شورش اُمیکرون و هشدار جان‌گیریِ دوباره

اولین مورد ابتلا به کرونای اُمیکرون در کشور ۲۸ آذر ماه امسال شناسایی و اعلام شد؛ حالا بعد از حدود یک ماه، اُمیکرون بیش از نیمی از موارد بیماری در کشور را به خود اختصاص داده، جایگزین دلتا شده و وزیر بهداشت نیز رسما از غلبه اُمیکرون و ورود به پیک ششم کرونا خبر داده است.

پیک ششم کرونا شروع شد

غلبه اُمیکرون، پیک ششم کرونا را در ایران کلید زد و زنگ تفریحی که می‌توانست با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و بازگشایی‌های هوشمند ادامه یابد، تمام شد. متاسفانه علی‌رغم هشدار مداوم کارشناسان حوزه سلامت، تصور شد که اُمیکرون سویه‌ای خفیف است و با همین استدلال هم رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی مردم کاهش یافت، مترو و اتوبوس شلوغ‌تر شد و از طرف دیگر هم برخی بازگشایی‌ها به صورتی یکباره صورت گرفت؛ به طوری که سالن‌های سینما، تئاتر، موسیقی و... با ۱۰۰ درصد ظرفیت فعال و مدارس و دانشگاه‌ها نیز بازگشایی شدند و خلاصه کلام آنکه همه چیز به روال عادی زندگی بازگشت. اکنون هم برخی ساده‌انگاری‌ها تا جایی پیش رفته که مجددا بخش‌هایی از نقشه رنگ‌بندی کرونایی کشور نارنجی و قرمز شده است؛ به طوری که بر اساس آخرین نقشه رنگ‌بندی کشور که در تاریخ ششم بهمن ماه ۱۴۰۰ منتشر شد، یک شهر در وضعیت قرمز، هشت شهر در وضعیت نارنجی، ۱۱۴ شهر در وضعیت زرد و ۳۲۵ شهر در وضعیت آبی قرار دارند.

اُمیکرون "جان" گرفت

البته گویا هنوز کسی باور نکرده که اُمیکرون در کشورمان "جان" گرفته و می‌تازد و متاسفانه علی‌رغم هشدار‌هایی که از یک ماه گذشته تاکنون از سوی متخصصان اپیدمیولوژی و وزارت بهداشتی‌ها به طور مکرر داده شده، همچنان میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی چنگی به دل نمی‌زند؛ به‌طوری که طبق آخرین اطلاعات و آمار‌های مربوط به رعایت پروتکل‌های بهداشتی که از سوی وزارت بهداشت اعلام شده است، رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کشور در هفته منتهی به ۲۹ دی ماه ۱۴۰۰، روی مرز ۵۸ درصد قرار گرفته است که البته برای مقابله با کرونا آن هم سویه اُمیکرون که سرایت‌پذیری بسیار بالایی دارد، چندان مناسب به نظر نمی‌رسد.

همچنین طبق ارزیابی‌های انجام شده از ۲۴ آذر تا ۲۹ دی ماه ۱۴۰۰، میانگین استفاده از ماسک در اماکن عمومی استان‌های کشور ۵۷.۵۳ درصد، میانگین درصد رعایت پروتکل فاصله‌گذاری در اماکن عمومی استان‌های کشور، ۵۶.۸۰ درصد، میانگین رعایت تهویه مناسب در اماکن عمومی استان‌های کشور، ۵۹.۹۰ درصد و میانگین درصد رعایت پروتکل واکسیناسیون در اماکن عمومی کشور در فاز اول مدیریت هوشمند کرونا که از ۱۵ تا ۲۹ دی ماه ارزیابی شده است، ۸۷.۰۷ درصد بوده است.

شوخی به‌نام "فاصله‌گذاری" و "استفاده از ماسک" در اماکن عمومی

همگام با روند کاهشی پروتکل‌های بهداشتی، برخی بازگشایی‌ها نیز در شرایط شیوع سویه به شدت مسری اُمیکرون انجام شد؛ به طوری که مترو و اتوبوس‌های شهری به شدت شلوغ شده و رعایت فاصله‌گذاری فیزیکی در وسایل حمل و نقل عمومی اکنون بیشتر به یک شوخی بدل شده است. در عین حال نه‌تن‌ها توجهی به حفظ فاصله‌گذاری فیزیکی در این مکان‌های عمومی نمی‌شود، بلکه نظارت و جدیتی هم بر روی استفاده از ماسک که پیش از این استفاده از آن در اماکن عمومی اجباری و در صورت تخطی از آن واجد اخذ جریمه شده بود، نیز وجود ندارد و به وفور شاهدیم که افراد بدون ماسک در اماکن عمومی مانند مترو، اتوبوس، سالن‌های سینما و تئاتر و ... رفت‌وآمد می‌کنند.

از سوار کردن ۴ مسافر در تاکسی‌ها تا مسافرگیری ۱۰۰ درصدی هواپیما‌ها

در عین حال با وجود افزایش نرخ تاکسی‌های درون‌شهری و الزام آن‌ها به سوار کردن سه مسافر و مشخص شدن کرایه آن، اما در این حوزه هم شاهد تخطی برخی رانندگان تاکسی هستیم؛ به طوری که با وجود افزایش نرخ تاکسی، چهار نفر مسافر را سوار می‌کنند و متاسفانه هیچ نظارتی هم بر روی این اقدامات که می‌تواند منجر به گسترش بیشتر بیماری شود، وجود ندارد.

در وسایل حمل‌ونقل عمومی برون‌شهری نیز وضعیت رعایت پروتکل‌های بهداشتی چندان مناسب نیست؛ به طوری که در برخی خطوط هواپیمایی نیز حتی در اوج موج پنجم کرونا، مسافرگیری با ۱۰۰ درصد ظرفیت انجام می‌شد و انتقاد‌هایی را هم در پی داشت، اما متاسفانه هیچکس هم پیگیری مسئولانه‌ای در این خصوص انجام نداد. در قطار‌های مسافربری نیز مشاهدات خبرنگار ایسنا نشان می‌دهد که میزان مسافرگیری از ۵۰ درصد ظرفیت به ۸۰ درصد ظرفیت افزایش یافته است. به طوری که پیش از این به دلیل شرایط کرونایی، در یک کوپه شش نفره قطار، سه نفر و در یک کوپه چهار نفره دو نفر مسافر حضور داشت، اما در حال حاضر در کوپه شش نفره، پنج نفر و در کوپه چهار نفره نیز سه نفر مسافر به مدت زیادی در کنار هم و در محیط بسته و بدون تهویه مناسب همسفر می‌شوند. اوضاع رعایت پروتکل‌های بهداشتی در اتوبوس‌های برون‌شهری نیز چندان بهتر از این موارد نیست و نظارت چندانی بر روی نحوه و میزان مسافرگیری آن‌ها وجود ندارد.

محفل‌های کرونایی

همچنین رستوران‌ها، کافه‌ها و فست‌فود‌ها و ... که پیش از این به دلیل شرایط کرونایی ملزم به فعالیت به صورت بیرون‌بر بودند، اکنون با ۱۰۰ درصد ظرفیت فعالیت کرده و نه‌تن‌ها بحث فاصله‌گذاری فیزیکی در این مکان‌ها که عمدتا مسقف هستند، رعایت نمی‌شود، بلکه ضدعفونی با الکل، استفاده از ماسک و چک کردن کارت واکسن افرادی که تمایل به حضور در این مکان‌های جمعی دارند هم دیگر چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. حتی شاهدیم که برگزاری تولدها، دورهمی‌ها، جلسات و ... در کافه‌های شهری مجددا رونق گرفته و هیچ توجهی هم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی در این محافل که می‌تواند یکی از علل گسترش بی‌حد و مرز کرونا باشد، نمی‌شود.

فعالیت سالن‌های تئاتر، کنسرت و ... با ۱۰۰ درصد ظرفیت

همچنین مشاهدات خبرنگار ایسنا از سالن‌های سینما، تئاتر و موسیقی نشان می‌دهد که دست‌اندرکاران فرهنگی کشور نیز علی‌رغم قربانیان فراوانی که کرونا در این حوزه داشته است، توجه چندانی به رعایت پروتکل‌های بهداشتی ندارند. به طوری که علی‌رغم اینکه وزارت بهداشت اعلام کرده به هیچ وجه موافق استفاده ۱۰۰ درصدی از ظرفیت سالن‌های سینما، تئاتر و کنسرت نیست،، اما بلیت تئاتر، کنسرت موسیقی و... با ۱۰۰ درصد ظرفیت سالن‌ها فروخته می‌شود و تمام تماشاچیان در سالن و در کنار یکدیگر، بدون حفظ فاصله‌گذاری به مدت یک الی دو ساعت می‌نشینند و نظارتی هم بر روی استفاده تماشاچیان از ماسک و نگه داشتن ماسک بر روی صورت‌شان تا زمان پایان نمایش و برنامه و خروج از سالن و حتی کنترل کارت واکسن وجود ندارد.

همه این عدم رعایت‌ها در حالی ادامه دارد که کشور وارد پیک ششم شده و در شاخه بالارونده سویه اُمیکرون کرونا قرار داریم. هرچند که هنوز نمی‌توان درباره میزان و روند مرگ‌ومیر ناشی از اُمیکرون اظهارنظر کرد، اما تعداد موارد ابتلا شروع به رشد تصاعدی کرده و تعداد موارد جدید ابتلای روزانه پنج رقمی شده است؛ موضوعی که نگرانی از افزایش بستری و بدحالی بیماران را قوت می‌بخشد که می‌تواند به سرعت موجب افزایش مرگ‌های کرونایی شود. در این زمینه دکتر مسعود یونسیان- دبیر کمیته اپیدمیولوژی و پژوهش کمیته علمی کشوری مقابله با کووید۱۹ در گفتگو با ایسنا، با هشدار نسبت به روند افزایشی ابتلا به کرونا در کشور و شدت گرفتن آن در چند روز اخیر، اعلام کرده است که فعلا در شاخه بالارونده موج امیکرون قرار داریم و بروز مجدد مرگ‌های سه رقمی کرونایی نیز دور از انتظار نیست.

نتیجه بازگشایی‌های بدون پشتوانه تا ۲ هفته دیگر

در این میان کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا از زمان فروکش موج پنجم مکررا نسبت به بازگشایی‌ها و برخی عادی‌انگاری‌ها هشدار داده و بر ضرورت بازگشایی‌های هوشمند تاکید و عنوان داشت که تاثیر بازگشایی‌های بدون پشتوانه علمی در شرایط همه‌گیری یک بیماری را دو هفته دیگر خواهیم دید. در طول پاندمی ثابت شده که صبر کرونا زیاد است، صبر می‌کند و بعد از دو هفته تاثیر مخرب خود را بر بستری و مرگ نشان می‌دهد. تاثیری که گویا اکنون با قرمز شدن یک شهر کشور در حال شروع است. دکتر یونسیان نیز در این زمینه تاکید دارد که «قطعا این بازگشایی‌ها اثرات نامطلوبی خواهند داشت. حتی اگر این بازگشایی‌ها همین امروز هم متوقف شده و تعطیل شوند، تا نیمه بهمن ماه نتیجه آنچه را که در یک ماه گذشته تاکنون انجام داده‌ایم، خواهیم دید. این بازگشایی‌ها منجر به این می‌شوند که در نیمه دوم بهمن ماه نه‌تن‌ها کاهش سرعت بیماری را نبینیم، بلکه افزایش سرعت ابتلا به بیماری را هم شاهد باشیم.»

بنابراین هرچند که طبق پیش‌بینی کارشناسان بهداشتی کشور شاهد اثر عدم رعایت‌های یک ماه گذشته، در نیمه دوم بهمن ماه خواهیم بود، اما هنوز برای بازگشت به شرایط هشدار کرونا دیر نیست و می‌توان جلوی مرگ‌و میر‌های بسیاری را که ممکن است به وقوع بپیوندد، گرفت؛ بنابراین اکنون وقت تصمیم‌گیری است و نباید دوباره به کرونا فرصت جان‌گیری داد. باید توجه کرد که زمانیکه به اوج قله برسیم، تخت‌های بیمارستان‌ها و آی‌سی‌یو‌های ما پر شوند، کمبود دارو، سرم، اکسیژن و... پیدا کنیم و... آن زمان برای تصمیم‌گیری خیلی دیر است.

باید مجددا تاکید کرد که سویه اُمیکرون که گفته می‌شود، قدرت سرایتش بیش از ۵ برابر سویه دلتاست، خیلی زود توانست در جهان گردش کرده و خود را اثبات کند. به طوری که گفته شده در حال حاضر در کل دنیا ۷۲ درصد موارد ابتلا به کرونایی که بررسی شده، از نوع سویه اُمیکرون بوده است. طبیعتا کشور ما هم از قاعده پاندمی جهانی مستثنی نبوده و همگام با جهان، موارد اُمیکرون در ایران نیز در حال افزایش است؛ بنابراین خطر افزایش تصاعدی مبتلایان به اُمیکرون و به تبع آن افزایش بستری و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا همچنان وجود دارد و بیم آن می‌رود که تجربه تلخ پیک‌های چهارم و پنجم و بروز مرگ‌های ۷۰۰ تایی تکرار شود.

برگزاری جشنواره فجر و چند سوال

همچنین باید توجه کرد که طبق تجربه هرساله در بهمن ماه، شاهد برگزاری جشنواره‌های فیلم، تئاتر، موسیقی و هنر‌های تجسمی فجر هستیم. هرچند که به گفته مهندس محسن فرهادی- معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، وزارت ارشاد باید به سامانه مدیریت هوشمند کرونای «ایران من» متصل شود و به این ترتیب بلیط فروشی تنها به افرادی که واکسینه شده باشند، انجام می‌شود، اما باید دید که این موضوع چقدر جدی گرفته می‌شود. همچنین بحث رعایت فاصله‌گذاری و استفاده از ماسک در سالن‌ها نیز بسیار ضروری است؛ چراکه در حال حاضر با سویه به شدت مسری اُمیکرون مواجهیم.

بر همین اساس هم وزارت بهداشتی‌ها اعلام کرده‌اند که با توجه به جهش جدید کرونا با سویه امیکرون که اکنون رو به ازدیاد گذاشته است، شاید مجبور باشیم علی‌رغم میل خود محدودیت‌هایی در جشنواره اعمال کنیم؛ به‌طوری که میزان جمعیتی که در جشنواره فجر حضور خواهند داشت باید کنترل شده باشد. در واقع خط قرمز‌هایی که در مورد انتشار و گسترش بیماری وجود دارد، باید کنترل شود. همچنین تامین تهویه، فاصله‌گذاری اجتماعی، تزریق واکسن و استفاده از ماسک در جشنواره فجر باید کنترل شود. این سخت‌گیری‌ها احتمالا در سالن‌های عادی سینما و تئاتر و کنسرت‌های عادی هم اعمال خواهد شد.

بر این اساس امید می‌رود که جشنواره فجر با نظارت جدی بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی به سلامت برگزار شود. با این حال با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود تعداد مبتلایان اُمیکرون حتی از پیک پنجم که با یکه‌تازی سویه دلتا به اتفاقات تلخی در کشور منجر شد، بیشتر باشد.

در هر حال در چنین شرایطی واضح است که مردم نباید دچار عادی انگاری شوند و لازم است سخت‌گیری بر خود و اطرافیان را ادامه دهند تا بتوانیم پیک ششم را با آسیب کمتر طی کنیم. همچنین متخصصان بار‌ها تاکید کرده‌اند که واکسیناسیون یک راهکار کم عارضه و مفید است و به این ترتیب لازم است تزریق واکسن بویژه دز سوم جدی گرفته شود. نکته مهم دیگر در شرایط رشد تصاعدی مبتلایان امیکرون، لزوم تجهیز بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به امکانات دارویی، درمانی و تجهیزات تنفسی و البته فراهم کردن امکانات انگیزشی برای کادر بهداشتی و درمانی است.

در آخر و در شرایط قرار گرفتن کشور در وضعیت هشدار اُمیکرون، باید پرسید:

- اولا، چه الزامات و ضمانت‌هایی برای اجرای پروتکل‌های بهداشتی (نظارت بر واکسیناسیون یا داشتن تست PCR منفی، استفاده از ماسک و رعایت فاصله‌گذاری) در اماکن عمومی و از جمله وسایل حمل و نقل عمومی، سالن‌های تئاتر، سینما، موسیقی و ... به ویژه در ایام برگزاری جشنواره فجر وجود دارد؟.

دوما، با توجه به تاکید وزارت بهداشت بر ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی در اماکن عمومی، آیا قرار نیست نظارتی بر این اماکن از جمله وسایل حمل و نقل عمومی، اعمال و متخلفان مشمول جریمه شوند؟

سوما، در شرایط آغاز پیک ششم کرونا با سویه مسری اُمیکرون، بحث محدودیت‌های هوشمند کرونایی که قرار بود باتوجه به وضعیت ابتلا و رنگ‌بندی شهر‌ها اجرا شود، چگونه خواهد بود؟