شاخص‌های بورسی چگونه ما را به تحلیل می‌رسانند؟

پول‌نیوز، محمدعلی دیانتی‌زاده - در هر روز کاری هفته، گزارشی از معاملات روزانه بورس در دسترس همگان قرار می‌گیرد که در آن با اصطلاحاتی همچون شاخص کل، شاخص قیمت وزنی، شاخص آزاد شناور، شاخص بازار اول و شاخص بازار دوم مواجه‌ایم.

قدیمی‌ترین این شاخص‌ها شاخص قیمت وزنی کل معاملات و نیز شاخص قیمت وزنی هر صنعت بورسی است. شاخص بعدی همان «شاخص کل» است که معمولا در اخبار روزانه و نیز گزارش‌های هفتگی، ماهانه و سالانه تیتر می‌شود. و محاسبه قیمت و بازده در آن به‌صورت توامان لحاظ شده است.

این در حالی است که در شاخص قیمت تنها روند ارزشی بازار نشان داده می‌شود و مثبت یا منفی بودن آن روشن می‌کند که سبد سهام بازار بیشتر در جهت رشد قیمت حرکت کرده است یا کاهش آن. حال اما شاخص کل، روند صعود یا نزول سبد کل بازار را نشان می‌دهد.

در هر حال، هر دو این شاخص‌ها به‌صورت وزنی حساب می‌شوند. یعنی بازده و تغییرات قیمت شرکت‌های بزرگ، ‌نقش پررنگ‌تری در تعیین آن‌ها دارند. این است که مثلا به‌رغم منفی بودن روند اکثر شرکت‌های کوچک در یک روز، فقط به علت مثبت شدن سهام چند شرکت بزرگ، شاخص سبز می‌شود.

دیگر شاخص مورد توجه تحلیلگران بورس، شاخص آزاد شناور است؛ در هر شرکت بورسی تعدادی سهامدار حقیقی و تعدادی سهامدار حقوقی حضور دارند. سهامداران حقوقی مالکان عمده و پرنفوذ شرکت هستند. اما سهامی که مرتبا در بازار خرید و فروش می‌شود، مربوط به سهامداران حقیقی یعنی مالکان خرد است و سهام شناور آزاد نامیده می‌شود. هرچقدر درصد سهام شناور آزاد یک شرکت بالاتر باشد، برای سرمایه‌گذاران حقیقی جذابیت بیشتری دارد.
 
برای شفاف‌سازی بیشتر روند معاملات بورس در دولت یازدهم شاخص‌های جدیدی نیز تعریف شد. بر این اساس هم‌اکنون فارغ از شاخص‌های گروهی، شاخص‌هایی برای 30 شرکت بزرگ و شاخص بازار اول و دوم در بازار ارائه می‌شود. البته اساس و فرمول همه شاخص‌ها با فرمول شاخص کل مطابقت دارد اما آن‌چه این شاخص‌ها را ممتاز می‌کند، امکان رصدهای جداگانه و فارغ از روند کلی بازار است.

بدین ترتیب سرمایه‌گذاران که در سهام از دو محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی منتفع می‌شوند، هم بر اساس شاخص قیمت به سنجش بازدهی ناشی از تغییرات قیمت می‌پردازند و هم از بر مبنای شاخص درآمد کل، سود ناشی از پرداخت‌های نقدی شرکت‌ها را نیز در نظر می‌گیرند.

در‌حال‌حاضر در بورس تهران 42 شاخص تحت عنوان شاخص صنایع، فعال بوده و 12 شاخص نیز به‌عنوان شاخص‌های اصلی و فرعی، راهنمای مسیر سرمایه‌گذاران هستند.

شاخص‌هایی که در بخش صنایع تعریف شده‌اند، در تعدادی از گروه‌ها تک‌سهم هستند اما شاخص‌های گروه‌هایی که چند سهم در آن‌ها حضور دارند، تعیین‌کننده مسیر کلی بازار و ملاکی برای تصمیم‌گیری معامله‌گران و سرمایه‌گذاران هستند، گروه‌هایی مانند خودرو، فرآورده‌های نفتی، بانک‌ها و سهام شیمیایی از این ‌گونه‌اند و در وهله دوم گاه که این گروه‌ها با مشکلاتی همچون رکود و کمبود نقدینگی گروه‌های دیگری مانند فلزات اساسی، کانی غیرفلزی، قند و شکر، حمل‌و‌نقل و سیمان و... نیز چنین نقشی را در بازار ایفا می‌کنند.