ثروتي كه دود و جاني كه تهديد مي‌شود

 با سوزاندن کاه و کلش، بخشی از ثروت بخش کشاورزی دود می‌شود كه اين امر موجب افزایش آلودگی هوا و در نتیجه افزایش سرطان در استان گيلان می‌شود. همچنين آتش زدن کاه و کلش در شالیزارها، زیان‌های اقتصادی، آسیب دیدن بستر خاک و برجاي ماندن عواقب نامطلوب زیست محیطی را به دنبال دارد.

برخی کشاورزان که تعدادشان در سال‌های اخیر کاهش یافته است اغلب پس از برداشت برنج، کاه و کلش باقی مانده در مزارع را آتش می‌زنند که بیش از هر کسی دودش به چشم خودشان می‌رود. ساقه‌هایی معروف به "کاه و کلش" که نه تنها یکی از مهمترین منابع تامین علوفه دام و غنی سازی خاک است بلکه تولید فرآورده‌هایی با ارزش افزوده بالا از آنها، نظیر کاغذ و مواد سلولزی، موجب رونق اقتصادی خواهد شد.

يك کشاورز ساکن پیربازار رشت در اين زمينه به خبرنگار ایسناي گيلان گفت: 2 هکتار زمین کشاورزی دارم که پس از برداشت برنج و خرمن کوبی آن در مزرعه، کوهی از کاه و کلش در آن باقی می‌ماند که آنها را می سوزانم چون این بقایا به دردم نمی‌خورد.این روش ساده ترین و كم هزينه ترین شیوه برای از بین بردن بقایای گیاهی در مزرعه است.

وی در پاسخ به این‌که چرا کاه‌ها را بسته بندی نمی‌کند و نمی‌فروشد؟ گفت: برای بسته بندی و حمل کاه از مزرعه به انباری که در خانه‌ام دارم باید کلی هزینه کنم. بعد، این کاه‌ها را کجا و با چه قیمتی بفروشم که هزینه، زحمت و وقت صرف شده‌ام را جبران کند؟

یکی دیگر از کشاورزان آستانه اشرفیه به خبرنگار ايسنا اظهار كرد: چند سال است که در خصوص مضرات سوزاندن کاه و کلش در رسانه‌های مختلف حرف می‌زنند، بنابراين با توجه به آگاهی که نسبت به این مساله دارم از سوزاندن کاه و کلش خودداری می‌کنم. این کشاورز ادامه داد: پس از برداشت محصولم به تعدادی از دوستانم که دام دارند خبر می‌دهم و آنها می‌آیند و کاه‌های مورد نیاز دام‌هایشان را جمع می‌کنند و می‌برند.

به نقل از ایسنا، ایرج بنیادی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به این‌که سالانه در 238 هزار هکتار از شالیزارهای گیلان يك میلیون تن کاه، پس از برداشت برنج به جای می‌ماند که 750 هزار تن آن قابل استحصال است، خاطرنشان كرد: کاه و کلش تولید شده در استان مورد نیاز دام‌های گیلان است و با جلساتی که با رییس اتحادیه دامداران داشتیم، اعلام آمادگی شده است تا کاه و کلش‌ها از کشاورزان خریداری شود.

وی افزود: سوزاندن کاه و کلش موجب می‌شود بخشی از ثروت بخش کشاورزی دود شود و علاوه بر آن با آلودگی هوای استان شاهد ناراحتی مسافرین و مردم استان به دلیل افزایش آلودگی هوا خواهیم بود.

احمد علیپور، رییس اتحادیه دامداران گیلان گفت: هم اينك بیش از 700هزار راس دام سبک و سنگین در استان وجود دارد که 400 راس از این دام‌ها بومی هستند. تمام کاه و کلش اراضی شالیزاری کشاورزان مورد نیاز دام‌های استان است بنابراين کشاورزان بايد از سوزاندن این ثروت‌ها پرهیز کنند.

وی خاطرنشان کرد: میزان تولید کاه و کلش استان 700 هزار تن است و بسیار مورد نیاز دام‌های گیلان است که به تدریج از کشاورزان خریداری می‌شود. هر بسته کاه و کلش در استان 1800 تومان خریداری می‌شود و در برخی موارد تا 2000 تومان هم پیشنهاد قیمت داریم.

علیپور با بیان این‌که سال گذشته برای علوفه مورد نیاز استان مجبور شدیم از استان‌های مجاور کاه و کلش را تا قيمت هر كيلو 5000 تومان هم خریداری کنیم، ادامه داد: در حال حاضر قیمت علوفه بالا است بنابراین کاه و کلش استان می‌تواند نیاز استان را برطرف کند. رییس اتحادیه دامداران گیلان تصریح کرد: کشاورزان می‌توانند کاه و کلش‌ها را با پوشاندن نایلون از باران و سیاه شدن حفظ کنند و یا در انبارها نگهداری کنند.

مهدی مختارزاده، مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسناي گيلان در اين زمينه توضيح داد: دام‌های استان، سالانه به 969 هزار تن علوفه نیاز دارند؛ به دلیل گران بودن این دست علوفه‌ها و کمبود تولید آنها در گیلان، دامداران معمولا ترجیح می‌دهند از کاه و کلش برای نشخوار دام‌هایشان استفاده کنند.

وی افزود: اگر کاه‌های موجود در استان هنگام دروی برنج، بسته بندی و در جای خشک نگهداری شود دیگری نیازی به واردات کاه از دیگر استان‌ها نداریم. و اما یکی دیگر از عواقب نامطلوب زیست محیطی سوزاندن کاه و کلش، آلودگی هواست. امیر عبدوس، مدیرکل محیط زیست گیلان گفت: یکی از عوامل عمده آلودگی محیط زیست گیلان، سوزاندن زايدهاست؛ بر اثر سوختن یک تن از زايدات به طور متوسط بین 12 تا 20 کیلوگرم ذرات معلق و 3 کیلوگرم اکسیدهای ازت و گوگرد وارد هوا می‌شوند.

وی افزود: ذرات معلق در هوا باعث بوجود آمدن پديده وارونگی می‌شوند و وجود این پدیده برای موجودات زنده زیانبار است. عبدوس با بیان این‌که سوزاندن کاه و کلش باعث آلودگی هوا و کندی رشد گیاهان می‌شود، تصريح کرد: مسمومیت دام‌ها نیز از دیگر اثرات مخرب سوزاندن زايدات است. وی ادامه داد: سوزاندن این ضایعات علاوه بر وارد شدن به جریان رودخانه‌ها در اثر بارندگی که موجب مرگ آبزیان می شود، می‌تواند موجب کاسته شدن مرغوبیت و حاصلخیزی خاک شود.

مدیرکل حفاظت محيط زیست گیلان اظهار کرد: کشاورزان در طول سال از میزان زیادی سموم ارگانوکلره استفاده می‌کنند که این امر خود بر اثر سوزاندن و ترکیب هوا با گازهای حاصل از سوختن سموم می‌تواند عامل مهمی در ابتلا به انواع بیماریهای خطرناک باشد.

وی تصریح کرد: سوختن ناقص زايدات عامل اصلی دی اکسین‌هاست که یکی از مهمترین عوامل ایجاد سرطان در سطح سلول است و این مولکول‌ها با ایجاد اختلال در همانندسازی سلولها (DNA) کارکرد اصلی سلولهای تولید شده را مختل می کند و یکی از جمله عوامل سرطان‌ها از جمله سرطان خون شناخته می‌شود.

عبدوس گفت: به منظور جلوگیری از این مشکلات با سوزانندگان کاه و کلش در گیلان برخورد قانونی و قاطع صورت خواهد گرفت. وي خاطرنشان کرد: رهای انرژی گرمایي باعث تغییرات مشخصی در آب و هوای استان می‌شود و ممکن است در آینده نیز اثرات جهانی بر آب و هوا داشته باشد.

عبدوس افزود: مطالعات نشان می‌دهد که افزایش غلظت ذرات معلق در هوا به همراه اکسیدهای گوگرد عامل اصلی افزایش مراجعه به بیمارستان‌های گیلان بوده است. ذرات معلق کربن‌دار به خصوص آروماتیک‌های حلقوی به احتمال زیاد سرطان زا هستند و بیماری‌های عفونی بخش‌های بالایی دستگاه تنفس، اختلالات قلبی، برونشیت و تنگی نفس از عمده ترین عوارض آلودگی هوا به شمار می‌رود.

وی گفت: آلودگی هوا در رشد نكردن فکری و بدنی کودکان موثر است و در بزرگسالان باعث ایجاد سردرد، سرگیجه، سوزش چشم و بینی به خصوص در رانندگان می‌شود. عبدوس عنان كرد: طبق تبصره ماده 6 قانون مدیریت پسماندها، مدیریت پسماندهای کشاورزی بر عهده سازمان جهاد کشاورزی است و اداره کل حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه ناظر بر اجرای این قانون، بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی مدیریت پسماند نظارت می‌کند.

علی اصغر داداش پور، مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسناي گيلان در خصوص اهم فعالیت‌های سازمان برای فرهنگ سازی و آگاهی بخشی در زمینه مضرات سوزاندن کاه و کلش در مزارع گفت: این سازمان از سال 80 به طور میانگین، هر سال دست کم یک جلسه مشترک در قالب کمیته مدیریت بقایای گیاهی با حضور اعضاي سازمان، اداره کل حفاظت محیط زیست استان، فرماندهی نیروی انتظامی، پارک علم و فن آوری، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی و تشکل‌های مردم نهاد برگزار می‌کند.

وی، تهیه 8000 نسخه اطلاعیه ترویجی با عناوین " فواید کاه و کلش" و " مضرات سوزاندن آن" و توزیع آن بین کشاورزان، شوراهای اسلامی و مراکز 59 گانه جهاد کشاورزی، تهیه تولید و پخش دست کم 100 تا 120 دقیقه برنامه تلویزیونی و رادیویی در سال و برگزاری دوره‌های آموزشی استفاده از دستگاه‌های بیلر را از مهمترین کارهای ترویجی سازمان برای اطلاع رسانی به کشاورزان برشمرد.

در کنار آگاهی بخشی، فرهنگ ‌سازی، اعمال تنبیه‌های انضباطی و ارايه امکانات برای بسته‌بندی کاه و کلش، باید انگیزه مثبت و تقاضای موثر در بازار را به حدی تقویت كرد که کشاورزان منفعت خود را در آتش نزدن کاه و کلش در مزرعه‌ها ببینند. بی شک تشكيل یک تعاونی يا یک نهاد خاص با همکاری تشکل‌هایی چون اتحادیه دامداران، انجمن حمایت از برنج و صنایع درگیر، همانند صنایع سلولزی با هدایت و حمایت مالی دولت که وظیفه خرید و بسته‌بندی کاه و کلش و عرضه آن به بازار را برعهده گیرد، ضروری به نظر می‌رسد.