آشنایی با رصدخانه مراغه

رصدخانه مراغه، نقطه شکوه جهان اسلام

می‌دانید که شمال غرب ایران به‌خصوص آذربایجان شرقی نقطه‌ای مهم و تاریخی در کشور ما به‌شمار می‌رود. چهره‌های تاریخی مشهور، آثار هنری و علمی، تاثیر مستقیم بر مذهب ایرانی و... همگی نشان از اهمیت این بخش دارند. در میان تعدد آثار و جاذبه‌های دیدنی در این خطه، با یک اثر بسیار مهم و علمی به‌نام رصدخانه مراغه روبه‌رو هستید. این مرکز علمی و فرهنگی در شهرستان مراغه از توابع تبریز قرار دارد. رصد‌خانه مراغه که به ‌لطف وزیر خردمند ایرانی، خواجه نصیرالدین طوسی در زمان ایلخانیان ساخته شد به‌عنوان نقطه شکوه جهان اسلام از محبوبیت بالایی برخوردار بود. این مرکز به محل تجمع دانشمندان و ستاره‌شناسان در حوضه علم نجوم تبدیل شد و میعادگاه علما و دانشمندان سراسر جهان بود.

پس‌از حمله مغول با روی کار آمدن هلاکوخان خواجه نصیرالدین ساخت این مرکز علمی و فرهنگی را به هلاکو پیشنهاد داد که با استقبال او روبه‌رو شد. به‌لطف این مرکز، ایران به قطب نجوم در خاورمیانه و به رویای بسیاری از دانشمندان دنیا تبدیل شد. در این محل از ابزار منحصر‌به‌فرد نجوم استفاده می‌شد که همگی ساخته دست دانشمندان ایرانی بودند. در حال حاضر تنها قسمت کوچکی از این رصدخانه در شهر مراغه به‌جا مانده است که به مرکزی توریستی تبدیل شده است. ساخت این رصد خانه حدود 15 سال طول کشیده است. تمام کتب و ابزارهای علمی موجود در این مرکز به دستور هلاکوخان و با همت فیلسوفان ایرانی از جمله خواجه نصیر ساخته و تعبیه شدند. در آن زمان این مرکز به‌عنوان بزرگ‌ترین رصدخانه در جهان شناخته می‌شد.

مکانی برای تحقیقات علمی و گسترش دانش

شاید بپرسید کاربرد این مرکز دقیق چه بوده و چه دستاوردهایی را می‌توان به آن نسبت داد؟ همان‌طور‌که پیش‌تر هم گفته شد، این مرکز به‌عنوان مکانی برای تحقیقات علمی درخصوص علم نجوم شناخته می‌شد و یکی از مهم‌ترین مراکز در زمان خود بود. از این مرکز نه‌تنها برای رصد ستارگان و صورفلکی، بلکه به‌عنوان یک سازمان بزرگ علمی که شاخه‌های متعدد دانش در آن تدریس می‌شد استفاده می‌کردند. مشهورترین دانشمندان جهان از جمله قطب‌الدین شیرازی که به‌عنوان کاشف علت رنگ رنگین کمان شناخته می‌شد در این مرکز به تدریس مشغول بودند. علوم مختلفی مانند فیزیک، شیمی، ریاضی، جغرافیا و... در رصدخانه مراغه تدریس می‌شدند. رصدخانه مراغه پس‌از جندی شاپور، مدارس نظامیه و مدرسه مستنصریه، به‌عنوان بزرگ‌ترین مرکز دانشگاهی جهان اسلام شناخته می‌شد.

بدون این دانشمندان خبری از پیشرفت رصدخانه مراغه نبود

تلاش‌های خواجه نصیرالدین طوسی در پیشرفت و بسط این مرکز غیرقابل انکار است. بااین‌حال باید از دیگر دانشمندان و همکاران خواجه نصیر یاد کرد که بدون همت آن‌‌ها خبری از این مرکز علمی نبود. از جمله این دانشمندان شناخته‌شده و موفق می‌‌توان به افراد زیر اشاره کرد:

• حسام‌الدین شامی

• قطب‌الدین شیرازی

• فخرالدین اخلاطی

• نجم‌الدین کاتب بغدادی

• صدرالدین علی

• اصل‌الدین حسن

• فو من جی دانشمند چینی

• سید رکن‌الدین استرآبادی

• نجم‌الدین اسطرلابی

• محی‌الدین مغربی

معماری رصدخانه مراغه چگونه است؟

براساس شواهد به‌دست‌آمده دانشمندان و معماران زیادی در ساخت این مرکز همکاری داشته‌اند، بنابراین با یک سازه اصیل ایرانی روبه‌رو هستید. از اصلی‌ترین معماران این سازه فخرالدین احمدبن عثمان مراغی بود که در ساخت آن همت زیادی را به‌کار گرفته است. از آنجا که در اثر گذر زمان بخش اندکی از این سازه به‌جا مانده است، به‌کمک مهندسان آلمانی گنبدی سفید رنگ برای محافظت از باقی‌مانده آن طراحی شده است. این گنبد بزرگ با متریال مقاوم و حرفه‌ای خود مانع ورود آب باران یا اثر طوفان های شدید می‌شود. با قدم‌زدن در بخش داخلی این سازه متوجه عظمت و موقعیت مهم آن خواهید شد. قرارگرفتن زیر این گنبد سفید رنگ درحالی‌که هنوز باقی مانده‌های رصدخانه پیش چشم شماست، احساسی سرشار از ذوق و حسرت را درونتان زنده می‌کند.

رصدخانه مراغه، محفلی برای عاشقان نجوم و طبیعت

اگر جزء عاشقان طبیعت، طبیعت‌گردی و همین‌طور نجوم هستید، برای یک‌بار هم که شده رصدخانه مراغه را جایگزین کویر کنید. البته ذکر این نکته واجب است که برای لذت‌بردن از آسمان پاک و بی‌نظیر شبانه آن، فصل تابستان را برای سفر انتخاب کنید. علاوه‌بر سرمای طاقت فرسای تبریز در زمستان احتمال ابری‌بودن آسمان آن بسیار زیاد است. بنابراین بهترین کار یک سفر تابستانی است که هم از هوای بی‌نظیر آن لذت ببرید و هم در کنار این اثر علمی و ارزشمند، آسمان را رصد کنید. البته پیشنهاد می‌شود قبل از سفر به آنجا از شرایط اسکان شبانه مطمئن شوید.

دیدن از رصدخانه مراغه را در برنامه سفر خود قرار دهید

براساس آنچه گفته شد، رصدخانه مراغه یکی از مهم‌ترین مراکز علمی و فرهنگی در دنیای اسلام محسوب می‌شد. این مرکز محل تجمع بسیاری از دانشمندان و افراد مطرح در زمینه علوم مختلف بود. رصدخانه مراغه جزء مراکز دانشگاهی در زمان خود به‌حساب می‌آمد و افرادخبره‌ای را تربیت می‌کرد. امروزه آثار چندانی از آن باقی نمانده است، با این وجود دیدنش خالی از لطف نیست. برای رسیدن به این شهر مراغه می‌توان از راه‌های ارتباطی مختلف استفاده کرد. اما اگر مسیرتان دور است توصیه می‌شود تا با دریافت بلیط چارتر مراغه خود را در اولین فرصت به این مرکز برسانید. فلای تودی اینجاست تا در مسیر رسیدن به این شهر زیبا و شگفت‌انگیز همراه شما باشد. چنانچه قصد سفر به استان آذربایجان شرقی را دارید، بدون شک از دیدن این سازه بی‌نظیر شگفت‌زده خواهید شد.