تقابل ارزهای نفتی و اقتصاد آسیب دیده ایران/ گرانی نرخ ارز و نقدینگی؛ دو بال اصلی رشد تورم هستند

برای مهار تورم در صورت ارزپاشی، موقتی و مصنوعی است در چنین شرایطی، قیمت کالای خارجی در مقایسه با کالای داخلی کاهش خواهد یافت و با افزایش واردات می‌توان قیمت بخشی از کالا‌های مصرفی را ثابت نگه داشت یا حتی کاهش داد. با این حال چنین شیوه‌ای نمی‌تواند تداوم یابد، زیرا با وجود کاهش شاخص قیمت مصرف‌کننده، شاخص قیمت تولیدکننده یا تورم تولید، همچنان در حال افزایش است و پس از مدتی، بار دیگر با جهش سطح قیمت‌ها مواجه خواهیم شد.

در صورتی که سیاست‌های دوران وفور منابع ارزی که در گذشته نیز در اقتصاد ایران تجربه شده، امسال نیز در پیش گرفته شود، با آسیب به تولید داخلی، رکود تورمی را در پیش خواهیم داشت. نرخ ارز تثبیت‌شده‌ای که با ارزپاشی به‌دست می‌آید، در واقع نوعی پرداخت یارانه به کالا‌های خارجی و واردات است. در نتیجه همزمانی کاهش نرخ ارز و بروز تورم، صادرات کاهش خواهد یافت؛ بنابراین می‌توان گفت اگر منابع ارزی، صرف ارزپاشی شوند، در نهایت کاهش درآمد ارزی رخ خواهد داد که از یک طرف جهش ارزی و از طرف دیگر، افزایش سطح عمومی قیمت‌ها را به همراه خواهد داشت.

مهدی میرزایی کارشناس اقتصادی در خصوص علت تورم‌های مستمر و چندین ساله در کشور اظهار کرد: بررسی آمار‌های اقتصاد ایران نشان می‌دهد که در کوتاه مدت گرانی نرخ ارز و در بلندمدت نقدینگی و خلق بی تناسب پول نسبت به تولید عامل اصلی تورم هستند.

او ادامه داد: برای مهار تورم نیز لازم است که در کوتاه مدت به صورت جدی سیاست تقویت ارزش پول ملی و کاهش نرخ ارز دنبال شود، به ویژه که امروز بالغ بر ۵۰ درصد از نهاده‌های بخش صنعت ارزبر هستند. در بلندمدت نیز باید از رفتار سیستم بانکی در خلق بی رویه نقدینگی ممانعت شود و از رفتار‌های سوداگرانه توسط بانک‌ها در بازار‌های مختلف نیز جلوگیری شود.

او افزود: در مورد نرخ ارز، اتخاذ سیاست‌های نادرست ارزی، رها سازی نرخ ارز توسط دولت و عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات غیر نفتی از مهم‌ترین عواملی بودند که منجر به بروز تکانه‌های ارزی و گرانی آن و در نتیجه بروز تورم شدند.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: در مورد نقدینگی نیز طبق آمار‌ها عامل اصلی خلق پول، بانک‌ها هستند که برای مقاصد مختلف و بعضا غیر تولیدی اقدام به این کار می‌کنند. در مجموع سهمی بیش از ۹۰ درصد از کل نقدینگی را به خود اختصاص دادند که ۶۰ درصد این رقم به بانک‌های غیر دولتی مربوط می‌شود. متاسفانه امروز بانک‌ها برای بهبود عملکرد خود و شناسایی سود، در گرانی نرخ ارز نیز ذینفع شدند و نقش آن‌ها علاوه بر خلق بی رویه نقدینگی، در تحولات ارزی و تاثیر آن بر تورم نیز قابل مشاهده است.

دنیای اقتصاد نوشت؛ جریان بازگشت پول‌های نفتی به کشور شدت یافته و این موضوعی است که هشدار فعالان اقتصادی را در مورد عدم ارزپاشی و لزوم توجه بیش از پیش به توسعه صادرات غیرنفتی در پی داشته است. طی سنوات گذشته شرایط اقتصادی ایران به سمتی حرکت کرده بود که «مضیقه‌های ارزی» را تبدیل به یکی از کلیدواژه‌های اصلی اقتصاد کشور کرده است چراکه دستیابی به منابع ارزی حاصل از فروش نفت، سخت شد و دولتِ نفتی ایران مجبور به راه آمدن با صادرکنندگان جهت افزایش صادرات و بهره‌مند شدن از عوائد ارزی صادرات شده است.

در واقع اگرچه تحریم آسیب‌های بسیاری به اقتصاد ایران وارد کرد و در مواقعی هزینه تجارت را به شدت بالا برده و صادرکننده را مجبور به استفاده از بیراهه‌ها برای ارسال کالا کرده است، اما از این جهت که توجه دولت را به امر صادرات و لزوم تسهیل کردن مسیر تجارت معطوف کرده، اهمیت دارد. نکته قابل توجه آنکه دولت برای کمک به افزایش صادرات، باید موانع تولید را نیز بردارد تا از نقطه شروع تجارت، تحریم‌های داخلی بر صادرات تحمیل نشود.

در این راستا، محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: تجربه ۳ دهه گذشته نشان داده که معمولاً دولت‌ها با گشایش ارزی، افزایش درآمد‌ها و باز شدن در‌ها به سیاست ارزپاشی و سرکوب نرخ ارز روی می‌آورند.

وی افزود: منتهی با توجه به رویکرد دولت سیزدهم و برداشت‌هایی که می‌توان از عملکرد این دولت تا به امروز کرد به نظر نمی‌رسد دولت سیاست ارزپاشی را در دستور کار داشته باشد.

لاهوتی ادامه داد: اگر دولت این سیاست را در پیش بگیرد، باید بداند که تنها نتیجه سرکوب نرخ ارز و ارزپاشی، افزایش واردات، دامن زدن به قاچاق، سرکوب تولید داخلی و کاهش صادرات است.

عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: با توجه به اینکه وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس جمهور بر این موضوع تاکید داشتند که قرار نیست ارز‌های نفتی وارد چرخه اقتصاد شود و باز هم کماکان می‌خواهیم با استفاده از ارز‌های حاصل از صادرات، اقتصاد را مدیریت کنیم، به نظر می‌رسد که رویکرد دولت، رویکرد سرکوب نباشد و امیدوار هستیم که این اتفاق واقعاً بیفتد.

لاهوتی در ادامه گفت: در اینکه دولت‌ها علاقمند به کاهش نرخ ارز هستند، شکی نیست، از آن طرف ما هم علاقمند به افزایش ارزش پول ملی هستیم، اما آنچه که انتظار می‌رود این است که این اتفاقات بر اساس فرمول اقتصادی محقق شود؛ یعنی اگر نقدینگی به سمت تولید هدایت شود، تولید افزایش یابد، رشد اقتصادی را تجربه کنیم و تورم را کاهش دهیم، نرخ ارز خود به خود متناسب با این اتفاقات اقتصادی تعدیل خواهد شد.

وی تصریح کرد:، اما اگر فقط یک فاکتور را در نظر بگیریم و آن هم فقط تقویت پول ملی به صورت تصنعی و پایین نگاه داشتن نرخ ارز با ارزپاشی و سرکوب نرخ ارز باشد، این دولت هم به سرنوشت دولت‌های قبلی دچار خواهد شد که با اتفاقات پیش بینی نشده مثل همین موضوع برجام و خارج شدن آمریکا از آن و یا تحریم‌ها، دولت را با کمبود نقدینگی ارزی مواجه می‌کند و دیگر قادر به ارزپاشی نیست و بلافاصله این فنری را که با سیاست ارزپاشی و به صورت غیرواقعی پایین نگه داشته، رها می‌شود و این رها شدن نه تنها تفاوت‌ها را می‌گیرد بلکه به مراتب بیشتر از نرخ‌های واقعی جهش می‌یابد.

لاهوتی گفت: در واقع با ارزپاشی و کاهش تصنعی نرخ ارز برای یک مقطعی امکان کنترل بازار ارز وجود دارد، اما بعد از آن شاهد تکانه‌های ارزی خواهیم بود که نرخ را به چندین برابر افزایش می‌دهد.

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران تاکید کرد: تجربه نشان داده که این سیاست، سیاست شکست خورده‌ای است و از دولت سیزدهم نیز انتظار می‌رود این اتفاق نیفتد.

همچنین مهراد عباد عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران اظهار کرد: امروز در شرایطی هستیم که در دوران آقای احمدی نژاد شاهد ان بودیم؛ یعنی قیمت نفت به شدت بالا رفت و دولت نیز در فروش نفت آزادی‌های بیشتری داشت. دلار‌های زیادی به سمت ایران روانه شد، اما به جای توسعه زیرساخت‌ها، واردات تکنولوژی و تجدید تجهیزات به ویژه تجهیزات نفت و گاز که بسیار قدیمی هستند و نیاز به بازسازی و نوسازی دارند، این دلار‌ها خرج موارد دم دستی همچون پرداخت یارانه‌ها شد.

وی افزود: بنابراین دولت سیزدهم باید از دولت‌های قبلی درس بگیرد و در صورت گشایش اقتصادی و دستیابی به دلار‌های نفتی یا غیرنفتی، آن را خرج توسعه حوزه‌هایی کند که ضعیف هستند، اما پتانسیل زیادی دارند. دلار‌ها را خرج تولید کنیم.

عباد با بیان اینکه در حوزه‌های زیادی نیاز به تکنولوژی جدید داریم، گفت: طی سال‌های اخیر، کیفیت کالا‌های تولیدی کشور به شدت افت کرده است، از این رو باید برای بهبود فرایند تولید و افزایش کیفیت سرمایه گذاری و دلار‌های نفتی را در این حوزه‌ها خرج کنیم. نایب رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران با تاکید بر لزوم افزایش صادرات غیرنفتی، افزود: بیشتر صادرات غیرنفتی را بخش خصوصی انجام می‌دهد از این رو باید با تسهیل فرایند صادرات، به این بخش کمک کنیم تا اقتصاد به جای ارز‌های نفتی با ارز‌های حاصل از صادرات غیرنفتی بچرخد.

وی ادامه داد: همچنین باید این تفکر اصلاح شود که فقط روی چند محصول یا چند کشور تمرکز داریم؛ باید روابطمان را تنوع ببخشیم و با واردات تکنولوژی‌های جدید و تجهیزات، کیفیت تولید را ارتقا دهیم تا صادرات نیز افزایش یابد. بهبود فرایند بسته بندی و توسعه برندینگ نیز دیگر سیاستی است که باید در دستور کار دولت قرار بگیرد.

عباد گفت: به نتیجه رسیدن مذاکرات، منافع زیادی برای کشور خواهد داشت فقط باید عاقل باشیم و از این منافع به درستی بهره ببریم.