انتقال آب خلیج فارس به اصفهان؛ بزرگ‌ترین پروژه انتقال آب ایران

طرح توسعه پروژه‌های نمک‌زدایی و انتقال آب از دریای عمان و خلیج‌فارس به استان‌های واقع در فلات مرکزی و شرق کشور که «بزرگترین پروژه آبی جهان» نیز محسوب می‌شود، با حمایت رهبر معظم انقلاب از سال ۱۳۹۷ کلید خورد. ایشان فرمودند: «انجام این طرح بسیار مهم است، وارد شوید و جدا دنبال کنید». انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس به هفت استان واقع در فلات مرکزی و شرقی کشور از تدابیر دولت برای مبارزه با خشکسالی و تامین آب موردنیاز آشامیدنی، صنعت و خدمات به شمار می‌رود.

این طرح ملی برای جهش تولید و با سرمایه گذاری ۱۲۸ هزار میلیارد تومانی با هدف محرومیت‌زدایی و توسعه متوازن ثروت در کشور و به همت متخصصان داخلی و بخش خصوصی به سرانجام رسید.

با تکمیل سه خط پروژه مهم و ملی انتقال آب خلیج فارس به فلات مرکزی ایران، در مجموع ۵۵۰ میلیون متر مکعب آب شیرین از خلیج‌فارس به فلات مرکزی ایران منتقل می‌شود.

برای اجرای این طرح‌ها که در مجموع با لوله‌گذاری به طول سه‌هزار و ۷۰۰ کیلومتر آب خلیج فارس و دریای عمان را به هفت استان شامل هرمزگان، کرمان، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، یزد، اصفهان و سیستان و بلوچستان منتقل می‌کند ۱۲۸ هزار میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی شده است. این طرح‌ها برای ۷۰ هزار نفر اشتغال‌زایی خواهد داشت.

هدف کلی از اجرای پروژه ملی انتقال آب خلیج فارس (خط نخست)، شیرین‌سازی و انتقال آب در مجموع به میزان ۶۵۰ میلیون متر مکعب در سال است که با حمایت‌های وزارت صمت و راهبری ایمیدرو اجرایی شد و به نتیجه رسید.

در حال حاضر انتقال آب از خلیج فارس به استان‌های هرمزگان، کرمان و یزد با خط یک انجام می‌شود. شرکت‌های گل گهر، ملی صنایع مس ایران و چادرملو با سرمایه گذاری ۲۳ هزار میلیارد تومان در خط نخست این پروژه مشارکت داشته اند.

تاریخچه شیرین‌سازی آب

برپایه این گزارش، تاریخچه استفاده از آب شیرین کن به قرن چهارم پیش از میلاد باز می‌گردد که ارسطو فرآیند تقطیر را به عنوان روشی برای شیرین سازی آب دریا معرفی کرد و مدارکی نیز درباره کاربرد این روش به وسیله دریانوردان در حدود ۲ هزار سال قبل موجود است.

در اوایل دهه ۷۰ میلادی فرآیند جدید آب شیرین‌کن مورد توجه قرار گرفت و آن، استفاده از غشا‌های نیمه‌تراوا به‌منظور نمک‌زدایی از آب بود؛ این فرآیند با عنوان اسمز معکوس (RO) شناخته شد. عربستان سعودی، آمریکا، امارات و کویت بزرگترین ظرفیت آب‌شیرین‌کن‌ها در جهان را در اختیار دارند.

سهم ناچیز ایران از شیرین‌سازی آب دریا

تاریخ ورود این کشور‌ها به بحث شیرین‌سازی آب دریا به دهه ۱۹۶۰ میلادی یعنی حدود ۶۰ سال پیش می‌رسد که در ۲۰ سال اخیر ظرفیت خود را در این بخش به سرعت افزایش داده اند تا جایی که از مجموع ۱۰۷ میلیون متر مکعب در روز شیرین سازی آب دریا در جهان حدود ۲۶ میلیون مترمکعب آن در حوضه خلیج فارس انجام می‌شود و سهمی که ایران تاکنون به خود اختصاص داده است، فقط ۶۵۰ هزار متر مکعب در روز است و بقیه این سهم در آمار متعلق به کشور‌های عربی شمال آفریقا و خاورمیانه است.

انتقال آب به اصفهان

مسیر انتقال آب خلیج‌فارس به استان اصفهان نزدیک به یک‌هزار کیلومتر است که ۵۰۰ کیلومتر از این مسیر مربوط به خط سیرجان- اصفهان است و مسیر‌های عبوری شامل چهار استان می‌شود.

در این طرح بیش از ۲۰ مسیر برای انتقال آب دریا به اصفهان از سواحل خلیج فارس تا دریای عمان و با عبور از استان‌های مختلف از جمله هرمزگان، بوشهر و فارس بررسی و ارزیابی شده است.

در نهایت گزینه برتر با آبگیری از ساحل دریای عمان در استان هرمزگان و مسیر انتقال از استان‌های کرمان و یزد به دلیل کیفیت آب بهتر، مسیر مناسب‌تر و همچنین امکان دفع شورابه به آب‌های آزاد، انتخاب و پس از تکمیل مطالعات طرح و انجام ارزیابی‌های زیست محیطی عملیات اجرایی در شهریور ماه سال ۱۴۰۱ آغاز شد.

از اجزای این پروژه می‌توان به تاسیسات آبگیری از دریا، تاسیسات نمک زدایی و دفع شورابه، سامانه انتقال آب، جاده سرویس و تونل، ایستگاه‌های پمپاژ و مخازن بین راهی سامانه تامین نیرو (نیروگاه) و انتقال نیرو و سامانه تله متری و کنترل اشاره کرد.

در پروژه انتقال آب خلیج‌فارس به اصفهان، هدف شیرین‌سازی و انتقال آب در مجموع به میزان ۶۰۰ میلیون متر مکعب در سال (روزانه بیش از ۱.۶ میلیون متر مکعب) است که فاز نخست آن به شیرین‌سازی حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب در سال به استان اصفهان اختصاص دارد. طول مسیر این طرح یک‌هزار و ۲۰۰ کیلومتر است.

شرکت‌های شرکت فولاد مبارکه، شرکت ذوب آهن، اتاق بازرگانی اصفهان، پالایشگاه نفت اصفهان، سازمان همیاری شهرداری‌های استان اصفهان، شهرداری اصفهان و شرکت فلز تدارک فولاد مبارکه در آن سهامدار هستند.

میزان سرمایه گذاری در این پروژه ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار است. ابَرپروژه انتقال آب به استان‌های مختلف از جمله استان صنعتی اصفهان می‌تواند زمینه‌ساز توسعه روزافزون مجموعه‌های بزرگ و کوچک تولیدی، رونق کسب و کار، جهش تولید، درآمدزایی و اشتغالزایی باشد.

پیشرفت ۷۵ درصدی بخش سیرجان ـ اصفهان

پیشرفت عملیات پروژه انتقال آب به استان اصفهان (بخش سیرجان تا مرز استان اصفهان) به طول ۳۳۰ کیلومتر دارای پیشرفت ۷۵ درصد است، هرچند به گفته کارشناسان، مساعدت‌های لازم برای تامین ورق فولادی مورد نیاز است.

برپایه این گزارش، ۱۸۸ کیلومتر لوله گذاری از آن انجام شده است. استان‌های کرمان، یزد و اصفهان در مسیر این خط از پروژه انتقال آب قرار دارند.

میزان اشتغال زایی در این بخش پروژه چهار هزار و ۲۰۰ نفر اعلام شده است.

«شرکت تامین آب اصفهان صفه» (با سهامداری شرکت‌های فولاد مبارکه، ذوب آهن، پالایشگاه نفت اصفهان، اتاق بازرگانی، شهرداری و سازمان همیاری‌های شهرداری اصفهان) مجری این پروژه است.

مزایای اجرای طرح

تنها پروژه تامین آب استان اصفهان که آب جدیدی را تولید و بدون چالش اجتماعی و تنش‌های بین استانی به فلات مرکزی ایران منتقل می‌کند. ایجاد دسترسی برای استان به یک منبع پایدار و توسعه پذیر که در صورت تشدید شرایط خشکسالی بسیار مغتنم خواهد بود. مسیر مناسب و هیدرولیک بهینه طرح که سرعت اجرای پروژه را بسیار بالا خواهد برد.

عزم ملی و اراده مسئولان کشور برای انتقال آب دریا به فلات مرکزی ایران. ساختار اجرایی چالاک طرح در قالب شرکت پروژه تامین منابع مورد نیاز پروژه از سهامداران و سرمایه گذاران داخل استان

ویژگی‌های آب شیرین‌کن اصفهان

آبگیر و آب شیرین کن پروژه به روش اسمز معکوس (RO) در پلنت‌های ۷۰ میلیون مترمکعبی در مساحت ۲۵۲ هکتار در ساحل سیریک شامل تاسیسات آبگیری، نیروگاه برق حرارتی، ساختمان‌های کنترل و خدماتی، ساختمان تاسیسات جنبی مخازن ذخیره و ایستگاه پمپاژ است.

همراهی و کمک ایمیدرو برای رفع موانع پروژه

با توجه به اهمیت پروژه‌های انتقال آب از سواحل جنوبی به کشور برای وزارت صمت و ایمیدرو و نیز تامین آب مورد نیاز صنعت و معدن، این سازمان همه تلاش خود را برای رفع چالش‌های اجرای طرح‌ها از جمله تامین ورق فولادی به کار می‌گیرد. در این راستا، یکی از اقدامات این سازمان، رایزنی با شرکت‌های تولیدکننده ورق فولادی و رفع چالش‌های تامین این محصول است.

احیای زاینده رود؛ کُهنه مطالبه مردم اصفهان

با این تفاسیر در حالی که زاینده رودِ خشک هر روز پیش چشمان مردمان اصفهان قاب می‌شود؛ وزارت نیرو اعلام کرده که از اسفند ۱۴۰۱ تا شهریور ۱۴۰۲ میزانِ ۶۳ میلیون مترمکعب آب برای حقابه زیست محیطی زاینده‌رود رهاسازی کرده است، اما به گفته حسین اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان، چنین رهاسازی آب به سوی زاینده رود و مختص این رودخانه در این بازه زمانی نداشته ایم و این ادعا باید مقبولیت فنی و اجتماعی داشته باشد و پیش از رهاسازی آب برای زاینده رود، این موضوع که چه حجم از آب و در کدام بازه زمانی و مکانی قرار است تحویل داده شود، به طور کتبی اعلام شود.

در همین پیوند رییس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان، اما مدتی پیش در برنامه تفاوت که از سیمای مرکز اصفهان پخش شد، تامین آب استان را نیازمند نگاه جدید دانست و گفت: احیای زاینده رود به عنوان نکته مهم مورد اشاره رهبر انقلاب راهکار‌های موثر خود را می‌طلبد.

تجربه و دانشی که در خط یک انتقال آب از خلیج فارس به فلات مرکزی به دست آمده است، پشتوانه خطوط بعدی برای ایمیدرو و همچنین شرکت‌های سرمایه گذار و پیمانکاران است.