سندباکس بانک مرکزی چیست و چه مزایایی برای اقتصاد دارد؟

زمزمه‌های راه‌اندازی سندباکس بانک مرکزی از حدود دو سال پیش مطرح شد تا اینکه سرانجام اسفندماه سال گذشته چارچوب نظام محیط آزمون تنطیم‌گری (سندباکس) بانک مرکزی با استناد به مواد (۱۰) و (۱۱) قانون پولی و بانکی کشور و با عنایت به مصوبه جلسه شماره ۸۸ کمیسیون عالی تنظیم مقررات شورای عالی فضای مجازی توسط هیئت عامل بانک مرکزی تصویب شد. در این چارچوب، شورای راهبری بالاترین رکن نظام محیط آزمون تنظیم گری بانک مرکزی معرفی شد که مسئولیت سیاستگذاری، هدایت و راهبری این محیط آزمون را بر عهده دارد. همچنین حمایت از ایده‌های نوآورانه؛ تسهیل و تسریع در عملیاتی شدن محصولات و خدمات نوآورانه در صنعت بانکداری، بهینه سازی فرآیند تنظیم گری و مقرره نویسی برای فناوری‌های نوین مالی (فین تک ها) از جمله مزایای راه‌اندازی این سندباکس معرفی شد.

سندباکس بانک مرکزی چیست؟

یکی از رویکرد‌های سیاست‌گذاری و تسهیل‌گری کسب‌وکار‌های نوین استفاده از روش محیط‌های آزمون تنظیم‌گری (سندباکس‌های رگولاتوری) است که برای شناخت وجوه مختلف و نحوه تنظیم و صدور مجوز‌های مورد نیاز استفاده می‌شود. در این رویکرد قانون‌گذار باید در راستای برقراری تعادل میان ارائه راهکار‌های خلاقانه در حوزه فین‌تک و ثبات و پایداری سیستم‌های مالی با ایجاد قوانین متناسب با حوزه‌های کسب‌وکاری شرکت‌های فعال در حوزه فین‌تک، به واسطه جذابیت این حوزه و ریسک‌پذیری ذاتی فناوری، در جهت تطبیق چارچوب‌های نظارتی و نیز مدیریت و کاهش ریسک‌های مرتبط با آن گام بردارد. به طور خلاصه محیط آزمون تنظیم‌گری سازوکاری است که نهاد‌های ناظر ترتیب می‌دهند تا فین‌تک‌های موجود و کسب‌وکار‌های جدید را از این طریق، تحت چتر نظارتی خود قرار داده و با بررسی آن‌ها از نزدیک، مدل کسب‌وکار و ریسک‌های مرتبط را شناسایی کنند و در ادامه با ارائه مجوز‌ها و تدوین مقررات مناسب برای آن‌ها، زمینه حضور در بازار را برایشان فراهم آورند.

حذف فرایند‌های بوروکراتیک و نامه‌نگاری‌ها با رویکرد جدید بانک مرکزی

علی عبدالهی مدیرعامل شرکت ملی انفورماتیک با اشاره به مفهوم سندباکس گفت: «سندباکس یک محیط آزمون و یادگیری است که می‌خواهد بخش‌های حاکمیتی متولی تنظیم‌گری، بخش خصوصی و صاحبان ایده‌های نو را دور یک میز بنشاند. سندباکس به صاحب ایده و تنظیم‌گر کمک می‌کند تا به درک و دیدگاه مشترک برسند. در سندباکس تنظیم‌گر به‌طور کامل و در محیط عملیاتی، با ریسک‌ها آشنا می‌شود. در نتیجه این آشنایی، رگولاتور می‌تواند عملکرد بهتری از خود در مواجهه مؤثر با این فناوری و تنظیم‌گری آن نشان دهد، مجموعه نوآور هم از طریق هم‌نشینی با رگولاتور با برخی ابعاد جدید ایده‌اش مواجه می‌شود و البته سریع‌تر و با خیال راحت می‌تواند در صورت موفقیت در محیط آزمون، وارد بازار شود.» عبدالهی ادامه داد: «نوآوری‌های مطروحه در ادبیات سندباکس دو دسته هستند؛ آن دسته از نوآوری‌هایی که هنوز مقررات و قوانین مشخصی ندارند و آن دسته از نوآوری‌هایی که می‌خواهند قوانین موجود را به چالش بکشند.»

وی با بیان اینکه سندباکس می‌خواهد فرایند‌های بوروکراتیک و نامه‌نگاری‌ها را از میان بردارد، توضیح داد: «در حال حاضر فرد نوآور باید در مسیر سنتی، با ارسال نامه‌ای به یکی از معاونت‌های بانک مرکزی، به‌عنوان مثال معاونت فناوری‌های نوین بانک مرکزی، ایده خود را مطرح کند، معاونت هم طرح را به اداره‌های زیرمجموعه یا شرکت ملی انفورماتیک ارسال کند، این مجموعه‌ها هم پس از بررسی ایده را به واحد حقوقی ارجاع دهند، واحد حقوقی می‌خواهد نظر مثبت واحد نظارت و البته سایر ذی‌نفعان داخلی و بیرونی را هم دریافت کند. این فرایند گاه چند ماه به طول می‌انجامد و در نهایت به صاحب ایده اعلام می‌شود که می‌تواند در جلسه دمو ایده خود را ارائه دهد یا خیر و این یعنی یک مسیر طولانی که به‌دلیل تأخیر در تنظیم‌گری، به از دست دادن بازار برای ایده‌های تحول‌آفرین و مهم‌تر از آن از دست رفتن فرصت استفاده بهینه از نتایج مثبت نوآوری در کشور منجر خواهد شد.»

مزایا سندباکس برای کسب‌وکار‌ها

تسهیل در برقراری ارتباطی مؤثر و مفید میان تنظیم‌گر و فین‌­تک­‌ها

تسهیل و تسریع در تدوین قوانین جدید توسط قانون‌گذار

ارتقای سطح امنیت اطلاعات مشتریان به استاندارد‌های مورد پذیرش جامعه جهانی در محصولات/خدمات فین‌تک

ارائه چارچوب نظارتی مؤثر و کارا برای محصولات و خدمات فین‌تکی

بررسی میزان تطابق محصول/خدمت ارائه شده با دستورالعمل‌ها، مصوبه‌ها و استاندارد‌های تعریف شده

بررسی تأثیرگذاری فناوری ارائه شده بر اقتصاد بازار

بهبود فرآیند اعطای مجوز کسب‌وکاری برای فین‌تک‌ها

افزایش رقابت سالم میان شرکت‌های فین‌تک به منظور تحریک فضای کسب‌وکاری و فعالان صنعت فناوری مالی برای توسعه و گسترش ایده‌های نوآورانه خود

دریافت معافیت‌های مقرراتی برای دوره حضور در محیط آزمون

امکان آزمون محصول، خدمت و یا مدل کسب‌وکاری جدید به صورت واقعی

افزایش آشنایی محیط آزمون و تنظیم‌گر با نوآوری‌های مالی

افزایش توقف ابداعات محکوم به شکست

آزمون محصول و خدمت جدید فین‌تک و صاحبان کسب‌وکار در فضای بازار به صورت محدود و پرهیز از بروز ریسک‌ها در سطح عمومی

انطباق نتایج حاصل از مشاهدات و آزمایش‌های انجام شده با نتایج مورد انتظار از قوانین و الزامات حاکم و تصمیم‌گیری در خصوص تغییرات مورد نیاز

توسعه بازار خدمات پولی و بانکی از طریق حمایت از ابداعات موفق فناوری مالی

بررسی تطبیق کسب‌وکار معرفی شده با قوانین و مقررات موجود

شناسایی و رفع شکاف‌های قانونی موجود برای نوآوری‌های جدید

ارزیابی ریسک‌های ناشی از ارائه محصول در بازار واقعی

تعیین محدودیت­‌های زمان‌دار کارکردی برای مدیریت ریسک‌های ناشناخته

 

سرانجام در اولین روز از تابستان ۱۴۰۱، پروژه "سندباکس" (محیط آزمون تنظیم گری) بانک مرکزی در این بانک با حضور رئیس کل بانک مرکزی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، مدیرعامل شرکت ملی انفورماتیک و رئیس شورای عالی فضای مجازی، رونمایی شد.

حمایت بانک مرکزی از نوآوری و توسعه

در این مراسم صالح آبادی رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به اینکه محیط بانکداری کشور مستعد رشد و توسعه است اظهار داشت: "بانک مرکزی به عنوان تنظیم گر مقررات پولی وبانکی، حمایت از نوآوری‌ها در این بخش را وظیفه خود می‌داند؛ لذا ایجاد محیط‌های آزمون تنظیم گری لازمه توسعه فناوری است و ایجاد این محیط‌های آزمون موجب تسهیل نوآوری در حوزه‌های فناوری جدید در صنعت بانکداری کشور می‌شود. " وی ایجاد این محیط را که با متولی‌گری دبیرخانه شرکت ملی انفورماتیک ایجاد شده است؛ را مرهون تلاش و همراهی همکاران بانک مرکزی، شورای سیاست‌گذاری به ریاست معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی دانست و گفت: امیدوارم این اتفاق مثبت در حوزه فناوری بستر مناسبی برای استفاده از ایده‌های فناورانه مالی در صنعت بانکداری کشور باشد و مردم از نتایج آن بهره‌مند شوند.

سندباکس؛ بازی برد برد میان تنظیم گر و کسب وکار

همچنین محرمیان معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در این مراسم گفت: "به دلیل نوپا بودن کسب وکار‌ها و دیده نشدن همه ابعاد آن و از طرف دیگر کند بودن فرآیند‌های مقررات گذاری نمی‌توانیم پابه پای نوآوری‌ها حرکت کنیم و لذا راهکاری که بانک‌های مرکزی و تنظیم گران مقرارات در حوزه‌های مختلف دنیا به سمت آن حرکت کرده‌اند، راه حل ایجاد سندباکس (محیط آزمون تنظیم گری) است. در فرآیند سندباکس (محیط آزمون تنظیم گری) زمینه برای صدور محدود مجوز برای برخی کسب و کار‌ها که ابعاد آن هنوز مشخص نشده فراهم می‌شود تا به این واسطه فعالیت خود را شروع کنند و پس از بررسی چگونگی توسعه و ادامه فعالیت این کسب‌وکارها، در نهایت شرایط برای تعامل دو طرفه میان تنظیم گر و رگولاتور و کسب وکار فراهم خواهد شد. کسب و کار‌ها با حضور در این محیط جدید، این امکان برایشان فراهم می‌شود که تحت نظارت و همکاری، مقررات مربوطه برای آن‌ها تبیین شود و در همان حال این فضا به کسب کار‌ها نیز کمک می‌کند که به یک نهاد مشخص پاسخگو باشند و در نتیجه تعاملی در این فضا شکل می‌گیرد که نتیجه آن یک بازی برد برد خواهد بود. "