روشی دقیق برای تشخیص آردهای تقلبی

امروزه تقلب در مواد غذایی، چالش بزرگی است که بیشتر کشور‌ها با آن روبرو هستند. سودجویان اغلب از مواد خوراکی ارزان‌قیمت به‌صورت مخلوط با سایر مواد غذایی استفاده می‌کنند، هرچند در مواردی بسیاری معدود، گاه حتی گزارش‌هایی نیز مبنی بر استفاده از مواد غیر خوراکی در تقلب مواد غذایی وجود داشته که متأسفانه منجر به مسمومیت‌های غذایی شدید و حتی در پاره‌ای موارد، مرگ افراد شده است. تاکنون تحقیقات فراوانی به‌منظور تشخیص تقلب در مواد غذایی انجام شده و روش‌های معمول تشخیص تقلب شامل روش‌های فیزیکی، شیمیایی، بیوشیمی، مورفولوژیکی و یا بر اساس DNA بوده‌اند.

به گفته متخصصان، از معایب این روش‌ها می‌توان به‌سرعت پایین، هزینه‌بر بودن، نیاز به افراد خبره و پیچیدگی فرآیند اشاره کرد. ازاین‌رو توسعه شیوه‌های سریع و ارزان برای کشف چنین تقلب‌هایی از اهمیت بسزایی برخوردار است. همچنین ضروری به نظر می‌رسد روش‌های طیف‌سنجی به‌عنوان روش‌های غیر مخرب سریع و دقیق که قابلیت استفاده به‌صورت آنلاین را نیز دارا هستند بیشتر مورد توجه قرار گیرند. این روش‌ها برای ارزیابی کیفیت محصولات کشاورزی و خوراکی و به‌ویژه تقلب در آن‌ها قابلیت استفاده بالایی دارند.

در همین رابطه، پژوهشگرانی از دانشگاه اراک، مطالعه‌ای را انجام داده‌اند که در آن کاربرد روشی به نام «طیف‌سنجی فروسرخ نزدیک» در تشخیص تقلب در آرد نخودچی بررسی شده است.

در این مطالعه پژوهشی، محققان آرد گندم و آرد لپه را در نسبت‌های مختلف با ماده اصلی یعنی آرد نخودچی مخلوط کرده و با استفاده از طیف‌های فروسرخ نزدیک یا اصطلاحاً NIR در ناحیه ۹۵۰ تا ۱۶۵۰ نانومتر به بررسی امکان تشخیص چنین اختلاطی پرداختند.

نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق نشان داد که امکان استفاده از روش طیف‌سنجی فروسرخ نزدیک به‌عنوان یک تکنیک سریع و غیرمخرب برای تفکیک آرد نخودچی خالص از مختلط شده با آرد گندم و یا لپه به‌عنوان جایگزین روش‌های آزمایشگاهی وجود دارد.

دراین‌باره، رضا محمدی گل، استادیار و پژوهشگر مهندسی مکانیم بیوسیستم دانشگاه اراک و دیگر همکارش در مطالعه فوق می‌گویند: «طبق بررسی‌های ما، می‌توان به‌جای استفاده از روش‌های آزمایشگاهی در تشخیص تقلب در آرد‌هایی مانند آرد نخودچی، از روش سریع و غیر مخرب طیف‌سنجی امواج مادون قرمز یا فروسرخ در محدوده ۹۵۰ تا ۱۶۵۰ استفاده کرد».

به گفته آن‌ها، «این روش علاوه بر کارآمدی در تشخیص وجود آرد گندم و آرد لپه، به‌طورکلی تفکیک‌پذیری خوبی بین درصد‌های اختلاط مختلف آرد گندم و لپه با آرد نخودچی ایجاد نمود؛ لذا این نتیجه، شروع مناسبی برای امکان‌سنجی استفاده از مدل‌های پیش‌بینی کننده دقیق درصد وزنی آرد‌های افزوده شده به آرد اصلی است».

بر اساس یافته‌های این پژوهش، بیشترین علائم طیفی تمایز دهنده در نواحی طیفی ۱۴۸۰ تا ۲۶۰۰ و ۱۰۰۰ تا ۱۳۳۰ نانومتر مشاهده شد که می‌تواند راهگشای تحقیقات بعدی در این خصوص باشد.

این یافته‌های علمی پژوهشی که روشی مناسب و قابل اتکا را برای تشخیص تقلب در محصولاتی نظیر آرد نخودچی ارائه داده‌اند، در فصلنامه «پژوهش‌های مکانیک ماشین‌های کشاورزی» متعلق به دانشگاه شهرکرد منتشر شده است.

منبع: ایسنا