واکاوی دلایل اختلال در عرضه فرآورده‌های نفتی کشور

دیروز حوالی ساعت ۱۰صبح بود که سامانه هوشمند جایگاه‌های سوخت دچار اختلال شد. ابتدا مسئولان اعلام کردند نیمی از جایگاه‌های عرضه فرآورده‌های نفتی با مشکل مواجه شدند، اما پس از گذشت یک ساعت مشخص شد این معضل سراسری است.

در حمله هکری اتفاق افتاده، حدود ۶۰ درصد جایگاه‌های سوخت از مدار خارج شدند و ۴۰درصد که به سامانه متصل نبودند از این حمله مصون ماندند. مشکل اصلی اینجا بود که اغلب جایگاه‌هایی که از مدار خارج شدند در کلانشهر‌ها قرار داشتند. با توجه به این‌که بحث و اقدامات پیشگیرانه، با جدیت بیشتری انجام شود تامین و توزیع سوخت یک مسأله مهم امنیتی در کشور محسوب می‌شود، انتظار می‌رود نظارت بیشتری در این زمینه انجام شود.

درست از زمانی که جایگاه‌های عرضه سوخت با مشکل مواجه شد، خبرنگار ما راهی سطح شهر شد و با حضور در چند پمپ‌بنزین به تهیه گزارش پرداخت. با این‌که متصدیان جایگاه‌های سوخت اعلام می‌کردند سیستم از دسترس خارج شده، اما باز هم افراد زیادی در صف منتظر سوختگیری می‌شدند و همین موضوع باعث ترافیک سنگین در خیابان‌هایی بود که در آن جایگاه عرضه سوخت قرار داشت. هر دقیقه هم به این صف اضافه می‌شد. هنوز مشخص نشده بود دلیل اختلال در عرضه سوخت چیست که شایعه گرانی بنزین منتشر شد. برخی عنوان می‌کردند گرانی بنزین احتمالا در برنامه است و اکنون اعلام می‌شود که قیمت تغییر می‌کند.

هنوز این شایعه قوت نگرفته بود که اعلام شد سامانه عرضه سوخت هک شده است. البته در همان ساعات ابتدایی سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور به وزارت نفت دستور بررسی‌های لازم را داد و این وزارتخانه و شرکت‌های متبوعش برای وارد مدار کردن نازل‌های عرضه بنزین دست به کار شدند. این دومین بار است که جایگاه‌های عرضه فرآورده‌های نفتی در دولت سیزدهم هک می‌شود و باید نظارت در این زمینه افزایش یابد. البته کارشناسان حوزه انرژی می‌گویند دستگاه‌های عرضه سوخت به روز نیست و تحریم‌ها مانع توسعه در این بخش می‌شود، اما برخی دیگر بیان می‌کنند وزارت نفت باید نظارت خود را بالا ببرد. این در حالی است که چندی پیش یکی از مقامات شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی از غیرقابل هک بودن سامانه عرضه سوخت سخن گفته بود. وی اظهار می‌کرد شبکه ملی سوخت به‌صورت آفلاین فعالیت دارد و به اینترنت متصل نیست که قابل هک باشد.

افزایش قیمت در کار نیست

شایعه افزایش قیمت در حال اوج گرفتن بود که وزارت نفت اعلام کرد اختلال در جایگاه‌های عرضه بنزین به‌هیچ‌وجه به تغییر قیمت بنزین ارتباطی ندارد. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در این باره گفت: برای این‌که مشکلی ایجاد نشود، ارتباط جایگاه‌ها با سامانه را قطع کردیم تا به‌صورت آفلا‌ین سوختگیری انجام شود. جلیلی گفته تا ابتدای امروز بیش از ۹۰درصد جایگاه‌های سوخت وارد مدار می‌شود. نکته قابل توجه این است که مهم‌تر از بنزین، بحث گازوئیل است. به این دلیل که ترانزیت کشور ممکن است مختل شود از این رو وارد مدار کردن جایگاه‌های عرضه نفت گاز در اولویت قرار گرفت.


سهمیه‌ها باقی می‌ماند
جواد اوجی، وزیر نفت پس از سرکشی از چند جایگاه عرضه سوخت به شبکه خبر آمد و توضیح داد این مشکل تا چند ساعت دیگر حل می‌شود. البته این نگرانی وجود داشت که اطلاعات کارت سوخت نیز پاک شده باشد که وزیر نفت در این باره گفت: مردم بابت سهمیه‌های بنزین خود نگرانی نداشته باشند و تلاش می‌شود تا ساعات آتی تمام جایگاه‌ها به‌صورت دستی وارد مدار شود تا بتوانیم سامانه هوشمند سوخت را برگردانیم. ظاهرا سیستم کارتخوان‌های جایگاه سوخت به دلیل اتفاقی که افتاده امکان فعالیت با کارت سوخت شخصی را ندارد و با کارت جایگاه امکان سوختگیری در نظر گرفته شده که در این زمینه هم مسئولان وزارت نفت اعلام کرده‌اند تا چند روز آینده این ابهام نیز رفع خواهد شد.

نظارت پدافندی بیشتر شود

ساعتی بعد از وقوع این رخداد، یک گروه هکری وابسته به رژیم صهیونیستی، مدعی هک سامانه ملی سوخت ایران شد، گرچه در اطلاعیه سازمان پدافند غیرعامل، بحث هک و نفوذ خارجی به سامانه هوشمند سوخت تأیید نشده، اما این اطلاعیه، این احتمال را رد هم نکرده. در این اطلاعیه آمده است: «درخصوص دلایل بروز اختلال، سازمان پدافند غیرعامل کشور تمام گزینه‌های محتمل ازجمله نفوذ و هک را در نظر وتحت بررسی دارد، اما در شرایط فعلی نمی‌توان ادعا‌های مطرح‌شده دشمن را تأیید کرد.»

بحث هک سامانه هوشمند سوخت در گذشته‌ای نه‌چندان دور (آبان ۱۴۰۰) نیز رخ داده و قرار بود پس از آن اتفاق، سامانه هوشمند سوخت به‌گونه‌ای مجهز و بازسازی شود که امکان هک دوباره آن وجود نداشته باشد. شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز در اطلاعیه‌ای علت بروز حادثه دیروز را توطئه معاندان دانست و اعلام کرد: «به اطلاع عموم هموطنان شریف ایران می‌رساند نظر به بروز اختلال فنی در بعضی از جایگاه‌های عرضه سوخت کشور ناشی از توطئه معاندان برای تحت‌الشعاع قرار دادن رفاه و آسایش مردم تا اطلاع ثانوی عرضه فرآورده‌های نفتی در جایگاه‌های عرضه سوخت به‌صورت آفلاین انجام خواهد شد.»

در این‌که هر نوع نفوذ و هک سامانه ملی هوشمند سوخت از کارشکنی معاندان و طرح‌ریزی دشمنان ایران است، شکی نیست، اما باید به این نکته توجه کرد که سامانه هوشمند سوخت کشور، سامانه‌ای حاکمیتی و ملی محسوب می‌شود که باید دارای لایه‌های امنیتی بسیار بالایی باشد. در این شرایط چطور برای دومین بار طی سه سال اخیر، این سامانه دچار اختلال گسترده شده است؟

به‌نظر می‌رسد علاوه بر وزارت نفت که باید پاسخ دهد چرا شرکت‌های تحت مدیریت این وزارتخانه در مورد سامانه ملی هوشمند سوخت، نتوانسته‌اند بازدارندگی لازم را فراهم کنند سازمان پدافند غیرعامل نیز باید پاسخ دهد که چرا بخش‌های با اهمیتی مانند سامانه سوخت دارای حفره هستند. هرچه هست بخش‌های مربوط به سامانه‌های حاکمیتی و ملی باید هرچه سریع‌تر حفره‌های نفوذ را مسدود کنند.

جایگاه‌ها به مرور وارد مدار می‌شود
محسن شاهرخی، معاون نظارت بر عملیات بهره‌برداری شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در گفت‌وگویی که با خبرنگار ما در این زمینه داشت، تصریح کرد: حدود ۴۳۰۰ جایگاه سوخت در سراسر کشور وجود دارد که تعداد زیادی از آن‌ها وارد مدار شده است. وی افزود: فعال‌سازی کارت‌های سوخت نیز طی امروز و فردا نهایی خواهد شد. شاهرخی به پرسش خبرنگار ما مبنی بر این‌که چندی پیش اعلام شد سیستم کارت سوخت آفلاین است و با این وجود چرا در این زمینه شاهد مشکل و هک هستیم، پاسخ داد: کارشناسان فناوری اطلاعات در حال بررسی این موضوع هستند. به مردم عزیز باید بگویم که مشکلی در تامین سوخت نیست و برای شهر‌های بزرگ جایگاه سیار تعبیه شده است. معاون نظارت برعملیات بهره‌برداری شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تاکید کرد: در تهران حدود ۴۲جایگاه سیار سوخت در نظر گرفته شده تا افراد بتوانند عملیات سوخت‌رسانی را انجام دهند.

منبع: جام جم