جزییات تجارت ایران و قاره آفریقا در ۶ ماهه امسال/ سهم تجارت ایران با آفریقا

بیشتر صادرات ایران به کشور‌های شرق آفریقا، کالا‌های نفتی از جمله قیر، مصالح ساختمانی مثل کاشی، سیمان و آهن‌آلات و... بوده است. بیشترین واردات از این کشور‌ها نیز مواد غذایی از جمله چای و قهوه است و حجم تجاری ما با آفریقا حدود ۷۰۰ میلیون دلار به طور رسمی از طریق گمرکات ایران و ۳ میلیارد و ۵۰۰ هزار دلار به طور غیر رسمی و از طریق دبی است. سهم شرق آفریقا از این میزان حدود ۶۰ درصد است.

 

همکاری‌های خودرویی با آفریقا به خصوص سنگال همکاری خوبی است، روش صادرات و تولید برای آفریقا کمی فرق دارد. برای مثال پیشنهاد ایران این است که یک شرکت حمل و نقل در آفریقا تاسیس شده و خودرو‌های آن از ایران تامین شود. می‌توان با بانک‌های آفریقایی قرارداد بست تا بتوانیم پول خودرو‌ها را یک جا دریافت کنیم و خود راننده‌ها اقساط آن را پرداخت کنند؛ این روش‌ها را می‌توان در آفریقا پیگیری کرد. متاسفانه سیاست‌گذاری‌های کشور در این حوزه خیلی خوب نیست و از این نوع فرصت‌ها که در آفریقا موقعیت عالی دارد به خوبی استفاده نشده است.

وضعیت همکاری‌های خودرویی ایران و آفریقا اصلا مناسب نیست و استقبالی برای واردات خودرو از ایران وجود ندارد چراکه فکر می‌کنند در مورد لوازم یدکی مشکلاتی است. توافقی هم برای راه‌اندازی واحد تولیدی خودرو جز با سنگال نشده است. در حالی که بسیاری از کشور‌ها در آفریقا آمادگی این نوع همکاری‌های خودرویی را دارند، اما روش عرضه در ایران با نیاز آفریقا متفاوت است. در مورد آفریقا باید به شکل دیگری عمل کرد؛ با روش پیشنهادی ما می‌توانیم تعداد مناسبی خودرو به فروش برسانیم و حتی خط تولید ایجاد کنیم که از آن هم استقبال می‌شود.

اتوبوس‌های تولیدی ما به درد آفریقایی‌ها نمی‌خورد. عموما اتاق اتوبوس را به صورت خالی می‌خرند و آنجا ۴ تا ۵ ردیف صندلی می‌گذارند، درحالی که ردیف‌هایی ما می‌گذاریم ۳ تا ۴ ردیف است. آن‌ها کمی اتاق‌های بزرگتری می‌خواهند. باید محل را شناخت و بر اساس نیاز آن‌ها تولید کرد. از طریق اتاق بازرگانی ۴ بانک در آفریقا تاسیس شده تا بتوانند به تجار مخصوصا تجار ایرانی اعتبار دهند. کار این بانک‌ها در آفریقا به صورت داخلی خواهد بود و به علت بسته بودن سوئیفت نمی‌توانیم با ایران کار کنیم، ولی به تجار ایرانی اعتبار داده و آن‌ها را حمایت کند.

حسن خسروجردی رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و شرق آفریقا گفت: قبلا اتاق مشترک بازرگانی ایران و آفریقا را داشتیم که مسئولیت آن با بنده بود. در دولت قبل اعتراضاتی شد در مورد اینکه چرا ایران با همه آفریقا این اتاق را تشکیل داده است. به همین علت قرار شد که ۴ اتاق تشکیل شود و اتاق ما به اتاق شرق آفریقا تبدیل شد که باز هم مسئولیت آن با من بود، اما عملا هیچ اتاق دیگری تشکیل نشد. به همین دلیل ما کما فی السابق که با همه آفریقا ارتباط داشتیم این خدمات را به همه ارائه می‌کنیم.

جزییات تجارت ایران و قاره آفریقا در ۶ ماهه امسال

مدیرکل دفتر عربی آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران اظهار داشت: در سال‌های گذشته به طور میانگین ۶۰۰ میلیون دلار کالا از ایران به صورت مستقیم به آفریقا صادر شده است. البته گزارش‌هایی از صادرات مجدد برخی محصولات ایرانی از طریق کشور‌های ثالث به کشور‌های آفریقایی وجود دارد.

فرزاد پیلتن در مورد آخرین وضعیت تجارت ایران با قاره آفریقا اظهار کرد: قاره آفریقا طی سال‌های گذشته به طور میانگین، ۱ تریلیون دلار یعنی حدود ۱۰۰۰ میلیارد دلار با جهان تجارت داشته است که ۵۰ درصد آن شامل صادرات این قاره به سایر کشور‌ها و ۵۰ درصد هم شامل واردات است. البته در سال‌های گذشته تراز تجاری قاره آفریقا منفی بوده و واردات این قاره همواره چند میلیون دلار بیش از صادرات آن بوده است.

وی افزود: صادرات آفریقا به جهان نیز بیشتر شامل طلا، سنگ‌های معدنی، زغال سنگ و همچنین فلزاتی مانند آلومینیوم، فروکروم و مس بوده است. شرکای عمده آفریقا نیز در حوزه صادرات کشور‌های اسپانیا، فرانسه، امریکا، سوییس، چین، انگلیس، افریقای جنوبی، ترکیه و ژاپن بودند.

پیلتن تصریح کرد: کالا‌های وارداتی این قاره بیشتر شامل روغن‌های نفتی، قیر، دارو، ماشین‌آلات، لوازم الکتریکی، موبایل، برنج، روغن، گندم و روغن‌های صنعتی بوده است. شرکای تجاری آفریقا در حوزه واردات نیز شامل کشور‌های فرانسه، آمریکا، آلمان، آفریقای جنوبی اسپانیا، چین، ترکیه، روسیه و چین هستند.

وی با اشاره به حجم صادرات ایران به این قاره گفت: در سال‌های گذشته به طور میانگین ۶۰۰ میلیون دلار کالا از ایران به صورت مستقیم به آفریقا صادر شده است. البته گزارش‌هایی از صادرات مجدد برخی محصولات ایرانی از طریق کشور‌های ثالث به کشور‌های آفریقایی وجود دارد.

وی افزود: در سال ۹۱ به میزان ۷۶۰ میلیون دلار، درسال ۹۲ به میزان ۸۶۰ میلیون دلار، در سال ۹۳ حدود ۸۱۱ میلیون دلار، در سال ۹۴ حدود ۶۲۴ میلیون دلار، در سال ۹۵ به میزان ۶۰۸ میلیون دلار، در سال ۹۶ حدود ۷۷۶ میلیون دلار، در سال ۹۷ به میزان ۶۴۰ میلیون دلار، در سال ۹۸ حدود ۶۵۰ میلیون دلار، در سال ۹۹ به میزان ۵۸۰ میلیون دلار و در ۶ ماهه نخست سال ۱۴۰۰ حدود ۵۷۳ میلیون دلار میزان صادرات ما به آفریقا بوده است. آمار ۶ ماهه امسال نشان‌دهنده رشد صادرات از ایران به آفریقا است.

مدیرکل دفتر عربی آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران اضافه کرد: میزان واردات ایران از کشور‌های آفریقایی در سال‌های گذشته قابل توجه نبوده است میزان واردات ایران از این قاره در سال ۹۱ حدود ۱۶۱ میلیون دلار، در سال ۹۲ به میزان ۳۶ میلیون دلار، در سال ۹۳ به میزان ۶۹ میلیون دلار، در سال ۹۴ حدود ۹۲ میلیون دلار، در سال ۹۵ به میزان ۱۶۴ میلیون دلار، در سال ۹۶ حدود ۲۸۶ میلیون دلار، در سال ۹۷ به میزان ۱۶۰ میلیون دلار، در سال ۹۸ حدود ۱۰۰ میلیون دلار، در سال ۹۹ حدود ۹۶ میلیون دلار و در ۶ ماهه سال جاری نیز ۲۶ میلیون دلار بوده است.

وی افزود: البته علاوه بر صادرات کالا، ایران صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشور‌های آفریقایی نیز داشته است که البته آمار‌ها در این زمینه خیلی دقیق نیستند. با این حال آمار‌های موجود نشان می‌دهند در سال ۹۰ ایران به میزان ۲۲۰ میلیون دلار، در سال ۹۱ حدود ۳۱ میلیون دلار، در سال ۹۲ حدود ۲۱۰ میلیون دلار، در سال ۹۳ حدود ۱۲۷ میلیون دلار، در سال ۹۴ حدود ۶۰ میلیون دلار و در سال ۹۵ حدود ۳۰ میلیون دلار صادرات خدمات فنی و مهندسی توسط شرکت‌های ایرانی به این قاره انجام شده است.

پیلتن افزود: متاسفانه از سال ۹۶ به این سو جمهوری اسلامی ایران به دلایل مختلف نتوانسته است حضور موثری در بازار خدمات فنی و مهندسی کشور‌های آفریقایی داشته باشد. البته بنا بر برخی از اخبار غیررسمی بعضی از شرکت‌های ایرانی توانسته‌اند در این بازه زمانی از راه‌های غیرمستقیم در برخی از پروژه‌های فنی و مهندسی کشور‌های آفریقایی مشارکت و فعالیت کنند.

پیلتن در ادامه در خصوص طرف‌های اصلی صادرات کالا‌های ایرانی در بازار افریقا تصریح کرد: در سال ۹۹ کشور‌هایی که مقصد اصلی کالا‌های صادراتی ایران در قاره افریقا بودند به ترتیب غنا، الجزایر، کنیا، آفریقای جنوبی، سومالی، تانزانیا، کامرون، موزامبیک، نیجریه و ساحل عاج بوده‌اند.

وی همچنین اضافه کرد: عمده واردات ما از قاره آفریقا نیز به ترتیب از کشور‌های سوایزلند، تانزانیا، غنا، آفریقای جنوبی، زیمباوه، کنیا، اتیوپی، مصر، مغرب و سودان بوده است.

پیلتن متذکر شد: کالا‌های صادراتی ایران به قاره آفریقا در سال ۹۹ شامل محصولات نیمه تمام و شمش از آهن و فولاد، اوره، میلگرد، سیمان، کشمش، خمیر‌های غذایی، شیرینی، شکلات، بیسکوییت، پسته و کفپوش‌ها بوده‌اند. اقلام وارداتی ایران از کشور‌های آفریقا نیز عمدتا شامل ذرت دامی، سنگ منگنز و کنسانتره، توتون و تنباکو، چای، یلوفین، ماشین‌آلات و دستگاه‌های معدنی، اسانس، نخود، نباتاتی که در عطرسازی و داروسازی استفاده می‌شود، برخی سبزیجات غلاف‌دار خشک شده، سنگ روی و برخی از دانه‌های میوه‌ای می‌شود.

وی با اشاره به موانع توسعه تجارت بین ایران و کشور‌های آفریقایی گفت: مشکلات عمده فراروی صادرات به این قاره مربوط به زیرساخت‌های تجاری و به ویژه حمل و نقل کالا و هزینه و زمان زیادی که برای آن مصرف می‌شود است. از مشکلات دیگر می‌توان به عدم وجود ارتباطات بین بانکی و موانع فراروی انتقال پول و ضمانت‌نامه بین تجار و شرکت‌های ایرانی و طرف‌های آن‌ها در کشور‌های آفریقایی است. وی همچنین از ناشناخته بودن بازار‌های آفریقایی برای تجار ایرانی، هزینه‌های نسبتا بالای تحقیقات بازار و بازاریابی، هزینه زیاد تاسیس دفتر و نمایندگی، شک و تردید تجار ایرانی در مورد وضعیت سیاسی و ثبات اقتصادی در کشور‌های آفریقایی، ضعف مالی کشور‌های افریقایی و بورکراسی و عدم اراده جدی و برنامه‌ریزی مناسب توسط شرکت‌ها و تجار ایرانی و عدم آینده‌نگری در توجه به بازار این قاره بعنوان دیگر مشکلات صادرات ایران به افریقا یاد کرد.

پیلتن در ادامه اضافه کرد: در سال‌های گذشته تلاش شده است از طریق پیگیری ایجاد زیرساخت‌های تجاری و همچنین تبادل هیئت‌های تجاری، برگزاری نمایشگاه، برگزاری کمیسیون‌ها و کمیته‌های مشترک بازرگانی، اعزام رایزن بازرگانی، اطلاع‌رسانی فرصت‌ها و توانمندی‌های ایران، برگزاری همایش‌های مشترک تجاری و ارتباط با سفارت‌خانه‌های ایران در آفریقا و کشور‌های آفریقایی در تهران دو به توسعه مبادلات تجاری مساعدت شود.

وی در پایان بیان کرد: همچنین در نظر داریم در آینده با برنامه ریزی و استفاده از ظرفیت‌های ستاد آفریقا و همچنین اراده و علاقه دولت جدید در مورد توسعه روابط با کشور‌های آفریقایی و همکاری و هم‌افزایی و استفاده از کلیه ظرفیت‌های داخلی کشور برای توسعه روابط با آفریقا اقدام و ضمن پیگیری تسهیل زیرساخت‌های تجاری با آفریقا مانند ایجاد خط مستقیم و منظم کشتیرانی، از طریق ایجاد مراکز تجاری، اعزام رایزنان جدید بازرگانی، اختصاص خط اعتباری، ایجاد شورا‌های مشترک بازرگانی، افزایش خدمات و تسهیلات بازرگانی، تسهیل ارتباطات و توسعه رویداد‌های تجاری به افزایش مبادلات تجاری بین ایران و کشور‌های آفریقایی مساعدت شود.