مزایا و معایب ارز‌های دیجیتال برای بانک‌های مرکزی

ارز‌های دیجیتال بانک مرکزی (Central Bank Digital Currency) توکن‌هایی دیجیتالی هستند که بانک مرکزی آن‌ها را تولید و از آن‌ها پشتیبانی می‌کند. ارزش این ارز‌ها به ارز فیات کشوری وابسته است که آن را صادر کرده است.

در‌حال‌حاضر، بسیاری از کشور‌ها در حال طراحی و ساخت CBDC‌ها هستند و برخی دیگر نیز آن‌ها را به‌کار گرفته‌اند. از‌آن‌جاکه بسیاری از کشور‌ها در حال تحقیق درباره راه‌های انتقال به ارز‌های دیجیتال هستند، مهم است که بدانیم سازوکار این نوع از ارز‌های دیجیتال و هدف از ساخت آن‌ها چیست. در مطلب حاضر، به این پرسش پاسخ می‌دهیم که ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) چیست و چه کاربردی دارد؟ پس تا پایان با ما همراه باشید.

ارز دیجیتال ملی cbdc

مهم‌ترین ویژگی‌های ارز دیجیتال ملی

ارز دیجیتال بانک مرکزی شکل دیجیتالی ارز فیات یک کشور است.
CBDC را سازمان‌های مالی یا بانک مرکزی کشور‌ها صادر و تنظیم می‌کنند.
CBDC فراگیری مالی با مفهوم برابری در استفاده از خدمات مالی برای همه مردم را ترویج و اجرای سیاست‌های پولی را ساده می‌کند.
بسیاری از کشور‌ها در حال بررسی چگونگی تأثیر CBDC بر اقتصاد و شبکه‌های مالی موجود و ثبات خود هستند.

پول فیات درمقابل ارز دیجیتال ملی

پول فیات ارزی است که دولت‌ها صادر می‌کنند و پشتوانه فیزیکی مانند طلا و نقره ندارد. از این پول رایج برای مبادله کالا و خدمات استفاده می‌شود. ارز فیزیکی هنوز به‌طور‌گسترده مبادله و پذیرفته می‌شود. پول فیات در ابتدا به‌شکل سکه و اسکناس ایجاد شد؛ اما با پیشرفت تکنولوژی، دولت‌ها و مؤسسه‌های مالی توانستند به‌جای پول فیات فیزیکی، از مدل اعتباری آن استفاده کنند. در این مدل، موجودی و تراکنش‌ها به‌صورت دیجیتالی ذخیره می‌شود.

ظهور و تکامل فناوری ارز‌های دیجیتال و بلاک چین باعث علاقه بیشتر جوامع بدون پول به رمزارز‌ها شده است؛ بنابراین، دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در سراسر جهان در حال بررسی امکان استفاده از ارز‌های دیجیتال تحت‌حمایت دولت هستند. ازآن‌جاکه این ارز‌های دیجیتال را دولت‌ها صادر و پشتیبانی می‌کنند، مانند پول‌های فیات می‌توان به آن‌ها اعتماد کرد. ارز دیجیتال بانک مرکزی برخلاف رمزارز‌های غیرمتمرکزی، چون بیت کوین در کنترل کامل صادر‌کننده‌های آن است.

هدف از ایجاد ارز دیجیتال بانک مرکزی

هدف اصلی CBDC ایجاد حریم خصوصی، قابلیت انتقال، راحتی، در‌دسترس‌بودن و امنیت مالی برای مشاغل و مصرف‌کنندگان است. همچنین، CBDC‌ها می‌توانند هزینه‌های نگه‌داری سیستم مالی پیچیده و کارمزد تراکنش فرامرزی را کاهش دهند. کسانی که در‌حال‌حاضر از شیوه‌های جایگزین انتقال پول استفاده می‌کنند، به گزینه‌هایی با هزینه کمتر می‌توانند دسترسی داشته باشند. بانک مرکزی کشور‌ها می‌توانند با استفاده از CBDC سیاست‌های پولی را اجرا و با ایجاد ثبات، رشد را کنترل کنند و بر تورم تأثیر بگذارند.

ارز دیجیتال بانک مرکزی می‌تواند ریسک‌های استفاده از رمزارز‌ها را نیز کاهش دهد. ناگفته نماند رمزارز‌ها نوسان زیادی دارند و قیمتشان مدام در حال افزایش و کاهش است. این نوسان باعث استرس شدید مالی افراد می‌شود و بر ثبات کلی اقتصاد نیز تأثیرگذار است. دولت‌ها از CBDC پشتیبانی و بانک مرکزی بر آن‌ها نظارت می‌کند؛ ازاین‌رو، اشخاص و مشاغل می‌توانند از شکل با‌ثبات ارز دیجیتال بهره بگیرند.

اسوار پراساد، نویسنده بریتانیایی فایننشال تایمز، در مقاله خود می‌گوید که با نزدیک شدن به پایان دوران نقدینگی، بسیاری از بانک‌های مرکزی در سراسر جهان در تلاش هستند تا ارز‌های دیجیتال خود را عرضه کنند.

به نظر می‌رسد با توجه به مزیت‌های آن‌ها نسبت به پول نقد، زمان CBDC‌ها یا همان ارز‌های دیجیتال فرا رسیده است؛ اما همچنین تهدیدی برای مؤسساتی هستند که آن‌ها را صادر می‌کنند.


این نویسنده اضافه می‌کند که نگهداری پول در کیف پول‌های دیجیتالی برای ارز‌های دیجیتال بانک‌های مرکزی امن‌تر از سپرده گذاری آن‌ها در بانک‌های تجاری است؛ چرا که بانک‌های مرکزی هرگز ورشکست نمی‌شوند.

چالش بانک‌های مرکزی این است که ارز‌های دیجیتال خود را به گزینه‌ای مناسب در زمینه خدمات مالی ارائه شده به افراد و پرداخت‌های شخص به شخص بدون براندازی سیستم‌های پرداخت خصوصی فعلی تبدیل کنند.


از سوی دیگر، در یک مقاله نوشته‌شده توسط مقامات پولی سنگاپور توضیح داده شده که چگونه ارز‌های رمزنگاری شده را می‌توان برای مقاصد و اهداف خاص، مانند اعتبار برای یک دوره زمانی مشخص و تخصیص به خرده فروشان ویژه و همچنین گروه‌های از پیش تعیین شده، طراحی کرد.

اسوار پراساد، نویسنده بریتانیایی فایننشال تایمز توضیح می‌دهد که توزیع این ارز‌های دیجیتال مصرف را تحریک می‌کند، چراکه مردم اغلب حواله‌های نقدی دولتی ارائه شده در دوره‌های نامشخص، مانند بسته‌های محرک در طول همه‌گیری کووید-۱۹ را پس‌انداز می‌کنند که اثربخشی آن‌ها را کاهش می‌دهد.

ارز‌های دیجیتال همچنین می‌توانند برای اهداف خاصی طراحی و تخصیص داده شوند، مانند استفاده برای خرید خودرو یا کالا‌های بادوام که کارایی اقتصادی این نقل و انتقالات نقدی را در یک بخش خاص افزایش می‌دهد.


یکی دیگر از ویژگی‌های ارز‌های دیجیتال، اعمال نرخ سود اسمی منفی برای جلوگیری از پس انداز است.

پول را می‌توان برای تسهیل ترتیبات قراردادی در یک منطقه خاص برنامه ریزی کرد، زیرا پول به طور خودکار تنها زمانی آزاد می‌شود که شرایط توسط همه طرف‌های قرارداد برآورده شود.

نویسنده می‌گوید که چنین نوآوری‌هایی افق‌های جدیدی را برای اینکه چگونه پول می‌تواند عملکرد اقتصاد‌ها و جوامع را بهبود بخشد، باز می‌کند، اما باید به جنبه‌های منفی هر فناوری جدید نیز فکر کرد.

اسوار پراساد تأیید می‌کند افرادی که پس‌انداز را به خرج کردن ترجیح می‌دهند، ممکن است در برخی موارد، پول «قابل برنامه‌ریزی» خود را با قیمت پایین به میل خود معامله کنند.

او اشاره می‌کند که پیامد‌های این اتفاق ممکن است محدود باشد. ابزار‌های رمزگذاری جدید می‌توانند استفاده از ارز‌های دیجیتال بانک مرکزی را توسط افرادی که هویت آن‌ها تأیید نشده است را محدود کند. ضمن اینکه تراکنش‌ها را نیز می‌توان خصوصی نگه داشت.


محدود کردن موجودی در کیف پول‌های ارز‌های دیجیتال CBDC، خطر فرار سپرده‌های بانکی از بانک‌ها را کاهش می‌دهد.

با این حال، نوآوری‌های مالی بدون خطر نیستند.