نیاز بالا و تقاضای پایین؛ تناقض عجیب بازار مینی‌بوس

پول‌نیوز، محمدعلی دیانتی‌زاده* - وزارت صنعت، معدن و تجارت از توقف تولید انواع مینی‌بوس و میدل‌باس در خودروسازی‌های داخلی کشور خبر داده است. بنا بر این گزارش، در فروردین‌ماه امسال تولید انواع مینی‌بوس و میدل‌باس در ایران‌خودرو دیزل، پیشرو دیزل آسیا، هوراند خودرو دیزل و لوتوس متوقف شده و در دیگر خودروسازی‌های کشور نیز مانند آکیا دویچ از ماه‌های قبل باز ایستاده است.

این در حالی است که بنابراعلام اتحادیه مینی‌بوس‌داران کشور، از حدود 80 هزار دستگاه مینی‌بوس ناوگان بین‌شهری کشور نزدیک به 50 هزار دستگاه در حال تردد هستند و بقیه به دلایلی ازجمله فرسودگی بیش از حد فعالیت نمی‌کنند. درمجموع نیز حدود 90 درصد مینی‌بوس‌ها فرسوده و دارای عمری بالای 25 سال‌اند.

مینی‌بوس‌ها علاوه بر حضور در ناوگان حمل‌ونقل بین‌شهری برای پیمایش مسافت‌های نسبتا کوتاه میان شهرها و شبکه‌های حمل‌ونقل عمومی شهرهای کوچک در دیگر بخش‌های خدماتی شهری مانند سرویس‌های ایاب و ذهاب مراکز تحصیلی و اداری و نیز حمل‌ونقل روستایی نیز فعالیت دارند. اما هنوز هم در این شبکه‌ها حمل‌ونقل شاهد مینی‌بوس‌های فیات قدیمی و حتی مینی‌بوس‌های بنز قدیمی هستیم!

فراز و فرودهای تولید

تولید انواع مینی‌بوس در سال 93 با رشد 64 درصدی به 179 دستگاه افزایش یافت. این رشد تولید در سال 94 به حدود 52 درصد کاهش یافت که مربوط به کاهش تولید در سه ماه پایانی سال بود، کاهشی که امسال نیز ادامه دارد. این در حالی است که میانگین عمر مینی‌بوس‌های کشور در برخی استان‌ها مانند کرمانشاه نزدیک به 30سال است.

وام تعویض مینی‌بوس

قیمت حداقلی یک دستگاه مینی‌بوس حدود 120 میلیون تومان است و طبیعی است که نوسازی آن برای رانندگان مشکل است. بنابراین از سال 93 تقاضای اتحادیه مینی‌بوس‌داران این بود که دولت 30 درصد تسهیلات بلاعوض و 50 درصد وام کم بهره نوسازی تقبل کند. اما با این طرح موافقت نشد. حال قرار است برای خرید مینی‌بوس‌های نو به دارندگان مینی‌بوس‌های اسقاطی 30 میلیون تومان وام پرداخت شود.

براساس این طرح، مینی‌بوس‌های اسقاطی 7 تا 8 میلیون تومان خریداری می‌شوند و مینی‌بوس‌های جدید با تسهیلات 30 میلیون تومانی و قسط 2 میلیون تومانی تحویل داده خواهد شد. البته در برخی نقاط نیز رانندگان بر این باورند که وقتی می‌توانند با مینی بوس کهنه خود همان درآمد را داشته باشد، ضرورتی برای رفتن به زیر بار اقساط وام وجود ندارد!

نوسازی در پایتخت

در تهران 1200 دستگاه مینی‌بوس عمری بالغ بر 20 تا 25 سال دارند و آلایندگی فزاینده‌ای را برای شهر به ارمغان می‌آورند. بر این اساس، طی سه سال گذشته خارج از رده کردن و نوسازی مینی‌بوس‌ها نیز در دستور کار قرار گرفته اما با توجه به عدم حمایت دولت، این کار با چالش روبه‌رو بوده و تنها 120 دستگاه مینی‌بوس آن هم در سال92 نوسازی شده است.

حال اما بنابراعلام مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شهری معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران، به پیشنهاد شهرداری تهران و تصویب شورای شهر تهران مقرر شده است طرح از رده خارج کردن مینی‌بوس‌ها با صرف بودجه‌ای 10 میلیارد تومانی رأساً از طریق شهرداری تهران پیگیری شود.

وضعیت کیفی تولیدات داخلی

مینی‌بوس‌هایی در ماه‌های گذشته در خودروسازی‌های کشور تولید می‌شدند، عمدتا چینی و بعضا کره‌ای بودند. اما مشخص نیست که نوع چینی تولید داخل آن‌ها در زمره خودروهای چینی برخوردار از حداقل کیفیت هستند یا در شمار محصولات چینی بی‌کیفیت.

زیرا از سال 93 که مینی‌بوس‌های چینی سردمدار خطوط تولیدی داخل شدند، تاکنون گزارشی از میزان رضایت خریداران منتشر نشده است و با توجه به این‌که مدت استفاده آن‌ها زیر پنج است، هنوز نمی‌توان قضاوت درستی در مورد قوام قطعات و دوم این خودروها داشت.

از سوی دیگر در بخش تولید مینی‌بوس نیز مانند بخش تولید اتوبوس گزارشی از وضعیت کیفی وجود ندارد. هرچند شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران، سال گذشته اعلام کرد که به دلیل توقف تولید خودروهای تجاری مسافری اعم از اتوبوس، مینی‌بوس و میدل‌باس، گزارشی نیز از وضعیت کیفی این محصولات وجود ندارد اما پیش از آن همین شرکت دلیل اعلام نشدن وضعیت کیفی مینی‌بوس‌های تولیدی در کشور را همکاری نکردن مینی‌بوس‌سازان داخلی عنوان کرده بود.

پس از این اعلام، وزارت صنعت، معدن و تجارت با ابلاغیه‌ای از مینی‌بوس‌سازان خواست تا نسبت به همکاری برای بررسی وضعیت کیفی محصولات خود اقدام کنند. با این‌حال در گزارش‌های بعدی شرکت بازرسی نیز ذکر شد که شرکت‌های تولیدکننده از صدور اجازه بازرسی کیفی از محصولات تولیدی‌شان خودداری کرده‌اند. عدم ارزیابی کیفیت مینی‌بوس‌ها تولیدی در کشور در حدود دو سال اخیر در حالی است که حوادث جاده‌ای این وسیله نقلیه در بسیاری از موارد همراه با تلفات جانی بوده است.

*سردبیر