِ سیاستِ خارجی ایران