گزارش ویژه از برآورد قیمت واقعی دلار

سوال مهم این روز‌های اقتصاد ایران مانند ۵ سال گذشته این است که قیمت واقعی دلار چقدر است؟ زیرا با عملکرد فاجعه بار بانک مرکزی شاهد ادامه نوسانات شدید در بازار ارز هستیم که تمام اقتصاد را به آشفتگی دچار کرده است.

با نگاه حرفه ای، چیزی به اسم قیمت واقعی دلار وجود ندارد و بهتر است که از قیمت تعادلی مبتنی بر سیاستگذاری کلان اقتصادی کشور صحبت شود. به خصوص اینکه در ایران؛ عرضه کننده اصلی ارز دولت است و سایر بخش‌های اقتصاد در برابر نهاد دولت وزن قابل اعتنایی ندارند و مهمتر از وزن همه آن‌ها با هم، امکان تبانی و سیاستگذاری مشترک به دلیل خاستگاه‌های مختلف اقتصادی که دارند، غیرممکن است.

اما به طور کلی و با صرفنظر کردن از واقعیاتی مهم، تغییرات حجم نقدینگی را می‌توان ملاکی برای برآورد نسبی قیمت دلار در مقطع کنونی دانست که اگرچه با ابهام‌های جدی روبرو است، اما بی خاصیت هم نیست و تاحدودی توان تحلیل در اختیار خواننده و کارشناس اقتصادی قرار می‌دهد.

حجم نقدینگی در پایان سال ۱۳۹۲ بیش از ۵۷۰ هزار میلیارد تومان و قیمت دلار بازار هم ۳ هزار تومان بوده است. هم اکنون حجم نقدینگی به ۴۸۰۰ هزار میلیارد تومان و قیمت دلار در بازار آزاد به ۳۰ هزار و ۴۰۰ تومان رسیده است. با یک تناسب ساده متوجه می‌شویم که قیمت تعادلی دلار باید اندکی بیش از ۲۵ هزار تومان باشد که به دلار نیمایی بسیار نزدیک است که بیش از ۹۰ درصد از بازار را در اختیار دارد.

اما این همه ماجرا نیست و در ازر جهان روای دلار هم تورم قابل توجهی در ۸ سال اخیر داشته ایم. قیمت دلار آمریکا نسبت به ۸ سال پیش ۲۲.۱ درصد کاهش ارزش داشته است (در برابر ۱۰۰۰ درصد کاهش ارزش ریال) که باید این مقدار را از برابری دلار و ریال کم کنیم تا بخشی از خطا جبران شده باشد که عدد ۱۹ هزار و ۹۵۰ تومان (۱۹۹۵۰) به دست می‌آید که فاصله زیادی با نرخ بازار آزاد در حد ۳۰ درصد و فاصله کمی با نرخ نیما در ۱۷ درصد دارد.

پس چرا قیمت دلار بالا است؟

وجود دلار رانتی ۴۲۰۰ تومانی که نفس‌های آخر خود را می‌کشد، اما هنوز به ظور کامل حذف نشده است. زیرا گیرندگان این رانت بی سابقه در تاریخ ایران در دلار گران سود فوری و فراوان دارند.

نظام چند نرخی نیمایی، صرافی ملی و آزاد که لازم است جای خود را به یک نرخ بدهد. با عرضه دلار نیما در بازار آزاد ارز شاهد کاهش قیمت ارز‌های خارجی به دلیل عرضه زیاد خواهیم بود.

بازارسازی گیرندگان دلار ۴۲۰۰ تومانی برای پوشانیدن حجم غارت ۱۰۰ میلیارد دلاری انجام شده در ۴ سال اخیر. زیرا با فاش شدن ساختگی بودن مرغ ۱۰۰ هزار تومانی و رسیدن قیمت بازار به ۳۸ هزار تومان (قبل از حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی قیمت مرغ به ۵۵ هزار تومان هم رسید) مشخص شد که باید از دهندگان و گیرندگان این غارت ارزی بازخواست کرد.

بی عملی بانک مرکزی و مدیریت ضعیف صالح آبادی، همراه با کنش‌های مبهم و غیرقابل توضیح آن که به ابهام‌ها دامن زده است.

با حذف نسبی دلار ۴۲۰۰ تومانی، بخش زیادی از تقاضای القایی از بازار حذف شده و شاهد کاهش قابل توجه، اما آرام و ممتد در قیمت ارز‌های خارجی خواهیم بود. میز اقتصادی تحریریه وزنی برای مسائلی مانند احیا یا عدم احیای برجام بر نرخ دلار و کلیت اقتصاد ایران قائل نیست.