ورود چک‌های الکترونیکی به بازار

بانک مرکزی با هدف شفاف سازی و توسعه مبادلات در حال تلاش برای صادر کردن چک الکترونیک است. ۲۶ مهربود که رئیس کل بانک مرکزی در حاشیه رو نمایی از شبکه شفق خبر از صدور چک الکترونیکی و تعیین زمان آن داد.

همانطور که می‌دانید خدمات ارائه شده توسط بانکداری الکترونیک تحولی عظیم در سیستم بانکی به وجود آورده است. چک الکترونیکی یا چک دیجیتال نیز مانند خدمات ارائه شده توسط درگاه پرداخت که نیاز مراجعه به شعبات بانک‌ها را برای فعالیت‌های بانکی به حداقل رسانده است، از دستاورد‌های ارزشمند بانکداری نوین به شمار می‌رود. در این مقاله خلاصه‌ای از چیستی چک دیجیتال و نحوه عملکرد آن آورده شده است.

چک الکترونیکی چیست و چگونه کار می‌کند؟

چک الکترونیکی در واقع نوعی انتقال الکترونیکی ساده از حساب جاری شما است که سرعت، دقت و امنیت بیشتری در عملکرد و نقد شوندگی دارد. به عبارتی چک الکترونیکی یا eCheck نسخه دیجیتالی چک کاغذی است که پول را از حساب جاری پرداخت کننده، برداشت می‌کند و از طریق پردازشگر مستقیما بدون دخالت کارمندان بانک، به حساب جاری دریافت کننده منتقل می‌کند. چک دیجیتال درست مانند چک‌های کاغذی عمل می‌کند و تمامی اطلاعاتی که طبق قانون جدید چک باید روی چک‌های کاغذی پیاده شود، به صورت الکترونیکی در سامانه چک الکترونیکی ثبت و به صورت خودکار بر روی چک دیجیتال درج می‌شود.

چک دیجیتال از زیر مجموعه‌های انتقال وجه الکترونیکی (EFT) به شمار می‌رود که مانند دیگر خدمات بانکداری الکترونیک، عملیات بانکی را تسریع می‌کند. برای استفاده از خدمات چک الکترونیکی باید شماره مسیریابی بانک، شماره حساب جاری به همراه نام صاحب حساب در دسترس باشد. برای تایید پرداخت الکترونیکی چک، مشتری با تایید شرایط و ضوابط وب سایت و امضای الکترونیکی قرارداد، تراکنش را تایید می‌کند. زمانی که پرداخت الکترونیکی چک انجام می‌شود، بلافاصله رسیدی صادر شده که می‌توان آن را چاپ و یا به صورت فایل PDF ذخیره کرد.

علی صالح آبادی کارشناس امور بانکی گفت: یکی از موضوعات مهم در بانک مرکزی تکیه بر سامانه و فناوری بوده و نظارت‌های سنتی دیگر کارایی ندارد.

او گفت: یکی از موارد بسیار مهم ساماندهی پایانه فروشگاهی بود که انجام شد مورد دیگر اصلاح قانون چک بود که اجرایی شد، دو هفته دیگر هم اولین چک الکترونیکی صادر می‌شود.

او می‌گوید: یکی از دغدغه‌های دولت، دسترسی مردم به خدمات بانکی است که در جایگاه علمی به آن شمول مالی می‌گویم. از سال گذشته جلسات متعددی در شورای پول و اعتبار برگزار شده و دستورالعمل‌های جدیدی در این باره صادر شد.

موضوع چک الکترونیک موردی بود که مجلس شورای اسلامی نیز برای اجرایی شدن آن تاکید بسیار داشت.

علی خضریان سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس گفت:در خصوص چک و قانون آن اقدامات خوبی انجام شد، اما الکترونیکی شدن کامل سیستم صدور چک باقی مانده است که باید با پیگیری‌های دقیق به شکل عملیاتی درآید. موضوعی که در مجلس پیگیر آن هستیم.

در خصوص چک الکترونیک و تفاوت‌های آن با چک کاغذی کارشناس امور بانکی نکاتی را بیان کرد.

چک الکترونیکی نسخه دیجیتال شده چک کاغذی است

اصغر بالسینی گفت: نکته‌ای که در خصوص چک الکترونیکی می‌توان مطرح کرد این که چک الکترونیکی همان چک کاغذی است که در فضا و بستری دیجیتال قرار است فعال شود یعنی هر آن چه که در رابطه با چک‌های کاغذی وجود دارد (بحث اعتبار، نحوه صدور، قوانین مرتبط با صدور و درخواست چک) در زمینه چک‌های الکترونیکی نیز صدق می‌کند. در کل چک الکترونیکی نسخه دیجیتال شده چک کاغذی است.

او می‌گوید: در چک الکترونیکی پیام‌های چک با امضای الکترونیکی صادر کننده اعتبار می‌گیرد و مبلغ چک نیز به صورت آنلاین از حساب صادر کننده برداشت و به حساب دریافت کننده واریز می‌شود فرآیند پردازش چک الکترونیکی نیز در سیستم بانکی دقیقا مانند همان چک‌های کاغذی است.

بالسینی گفت: در چک‌های معمولی یک قسمت به نام اتاق پایاپای مبادلات بانکی وجود دارد که به تعبیر عامیانه بیان می‌شود چک برای کلر رفته است در این اتاق بانک‌ها به صورت روزانه چک‌های بین خود را مبادله می‌کنند در چک‌های الکترونیکی نیز یک بخش مانند اتاق پایاپای مبادلات بانکی وجود دارد که چک‌های الکترونیکی در آنجا مبادله می‌شوند و این فرایند اتوماتیک (خودکار) است.

با چک الکترونیکی نیاز به چک کاغذی از بین می‌رود

او می‌گوید: چک الکترونیکی در مرحله اول نیاز به چک‌های کاغذی را از بین می‌برد. از سوی دیگر با توجه به این که فرآیند آنلاین است می‌تواند اعتبار بیشتری داشته باشد (زمانی می‌توان چک الکترونیک صادر کرد که امضای الکترونیک داشته باشید)، اما در چک‌های کاغذی بعضا با این جمله که این امضا مطابقت ندارد و چک دست کاری شده مواجه هستیم، اما این موضوعات و مشکلات در چک الکترونیک وجود نخواهد داشت. نکته دیگر این که مدیریت ریسک در چنین فرآیندی برای سیستم بانکی و خود مشتری بهتر است.

بالسینی گفت: اما برای فرهنگ سازی چک الکترونیک نیاز است که مدتی از زمان اجرای آن بگذرد و مزایای آن برای مردم آشکار شود تا بتوانند به آن اعتماد کنند.

اما دیگر کارشناس بانکی با اشاره به مزیت‌های چک الکترونیکی و شفافیت آن مواردی را مطرح کرد.

حجت الله فرزانی گفت: چک الکترونیکی یکی از ابزار‌های پرداخت است. یعنی همان چک کاغذی است که همه فرآیند آن در بستر‌های الکترونیکی انجام می‌شود.

او می‌گوید: در خصوص مزیت‌های چک الکترونیکی باید گفت این نوع چک جذابیت‌های خودش را دارد تسریع در صدور چک، حذف دخل، تصرف و جعل توسط دارنده چک از مزیت‌های آن محسوب می‌شود. بانک مرکزی در راستای شفاف سازی و توسعه مبادلات در سطح کشور در حال تلاش برای صادر کردن چک الکترونیک است.

کاهش هزینه‌های مبادلاتی یکی از مزیت‌های چک الکترونیکی است

او گفت: اقدام به صدور چک‌های الکترونیکی و استفاده از فناوری اطلاعات در مبادلات سبب کاهش هزینه‌های مبادلاتی می‌شود. همچنین تسریع و شفافیت در معاملات را می‌تواند به همراه داشته باشد که این مورد می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کنند. علاوه بر این امکان نظارت بانک مرکزی را نیاز افزایش می‌دهد. مورد آخر این که چک الکترونیک می‌تواند بحث وصول چک‌های برگشتی که به عنوان یکی از معضل‌های همیشگی مطرح بوده را حل کند و این ویژگی می‌تواند کمک کننده خوبی به کسب و کار‌ها به ویژه تجار محسوب شود.

فرزانی در خصوص تحقق وعده سه هفته آینده نیز گفت: این موضوعی است که در نزد نظام اداره پرداخت بانک مرکزی در حال گذراندن فرآیند است.

به گفته کارشناسان با توجه به مزیت‌های چک الکترونیکی این چک می‌تواند جایگزین مناسبی برای چک‌های کاغذی باشد. حال باید منتطر ماند دید که آیا وعده داده شده در خصوص صدور اولین چک الکترونیکی محقق می‌شود و مردم می‌توانند به این چک اعتماد کنند.