المانیتور: ایران مقصر کمبود گاز در ترکیه نیست

مختل شدن عرضه گاز ایران به ترکیه به‌خاطر مشکلات فنی در خط لوله بین دو کشور تبدیل به یک بحران انرژی برای بسیاری از نهاد‌های صنعتی در سراسر ترکیه شده و طرح‌های اضطراری آنکارا و ظرفیت مدیریت ریسک آن را زیر سوال برده است.

شرکت بوتاس، اپراتور اصلی خطوط لوله در ترکیه به‌دنبال قطع جریان گاز ایران در ۲۰ ژانویه، عرضه گاز به مناطق صنعتی را ۴۰ درصد کاهش داد. تصمیم قطع ۳ روزه عرضه برق به مناطق صنعتی باعث متوقف شدن عرضه گاز به نیروگاه‌های برق شده است. شرکت بوتاس در ۲۸ ژانویه اعلام کرد بخش کوچکی از جریان گاز ایران برقرار شده و کاهش عرضه گاز به مصرف‌کنندگان صنعتی از پایان ژانویه به ۲۰ درصد می‌رسد.

کمبود انرژی در ترکیه به صد‌ها نهاد تولیدی در این کشور آسیب رسانده، آن‌هم در زمانی‌که صنعت این کشور با مشکلات اقتصادی و افزایش شدید قیمت گاز و برق دست‌وپنجه نرم می‌کند. به‌این‌ترتیب روابط انرژی بین آنکارا و تهران و سیاست‌های انرژی ترکیه زیر سوال رفته است.

ترکیه با ۶۰ میلیارد مترمکعب مصرف سالانه گاز یک بازار بزرگ برای عرضه‌کنندگان گاز دنیاست. گاز در این کشور بیشتر برای گرمایش خانه‌ها و تولیدات صنعتی استفاده می‌شود. ۴۰ درصد از برق این کشور هم از گاز تولید می‌شود. گاز ایران ۱۰ درصد مصرف ترکیه را شامل می‌شود. برای مثال ترکیه در ۲۰۲۰، ۴۸ میلیارد مترمکعب گاز مصرف کرد که ۵.۳ میلیارد مترمکعب آن را ایران تأمین کرده بود.

برخلاف خط لوله‌های روسیه و آذربایجان، خط لوله ایران از زمان عملیاتی شدن در ۲۰۰۱ با اختلال‌های موقتی مواجه می‌شود. افزایش مصرف داخلی در ایران به‌خاطر سرمای هوا معمولاً دلیل کاهش و توقف جریان گاز به ترکیه اعلام شده است.

بااین‌وجود و علی‌رغم اختلافات سیاسی بین دو کشور، ایران بیش‌از دو دهه است که عرضه گاز به ترکیه را آغاز کرده است. تجارت گاز بین ایران و ترکیه تمایل دو کشور برای حفظ روابط انرژی جدا از سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی را نشان می‌دهد. واردات گاز از ایران برای ترکیه با هدف کاهش وابستگی آن به روسیه که با ۳۳ درصد بزرگ‌ترین عرضه‌کننده گاز به این کشور است صورت می‌گیرد. ترکیه علاوه‌بر ایران، روسیه و آذربایجان، از الجزایر، نیجریه، آمریکا و مصر گاز طبیعی مایع وارد می‌کند.

برخی عقیده دارند اختلال عرضه گاز ایران به ترکیه نتیجه عدم پرداخت پول گاز ایران است. البته فاتح دونمز، وزیر انرژی ترکیه این ادعا را رد کرده است. شرکت بوتاس اعلام کرده ترکیه هیچ پولی به ایران یا هیچ عرضه‌کننده گاز دیگری بدهکار نیست.

درهرصورت، توقف صادرات گاز ایران به ترکیه به‌معنای کاهش روزانه ۲۰ میلیون مترمکعب عرضه گاز به این کشور است که به یک بحران بزرگ تبدیل‌شده، چون آنکارا برای شرایط اضطراری زمستان آماده نبوده است.

طبق گزارش شرکت بوتاس افزایش قیمت نقدی گاز طبیعی مایع و تقاضای بالا برای گاز جهت تولید برق طی فصل تابستان دلیل کاهش سطح ذخایر گاز در این کشور است.

بسیاری از متخصصان انرژی عقیده دارند دلیل اصلی مشکل ترکیه عدم آمادگی این کشور بوده است، نه قطع عرضه گاز ایران. توقف موقتی صادرات گاز ایران به ترکیه یک اتفاق جدید نیست و این آنکاراست که نتوانسته علی‌رغم پیش‌بینی این اتفاق، اقدامات لازم را در پیش بگیرد. این کشور برای حل این مشکل از آذربایجان درخواست عرضه گاز اضافه کرده است.