مخزن سد لتیان، چیزی شبیه یک چاله آب!

آخرین آمار‌های موجود از مخازن سد‌های تهران و آخرین تصاویر ثبت‌شده از سد لتیان که در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهر تهران واقع شده است، از حال ناخوشایند وضعیت منابع آبی کشور و بویژه پایتخت خبر می‌دهند.

در تصاویر سد لتیان، دریاچه کوچکی را می‌بینیم که بر اثر کاهش شدید حجم آب، کف دریاچه پشت سد پیداست و بخش زیادی از اطراف سد به خشکی تبدیل شده است؛ چیزی که بیشتر از آنکه شبیه دریاچه و مخزن پشت یک سد باشد، بیشتر شبیه یک چاله آب شده است!

آمار‌ها نشان می‌دهد حجم کل مخزن سد لتیان تا دهمین روز دی‌ماه ۱۶ میلیون متر مکعب بوده و در مقایسه با سال قبل ۴ میلیون متر مکعب کاهش یافته و حجم فعلی آن نسبت به حجم سال نرمال نیز ۲۹ میلیون متر مکعب کمتر است. این در حالی است که حجم کل مخزن بر اساس آخرین مطالعات هیدروگرافی ۷۶ میلیون متر مکعب و حجم مفید آن ۷۱ میلیون متر مکعب است.

کاهش ۳۷ درصدی بارش‌ها نسبت به سال گذشته

اندک‌بارندگی‌های هفته گذشته بر حجم مخزن سد لتیان تاثیر چندانی نگذاشته است. مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای تهران از ثبت ۴۳.۳ میلی‌متر بارندگی از ابتدای سال آبی تا روز‌های آغازین دی در استان تهران خبر می‌دهد و می‌گوید با توجه به کمبود قابل توجه میزان ریزش‌های جوی، مجموع بارندگی‌های دریافتی استان تهران از ابتدای سال آبی تاکنون، نسبت به مدت مشابه سال گذشته به میزان ۶۸.۴ میلی‌متر و متوسط بلندمدت به میزان ۸۶.۵ میلی‌متر کمتر شده که به ترتیب کاهش ۳۷ و ۴۹.۹ درصدی را نشان می‌دهد.

آخرین وضعیت از دیگر سد‌های تهران
حجم کل مخزن سد‌های دیگر پایتخت در سال جاری و تا دهه نخست دی‌ماه بدین ترتیب بوده است:

سد امیرکبیر: حجم فعلی ۳۵ م. م. م (میلیون متر مکعب)، مخزن نرمال ۱۰۴ م. م. م

سد لار: حجم فعلی ۱۵ م. م. م، مخزن نرمال ۶۴ م. م. م

سد طالقان: حجم فعلی ۱۵۴ م. م. م، مخزن نرمال ۲۴۲ م. م. م

سد ماملو: حجم فعلی ۴۶ م. م. م، مخزن نرمال ۱۳۵ م. م. م

این آمار‌ها یعنی حجم مخزن سد امیرکبیر، قدیمی‌ترین سد تهران، در مقایسه وضعیت سال جاری با سال گذشته، ۱۵ میلیون متر مکعب و نسبت به سال نرمال ۶۹ میلیون متر مکعب کاهش داشته است.

حجم مخزن سد لار، در مقایسه سال جاری با سال گذشته ۴ و نسبت به سال نرمال ۴۹ میلیون متر مکعب کاهش داشته و همچنین حجم مخزن سد طالقان در مقایسه سال جاری با سال گذشته ۲۷ و نسبت به سال نرمال ۸۸ میلیون متر مکعب کاهش یافته است.

همچنین حجم مخزن سد ماملو در مقایسه سال جاری با سال گذشته ۲۷ و نسبت به سال نرمال نیز با ۸۹ میلیون متر مکعب کاهش همراه بوده است.

وضعیت سایر سد‌های کشور

این کاهش حجم تنها به سد‌های تهران ختم نمی‌شود و چندین سد دیگر کشور هم حال بهتری از سد‌های تهران ندارند.

بر اساس آخرین آمار اعلام‌شده توسط دفتر مطالعات پایه منابع آب، از ابتدای سال آبی تا دهم دی‌ماه، میزان کل ورودی آب به سد‌های کشور پنج درصد کاهش داشته که معادل ۴.۸۴ میلیارد متر مکعب در این بازه زمانی است.

ایمنا در این باره نوشته حجم فعلی آب موجود در مخازن کل کشور ۱۸.۵۱ میلیارد مترمکعب بوده و نسبت به ورودی ۱۸.۷۰ میلیارد مترمکعبی سال گذشته یک درصد کاهش یافته است. با توجه به اینکه ظرفیت کل مخازن سد‌ها ۵۰.۵ میلیارد مترمکعب بوده، اکنون پرشدگی سد‌ها به ۳۸ درصد رسیده است.

همچنین موجودی مخزن ۱۸ سد در کشور کاهش داشته که از این بین می‌توان به کاهش ۴۰ درصدی حجم «سد ۱۵ خرداد» در حوضه قمرود و کاهش ۵۵ درصدی حجم سد‌های چاه نیمه در استان سیستان‌وبلوچستان اشاره کرد.

محاسباتی که اصولی نیست

صداوسیما در تازه‌ترین گزارش خود از وضعیت سد لتیان گفت که «برای تامین آب تهران، از آب چاه و چاه کشاورزی کمک گرفته می‌شود تا آب در شبکه‌های آب‌رسانی پایدار بماند.»

بنا به گفته خبرنگار صداوسیما، تا یکشنبه (۱۲ دی) مصرف آب تهرانی‌ها ۳۸ هزار لیتر بر ثانیه بوده است و برای فصل زمستان باید ۳۵ هزار لیتر بر ثانیه باشد تا بتوانیم از این بحران عبور کنیم.

از آغاز تنش‌های آبی در کشور تاکنون، بسیاری از خبرگزاری‌ها از حال بد سد‌ها گزارش داده‌اند. صداوسیما هم بار‌ها به این موضوع تاکید کرده است، اما بدون در نظر گرفتن بارش‌ها و ورودی‌های بعدی.

در این گزارش این نکته مطرح شده است که حجم ذخایر تهران در این لحظه ۲۶۷ میلیون متر مکعب و معادل مصرف ۸۹ روز آب تهران است و با این تیتر «۸۹ روز دیگر آب سد لتیان تمام می‌شود» در سایر خبرگزاری‌ها بازنشر شده است.

ماه گذشته نیز خبرگزاری صداوسیما، با محاسبه‌ای غیرکارشناسی و بدون در نظر گرفتن سایر مولفه‌های مهم، سعی در نشان دادن وضعیت حاد و میزان افت ذخیره آب در این سد داشت.

وضعیت سد‌های تهران در شرایط بغرنج و هشداردهنده‌ای قرار دارد و آمار‌ها و مشاهدات به اندازه کافی وجود این بحران را اثبات می‌کنند، اما اینگونه تیترزنی‌ها و محاسبات سطحی که احتمالا با هدف هشدار و درخواست صرفه‌جویی مطرح می‌شود، تنها موجب رواج اطلاعات غلط و غیرعلمی می‌شود.

این هشدار‌ها که عمدتا نوک پیکانشان هم به سمت مردم است، نه مسئولان، در حالی مطرح می‌شود که سهم مصارف خانگی و شرب از کل مصرف آب در ایران کمتر از ۱۰ درصد است. برای مثال، معاون آب و آبفای وزارت نیرو حدود سه سال قبل گفته بود که به طور میانگین ۹۰ درصد آب کشور در بخش کشاورزی، ۷ درصد برای شرب و ۳ درصد در صنعت مصرف می‌شود.

این آمار در کشور‌های توسعه‌یافته کاملا متفاوت است و سهم بخش کشاورزی ۳۰ درصد، شرب و بهداشت ۱۱ درصد و سهم بخش صنعت و معدن ۵۹ درصد است.

با وجود این میزان مصرف و هدررفت آب در بخش کشاورزی، سال‌هاست که موضوعاتی مثل الگوی کشت متناسب با فصل و اقلیم و پیش‌بینی بارش سالانه، تغییر روش‌های کشاورزی و باغداری از سنتی به مدرن و موضوعاتی از این دست در بخش کشاورزی و آبیاری عملا یا مسکوت مانده یا آنقدر کند پیش رفته که نتوانسته دردی از درد‌های ناشی از بحران آب کشور را التیام ببخشد.