پرواز شوم گنجشک درنده در پمپ بنزین‌ها

«گنجشک درنده» عنوانی آشنا با سابقه دردناک گذشته است. اگرچه اطلاعات دقیقی از گنجشک درنده در دست نیست، اما در گذشته مسوولیت هک جایگاه‌های سوخت، کارخانه فولاد ایران و خطوط راه‌آهن را برعهده گرفته بود. این گنجشک که بیش از درنده بودن احتمال ناقلا بودن دارد، بار دیگر سابقه آبان ۱۴۰۰ را در اذهان تداعی کرد. این گنجشک با حمله سایبری به جایگاه‌های سوخت، اختلالات گسترده‌ای در روند سوخت‌رسانی رقم زد که در آن زمان خرید بنزین با کارت سوخت و نرخ دولتی، برای مدتی از مدار خارج شد.

تجربه تلخ گذشته

در آبان ۱۴۰۰ در حالی که مردم بنزین ذخیره شده در کارت‌های سوخت خود داشتند، فقط با نرخ آزاد می‌توانستند بنزین بخرند، وضعیتی که بیانگر بی ثباتی در نظام سوخت رسانی بود. این وضعیت شایعات بسیاری را بین مردم رقم زده بود. عده‌ای بر این باور بودند که دولت بدلیل کسری بودجه، سیستم سوخت رسانی را از مدار خارج کرده تا بنزین را به قیمت آزاد به مردم بفروشد. عده‌ای دیگر که نگاه بدبینانه تری داشتند، با بکار بردن جمله تکراری " کار خودشان است" سعی داشتند چنین تداعی کنند که نارضایتی سازی در دستور کار قرار دارد. عده‌ای دیگر ناکارآمدی، سیستم فرسوده، قدیمی و بروز نشده را دلیل اصلی می‌دانستند. عده‌ای دیگر که البته تفکر بسیاری از مردم حتی مسوولان و نمایندگان مجلس بود، معتقد بودند کارت سوخت نباید برقرار می‌شد. عده‌ای دیگر سومدیریت و بکارگرفتن افراد غیر متخصص ناشی از بازی‌های جناحی را عامل بروز مشکلات کشور می‌دانستند. مردم حیران وضعیت سوخت رسانی در کشور بودند که گنجشک درنده از پرواز خود بر فراز جایگاه‌های سوخت پرده برداشت تا اظهارنظر‌ها از زاویه‌های دیگری اعلام شود.

تکرار تجربه تلخ گذشته

از آنجا که بار‌ها شاهد هک شدن سیستم‌های کشور در بخش‌های گوناگون بودیم، گمان می‌کردیم این معضل چاره اندیشی شده، اما بار دیگر تجربه تلخ گذشته تکرار شد و مردم باز هم در خیابان‌ها سرگردان شدند. بازهم مردم مقابل پمپ بنزین‌ها صف کشیدند و حتی گالن بدست شدند. باز هم همان شایعات بر سر زبان‌ها افتاد و باز هم گنجشک درنده سینه سپر کرد و تمامی تقصیر‌ها را به گردن گرفت تا بار دیگر سومدیریت از زاویه دیگری مطرح شود تا گناه را به گردن دشمن بیندازیم.

نقش آفرینی دشمن

اینکه کینه‌های دشمنان دیرینه و به بیماری مزمن تبدیل شده، شکی نیست و برای اثبات این ادعا می‌توان به بیانیه گروه هکری موسوم به «گنجشک درنده» استناد کرد. گنجشک درنده که وابسته به رژیم صهیونیستی است، مدعی شد که «بخش عمده‌ای از جایگاه‌های سوخت در ایران» را از کار انداخته و جایگاه‌های سوخت در بخش‌های عمده‌ای از ایران را مختل کرده است. تایمز آو اسراییل به نقل از بیانیه این گروه هکری که به زبان فارسی و انگلیسی منتشر شده، نوشت که «این حمله سایبری پاسخی به اقدامات ایران در منطقه بوده است»! البته به نظر می‌رسد گنجشک درنده زیاد هم درنده نیست، زیرا گروه هکری "گنجشک درنده" مدعی شد: این حمله سایبری به شیوه‌ای کنترل شده انجام شد تا آسیب احتمالی به خدمات اضطراری انجام نشود.

خارج کردن مردم از مدار

در حالی که مردم انتظار داشتند مشکل به سرعت حل شود، مردم مانند گذشته از مدار خارج شدند به نوعی که سخنگوی جایگاه‌داران سوخت گفت: هم‌اکنون از ۳۴۰ جایگاه سوخت در تهران، بیش از ۲۲۰ جایگاه به صورت آفلاین وارد مدار شده و تا چند ساعت آینده ۱۰۰ درصد آن‌ها فعال خواهند شد. رضا نواز با اعلام اینکه ۳۵ الی ۴۰ درصد از جایگاه‌های کل کشور به سامانه سوخت متصل هستند گفت: عملیات اتصال آنلاین بقیه جایگاه‌ها نیز آغاز می‌شود.

نگرانی از پریدن سهمیه‌ها

یکی از جدی‌ترین نگرانی‌هایی که بر سر زبان‌ها افتاد، پریدن سهمیه سوخت بود که وزیر نفت با شهامت وارد عرضه شد و اعلام کرد «به پمپ بنزین‌ها حمله سایبری شده، اما نگران نباشید، برای سهمیه‌های سوخت اتفاقی نمی‌افتد». البته این اعلام نظر وزیر نفت که در اوج مطرح شد، آب سردی بر نگرانی‌های مردمی بود که سالهاست نگران پریدن سهمیه ۶۰ لیتر بنزین ماهیانه شان هستند.

دستور بررسی

در این قبیل موارد، واکنش‌های سریع می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد که با توجه به تجربه‌های گذشته گنجشک درنده، به نظر می‌رسد مسوولان آمادگی لازم را داشتند، زیرا رییس‌جمهور به وزیر نفت دستور داد ضمن بررسی «علت وقوع» اختلال در عرضه سوخت در برخی جایگاه‌ها، به نحو مقتضی نسبت به «رفع فوری» اختلال پیش آمده اقدام کند. البته ابراهیم رییسی وزیر نفت را موظف کرد نسبت به «اطلاع رسانی مناسب و به موقع» به مردم اقدام کند.

تشکیل کارگروه تخصصی

یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین اقداماتی که صورت گرفت، مانند بسیاری مشکلات دیگر، تشکیل کارگروه بود. به نوعی که شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد در پی اختلال در جایگاه‌های عرضه سوخت، کارگروه‌های تخصصی برای رفع اختلال در کوتاه‌ترین زمان ممکن تشکیل شده و تا زمان رفع مشکل و اتصال دوباره سامانه سوخت، توزیع فرآورده‌های نفتی به‌صورت آفلاین انجام خواهد شد.

آمار‌های ضد و نقیض

یکی از مهمترین اتفاقاتی که رخ داد، آمار‌های ضد و نقیضی بود که از سوی مسوولان اعلام می‌شد. در حالی که یکی از مسوولان اعلام می‌کرد برخی جایگاه‌ها از دسترس خارج شده، مسوول دیگر اعلام می‌کرد بسیاری از جایگاه‌ها خارج شده و از سوی دیگر وقتی یکی از مسولان اعلام می‌کرد ۸۵ درصد جایگاه‌ها به مدار بازگشته، مسوول دیگر از ۵۰ درصد سخن می‌گفت. این در حالی بود که کارگروه تخصصی تشکیل شده و می‌بایست به صراحت اعلام شود هیچ فردی در این خصوص اعلام نظر نکند و البته این کارگروه در اولین اقدام سخنگوی مسلطی معرفی کند که ارتباط لحظه‌ای با رسانه‌ها داشته باشد که این هم نشد.

رفع اختلال تا ساعاتی دیگر

در حالی که مسوولان خبر از رفع اختلال تا ساعاتی دیگر، می‌دادند و حتی وعده دادند تا آخرین ساعات روز وقوع هک برطرف شود، باز هم اتفاق خاصی نیفتاد. وعده رفع اختلال از سوی سخنگوی صنف جایگاه‌داران سوخت تا وزیر نفت و حتی نمایندگان مجلس اعلام شد و جالب این جا بود که افرادی وعده می‌دادند که هیچ جایگاهی برای رفع این مشکل نداشتند.

نگران بی خاصیت شدن خودرو

یکی دیگر از نگرانی‌های مردم، کمبود سوخت بود. این نگرانی بیشتر برای آن دسته از مردم مطرح می‌شد که چراغ هشدار مخرن سوخت ماشینشان چشمک می‌زد و احتمال می‌داند بزودی ناچار شوند خودروهایشان را کنار خیابان رها کنند. بدترین نوع نگرانی برای آن دسته از مردمانی بود که در جاده‌ها حرکت می‌کردند و نگران بودند از سرما در خودروهایشان بلرزند، در حالی که برف، سیل، یخبندان و عواملی از این دست برایشان بحران ساز نشده و در حالی که در کارت سوختشان سهمیه و در جیب شان پول دارند، باید نگران باشند.

کمبود نیست گران هم نمی‌شود

تجربه تلخ دیگری که سال‌ها ملکه ذهن مردم شده، تبعات بعدی چالش‌ها و بحران هاست. اختلال در جایگاه‌های سوخت رسانی برای مردم این نگرانی را رقم زده بود که کمبود بنزین و گازوییل وجود دارد، به ویژه آنکه برخی پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها آتش گرفته بود و نگرانی از خرابکاری و کمبود تولید با جدیت وجود داشت که وزیر نفت با قدرت اعلام کرد کمبود به‌هیچ وجه مطرح نیست. نکته دیگر که باعث نگرانی مردم شده و البته سابقه نیز داشته، بروز بحران قبل از گران کردن کالا‌ها و خدمات است، اما وزیر نفت در این خصوص تکلیف همگان را روشن و اعلام کرد افزایش قیمتی هم در دستور کار نیست.

پدافند غیر عامل

در حالی که مردم منتظر تعیین تکلیف هکر بودند، روابط عمومی سازمان پدافند غیرعامل کشور اعلام کرد: از لحظات اولیه بروز اختلال در سامانه هوشمند توزیع سوخت، تیم‌های واکنش اضطراری وزارت نفت با همکاری مجموعه پدافند غیرعامل وارد عمل شده و تصمیم‌های لازم جهت رفع اختلال و استمرار خدمات زیرساخت سوخت صورت گرفت. نکته جالب توجه اظهار نظر این سازمان در مورد رفع مشکل بود که اعلام کرد با توجه به رعایت الزامات و ضوابط پدافند غیرعامل، در تمامی سکو‌های سوخت رسانی امکان سوخت رسانی به صورت دستی و خارج از شبکه وجود دارد و مشکل سوخت رسانی در برخی سکو‌ها تا پایان دوشنبه برطرف و اختلال سامانه هوشمند سوخت نیز ظرف روز‌های آینده برطرف می‌شود. سازمان در خصوص دلایل بروز اختلال اعلام کرد: سازمان پدافند غیرعامل کشور تمام گزینه‌های محتمل از جمله نفوذ و هک را در نظر و تحت بررسی دارد، اما در شرایط فعلی نمی‌توان ادعا‌های مطرح شده دشمن را تایید کرد و ️نتایج نهایی بررسی‌ها در روز‌های آتی به اطلاع خواهد رسید.

گنجشک درنده کیست یا چیست

نکته بسیار مهمی که مطرح می‌شود، یکه تازی‌های گنجشک درنده است. چرا این گنجشک شناسایی و با آن برخورد نمی‌شود؟ اگر امکان برخورد نیست، چرا فعالیت‌های آن زیر نظر قرار ندارد؟ اینکه گنجشک درنده به بخش‌های دیگر هجوم بیاورد، شاید قابل توجیه باشد، اما اینکه برای بار دوم به سیستم سوخت رسانی هجمه وارد کرده، بسیار سوال برانگیز است، زیرا بنابر برخی روایات «مومن دو بار از یک سوراخ گزیده نمی‌شود».