صفر تا صد اختلاف در میدان نفتی آرش/میدان نفتی آرش در میان سه ضلع عربستان، کویت و ایران چه خواهد شد؟

میدان نفتی - گازی آرش (الدورا) یکی از میادین مشترک میان ایران، با کشور‌های کویت و عربستان است که در سال‌های اخیر به مکانی برای اختلاف میان ۳ کشور تبدیل شده است. مقامات کویتی جدیدا ادعا‌هایی درباره این میدان مهم نفتی-گازی داشته‌اند که مقامات ایرانی محکم پاسخ آن‌ها را داده‌اند.

اهمیت این میدان نفتی و گازی (میدان آرش) علاوه بر حضور لایه‌های نفتی و گازی، حفظ حاکمیت کشورمان بر آب‌های این منطقه و مناقشه مرزی است که طی ۱۰ سال اخیر توسط کشور کویت به‌وجود آمده است. بر اساس اطلاعات موجود و قوانین بین‌المللی مانند عمق آب و فاصله تا سرزمین خشکی، مرز دریایی در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی تعیین شده که همین مرز مورد قبول و تاکید ایران است.

بخش بزرگی از این میدان در ایران قرار دارد

بر اساس این مرز حدود ۴۰ درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش، در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخایر درجا اقدام به حفر ۱ حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) نمود که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است.

میدان مشترک گازی آرش در شمال خلیج‌فارس و در پیچیده‌ترین جغرافیای سیاسی دریایی جهان میان کشور‌های ایران و کویت واقع شده است. بسیاری از کارشناسان بین‌الملل و همچنین کارشناسان حوزه انرژی بر این باور هستند که باتوجه به قرار گرفتن این میدان در منطقه بی‌طرف میان کشور‌های ایران و عربستان و کویت، کشور‌ها باید با درنظر گرفتن حسن همجواری، نسبت به استخراج از این میدان استخراج را انجام دهند و همچنین تلاش کنند تا اختلافات را کنار بگذارند.

اگرچه در سال ۱۳۴۶ توسط یک شرکت ژاپنی کشف شد، اما حدود ۴۰ درصد آن در شمال خلیج فارس و استان بوشهر قرار دارد. میدان گازی آرش که البته قسمت عربی آن به «الدوره» شناخته می‌شود حدود ۵۷۰ میلیارد متر مکعب ذخیره گاز و حدود ۳۱۰ میلیون بشکه نفت ظرفیت دارد.

در قرن‌های ۱۹ و ۲۰ که انگلیس بر ایران مسلط بود ایران امتیاز دریایی خود را به شرکت نفت انگلیس و ایران و کویت این امتیاز را به شرکت رویال داچ شل اعطا کرد که این دو امتیاز در بخش شمالی میدان گازی آرش همپوشانی دارند و همین امر نیز موجب سال‌ها اختلاف را فراهم آورد کمااینکه بخش‌هایی از این میدان در محدوده آب‌های تعیین حدود نشده میان ایران و کویت قرار گرفته است و گفتگو‌های متعدد میان این سه کشور اگرچه بر مبنای کنوانسیون تعیین حقوق دریایی کشور‌ها بود، اما به هیچ توافقی منتهی نشد و سال‌ها اختلاف میان ایران و عربستان کویت را برآن داشت تا سهم ایران را از این میدان گازی نادیده انگارد. در این میان البته تعلل دولت تدبیر و امید را نیز نمیتوان نادید گرفت چرا که با شروع دولت یازدهم این دو کشور از ایران درخواست کردند که وارد مذاکرات شود، اما دولت روحانی از این اقدام سرباز زد.

آغاز بی اعتنایی کویت به حق ایران

این اواخر کویت نتایج یک لرزه نگاری انجام شده توسط شرکت شل را بهانه کرد تا بلکه بتواند خط مرزی جدیدی را تعیین کند و بر همین اساس مدعی است که ساختمان آرش یا همان الدوره به طور کامل در بخش عربی قرار دارد ادعا‌هایی که البته با ادعای سابق این کشور مغایرتی چشمگیر دارد چرا که احمد ناصر المحمد الصباح وزیر خارجه سابق کویت در فروردین سال قبل گفته بود: میدان گازی الدوره (آرش)، یک موضوع ۳ جانبه بین ایران، کویت و عربستان است. با این حال، اما سعد البراک وزیر نفت کویت طبق همان سند زلزله نگاری کذایی مدعی شده که کشورش و عربستان درباره میدان نفتی آرش از حق انحصاری برخورداراست.

البته این صحبت‌ها از سوی مقامات کشورمان چندان نیز بی پاسخ نماند برای مثال ناصر کنعانی سخنگوی وزات خارجه کشورمان در این باره گفت: میدان نفتی آرش به همراه تحدید حدود دریایی، از موضوعات مورد مذاکره ایران و کویت است و آخرین دور مذاکرات در این باره در ۲۲ اسفند ۱۴۰۱ در سطح مدیران ارشد وزارت خارجه دو طرف، برگزار شد.

محمد جواد اوجی وزیر نفت کشورمان نیز در این باره گفته است: ایران چندین میدان مشترک نفت و گاز با کشور‌های همسایه دارد و ذره‌ای از حق خود در بهره‌برداری از میدان آرش کوتاه نمی‌آید. وی این را هم افزود که جمهوری اسلامی خواهان بهره‌برداری یکپارچه و مشترک از این میدان است.

حسن هانی زاده کارشناس مسائل سیاست خارجی در این باره گفته است: بیانیه سازمان همکاری خلیج فارس درباره منطقه نفتی آرش و یا الدوره نشان می‌دهد که کشور‌های حوزه خلیج فارس فهم دقیقی از جغرافیای منطقه‌ای ندارند. این بیانیه باعث ایجاد شکاف خواهد شد. این بیانیه زمانی منتشر شد که سفارت رژیم صهیونیستی در بحرین گشایش یافت و حضور وزیر خارجه رژیم صهونیستی در بحرین نشان از این دارد که پشت این بیانیه‌ها از جمله بیانیه شورای همکاری خلیج فارس و همچنین جریان سازی‌های کشور‌های عرب عضو شورای همکاری خلیج فارس برآورد فشار رژیم صهیونیستی و آمریکاست و این رژیم در پشت این بیانیه قرار دارد؛ بنابراین این بیانیه نمیتواند تغییری در واقعیت‌های منطقه‌ای داشته باشد.

علاوه بر این رضا میرابیان سفیر پیشین ایران در کویت در خصوص اختلاف مرزی پیش آمده در میدان گازی آرش، گفت: اخیراً در موضع‌گیری سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان اعلام شد که جمهوری اسلامی ایران با طرف کویتی مذاکره دارد و نه با طرفی دیگر. این بدان معنا است که اختلاف مطرح میان ایران و کویت است نه با ایران و کویت و عربستان. در واقع کویت به دنبال آن است تا با کشاندن پای عربستان به مذاکرات موقعیت ثقل خود را به دو بر یک افزایش دهد که ایران این موضوع را نپذیرفته است. حالا اگر بخشی از این میدان گازی میان کویت و عربستان قرار دارد آن به ما ارتباطی ندارد و در این خصوص ما اختلافی با سعودی‌ها نداریم.