عاملی که باعث گرانی مسکن شد

به‌تازگی «رستم قاسمی» وزیر راه و شهرسازی از نیاز ۱۰ میلیون واحدی مسکن برای جبران کسری ساخت در هشت سال گذشته خبر داده و گفته است اگر ۱۰ میلیون واحد مسکونی بسازیم تعادل به بازار عرضه و تقاضا بازخواهد گشت و قفل گرانی از بازار مسکن باز می‌شود.

اشاره وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم به هشت سال تعطیلی معاونت مسکن وزارت راه و شهرسازی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم است که از سال ۹۲ باعث کاهش ساخت و ساز‌ها از سالی ۹۰۰ هزار واحد مسکونی به ۳۰۰ هزار واحد مسکونی شد.

دولت یازدهم و دوازدهم در همان ابتدا طرح «مسکن مهر» را که برای ساخت ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار واحد مسکونی هدف‌گذاری کرده بود انکار کرد و به بهانه عدم جانمایی درست طرح، با انکار اصل طرح، خود را از برنامه ریزی برای حل مشکلات آن خلاص کرد. دولت در گام بعدی تسهیلات مسکن مهر را قطع کرد که منجر به کوچ بسیاری از سازندگان از این طرح شد و در مقابل برای ساخت مسکن از طریق خصوصی سازی و خودمالکی نیز برنامه‌ای نداشت و به این حیطه نیز ورود نکرد.

این در حالی است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، دولت می‌توانست با آسیب شناسی طرح مسکن مهر و با تکمیل و اختصاص دادن بودجه به طرح‌های ناتمام و رفع نابسامانی و مشکلات از همان الگوی زمین صفر بهره ببرد و متقاضیان را با نازل‌ترین قیمت صاحب‌خانه کند. درحالی که ترجیح دولت تدبیر و امید این بود که در این حوزه تلاشی نکند، برای خانه سازی از طریق توسعه گران بازار مسکن نیز برنامه‌ای نداشت و بخش خصوصی نیز در جهت تامین تسهیلات در این دوره کمک خوبی نگرفت.

به اذعان «محمود محمودزاده» معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی، در هشت سال گذشته فقط پنج درصد تسهیلات بانکی صرف بخش مسکن شده که نشان دهنده عدم برنامه ریزی دولت برای ساخت مسکن است.

دولت دوازدهم در گام بعدی و با چهار سال تاخیر در پاسخ به اینک طرح جایگزین شما به جای مسکن مهر چیست؟ رویای ساخت و ساز در بافت فرسوده را بر سر زبان‌ها انداخت و مسکن‌سازی در بافت فرسوده را هدفگذاری کرد.

دولت قبل به استناد قانون ساماندهی و حمایت از تولید مسکن که در سال ۸۷ در مجلس شورای اسلامی مصوب شد، اعلام کرد که می‌خواهد یکی از موارد و بخش‌های مهم این قانون را که به بافت فرسوده مربوط است احیا کنند.

از آنجایی که بافت‌های فرسوده در دل شهر‌ها بودند و مشکلات مربوط به عدم زیرساخت در شهر‌های جدید را نداشتند، این طرح می‌توانست با احیای بافت فرسوده مشکلاتی که در اثر بحران‌ها و حوادث غیر مترقبه به وجود می‌آید خنثی کند و کالبد شهر‌ها در محلاتی که دچار مشکلات بودساماندهی شود. با این حال این طرح هم هیچ نتیجه‌ای نداد.

در این زمینه، «سید محمد مرتضوی» یکی از انبوه سازان استان تهران در گفت‌و گویی درباره طرح دولت دوازدهم گفت: احیای بافت‌های فرسوده هم نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجه برای دولت بود و نقطه ضعف اصلی که باعث ناکام ماندن این طرح شد، عدم حمایت تسهیلاتی و مشوق لازم برای حضور سرمایه‌گذار بود.

وی توضیح‌داد: هیچ تسهیلات قابل توجهی برای حضور سرمایه‌گذاران در بافت‌های فرسوده از ناحیه دولت دیده نشد و دولت فقط به این موضوع بسنده کرد که می‌خواهیم سالیانه ۱۰ درصد بافت فرسوده را احیا کنیم.

به گفته این فعال بخش ساختمان‌سازی، برنامه دولت بدون حمایت مالی و ارائه مشوق‌ها فقط روی کاغذ و در حد ارائه سلسله قوانین و آیین‌نامه‌ها باقی ماند. دولت هیچ برنامه‌ای برای حمایت از حضور توسعه‌گران در بافت‌های فرسوده ارائه نداد و در عمل در دو دولت تدبیر و امید هیچ نوع تحولی را در بافت فرسوده شاهد نبودیم.

این کارشناس بازار مسکن و فعال حوزه ساخت، ادامه‌داد: اکنون کمبود قابل توجهی در حوزه مسکن داریم و برای همین ساخت چهار میلیون واحد مسکونی در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته است.

مرتضوی گفت: بر اساس طرح‌های مدون و جامعی که در دوره‌های ۱۰ ساله تعریف شده، سالیانه باید ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار واحد تکمیل و در بازار عرضه شود و این رقم اکنون از سوی دولت سیزدهم به یک میلیون واحد افزایش یافته است.

اکنون ساخت واحد‌های نهضت ملی مسکن در سراسر کشور به ۸۰۰ هزار واحد رسیده است و بر اساس اعلام وزارت راه و شهرسازی به تفکیک استان و شهر، اکنون ۸۰۰ هزار واحد مسکونی در مراحل ساخت است. برای مثال در منطقه شهریار در استان تهران، ۵۰۴ واحد نهضت ملی مسکن در ۹ طبقه با متراژ‌های ۸۰ تا ۹۵ متری با پیشرفت فیزیکی ۱۰ درصد با روش‌های نوین ساخت در حال تکمیل و تحویل تا ۲ سال آینده است که کوچکترین پروژه نهضت ملی مسکن است.

در شهر‌های جدید پرند، هشتگرد و ایوانکی نیز زمین نهضت ملی مسکن مشخص و برنامه ساخت در حال پیشرفت است و قرار است نخستین خانه‌های نهضت ملی مسکن فروردین امسال در شهر‌های جدید کلنگ زنی شود.

شهر‌های جدید در پروژه نهضت ملی مسکن بار اصلی را به دوش می‌کشند و تامین زمین نهضت ملی مسکن نیز در شهر‌های جدید و در صورت کمبود زمین، در شهر‌های مجاور است. برای تامین زمین اقدامات مهمی انجام شده است و با ایجاد «بانک زمین» در سه ماه گذشته اطلاعات یک‌هزار و ۳۰۰ شهر در این بانک تکمیل شده و اکنون مشخص است زمین‌ها کجا قرار دارد و نوع کاربری آن‌ها چیست.

در ابرطرح‌هایی مثل نهضت ملی مسکن، موضوع اصلی تامین زمین است. در سال‌های گذشته به دلیل عدم شفافیت قانون، زمین‌های دولتی در اختیار وزارت راه و شهرسازی قرار نگرفت، اما اکنون زمین ۷۶۰ هزار واحد مسکونی در حال بارگذاری در بانک زمین است. همچنین زمین برای ساخت یک میلیون و ۴۰۰ هزار واحد مسکونی نیز در دست بررسی قرار دارد و قرار است تا پایان سال زمین ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد آماده بارگذاری در بانک زمین شود.