خطر افزایش وابستگی به نفت با افزایش قیمت جهانی نفت

 درکنار توجه به مزایای افزایش قیمت جهانی نفت باید کمی در مورد تبعات منفی این رویداد نیز بیمناک بود. نحوه استفاده از افزایش درآمد حاصل از بالا رفتن قیمت نفت یکی از سیاست‌های مهم دولت به شمار می‌رود که اگر در این زمینه سیاست درستی اتخاذ نشود تبعات منفی اقتصادکلان در پی خواهد داشت. بروز تورم وارداتی یکی از تبعاتی است که معمولا در اقتصاد ایران پس ازافزایش درآمد‌های حاصل از بالا رفتن قیمت نفت ایجاد می‌شود.

این روز‌ها اخبار زیادی در مورد افزایش قیمت نفت در پی حملات روسیه به اوکراین به گوش می‌رسد. در وهله اول خبر خوشحال کننده‌ای برای اقتصاد ایران است، اما بهتر است بدانیم همانطور که می‌تواند جنبه مثبت داشته باشد تاثیرات منفی فراوان هم براقتصاد کشور درصورت عدم مدیریت صحیح خواهد گذاشت.

تجربه کشور ما در سال ۱۳۵۳ در خصوص افزایش قیمت جهانی نفت، تجربه عبرت آموزی است. درآن زمان به دلیل افزایش قیمت نفت، بودجه کشور در شرایط خوبی قرار گرفت به نحوی که شاه پهلوی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که "قبلا ما از کسری بودجه رنج می‌بردیم، اما اکنون مانده‌ایم با این همه پول چکار کنیم؟ "

اتخاذ سیاست مناسب در مواجهه با این موضوع (درآمد حاصل از افزایش قیمت نفت) اهمیت فراوانی دارد. چرا که اگر مدیریت مناسبی در این جهت وجود نداشته باشد طبعات اقتصادی مضری بر اقتصاد کشور از جمله بروز تورم‌های شدید دارد. تورم در اقتصاد ایران موضوعی دیرینه است و همواره دولت‌ها چه قبل و چه بعد از انقلاب سعی در کنترل آن داشته‌اند، اما دلایل به وجود آمدن تورم متفاوت هستند.
‌
می‌توان عوامل ایجاد تورم در اقتصاد ایران را در۴ مورد خلاصه کرد:

۱- تورم ناشی از افزایش عرضه پول: اگر سیاست‌های اقتصادی کشور به گونه‌ای باشد که منجر به افزایش نقدینگی و رشد دنیای پولی اقتصاد شود و در مقابل آن در دنیای حقیقی اقتصاد یعنی کالا وخدمات رشدی دیده نشود و یا رشد آن کمتر از رشد پول باشد منجر به بروز تورم می‌شود. این عامل می‌تواند در پوشش افزایش تقاضا نیز ظاهر شود.

۲- تورم ناشی از افزایش هزینه‌های تولید: اگر قیمت عوامل تولید افزایش پیدا کند طبعا بر روی قیمت کالا وخدمات تولیدی نیز نقش داشته ومنجر به افزایش قیمت آن‌ها نیز خواهد شد به عنوان مثال اگر هزینه نیروی کار، هزینه اجاره بنگاه تولیدی، هزینه آّب، برق، گاز و... در یک بنگاه تولیدی افزایش داشته باشد برروی قیمت نهایی محصول تولیدی تاثیر گذاشته ومنجر به افزایش قیمت آن می‌شود.

۳- تورم بنیادی یا تورم ساختاری: یکی دیگر از عوامل ایجاد تورم، ساختار اقنصادی هر کشوری است. به عنوان مثال اقتصاد ایران وابستگی زیادی به نفت دارد واین موضوع می‌تواند یکی از دلایل بوجودآمدن تورم در اقتصاد ایران باشد.

۴-تورم وارداتی: از دیگر عوامل بروز تورم، تورم ناشی از واردات است. اگر شرایط اقتصادی کشوری وابستگی شدید به واردات داشته باشد طبعا تغییرات قیمت در کالا‌های وارداتی (کالای سرمایه‌ای ویا واسطه‌ای و یا اساسی) می‌تواند منجر به بروز تورم شود.

همانطور که ذکر شد یکی از عوامل بروز تورم، تورم وارداتی است. اتخاذ سیاست‌های نامناسب و افزایش واردات در زمان افزایش قیمت جهانی نفت بجای اتخاذ سیاست‌های رشد تولید و توسعه کشور در سال ۱۳۵۳ منجر به وابستگی شدید اقتصاد ایران به واردات کالا‌های واسطه ای، سرمایه‌ای و اساسی شد.

لازم به ذکر است، همین عامل باعث حساس شدن کشور به تکانه‌های قیمت‌های کالا‌های وارداتی شد و بروز تورم را نتیجه داد. همان طور که در این بررسی نشان دادیم بالا رفتن درآمد‌های حاصل از افزایش قیمت جهانی نفت می‌تواند اثرات مخربی بر هر اقتصادی داشته باشد، اما اگر بتوان آن را به صورت صحیح مدیریت کرد چه بسا منشا رشد و پیشرفت کشور باشد.

منبع: تسنیم