آیا می توان به آرام شدن محیط اقتصادی در چند ماه گذشته دلخوش بود؟

پول‌نیوز - ایمان اسلامیان*  شاید برای قضاوت در خصوص موفقیت سیستهای اقتصادی چندماهه اخیر حاکمیت در راستای آرامسازی فضای اقتصادی و تثبیت شاخصها زود باشد؛ اما این نکته را نمی توان از نظر دور داشت که علیرغم تشدید محدودیتهای بین المللی، بنظر می‌رسد برخی سیاستهای دولت موجب شده تا کابوس ابرتورم تا حدی از سر کشور دور شده و التهابات غریب سال گذشته تا حد زیادی فروکش کرده است. در دو ماه گذشته بسیار از بازارها از روند جنون‌آمیز خود فاصله گرفتند و این امیدواری را ایجاد نموده‌اند که شاید دسترسی به توسعه در فضای کنونی کشور بسیار دشوار باشد لیکن می توان با تثبیت شاخصهای اقتصادی نسبت به آرامسازی محیط کسب و کار و زندگی شهروندان اقدام نمود. در این راستا باید چند نکته را در نظر بگیریم:

1- کیفیت سیاستگزاری اقتصادی: گذشته از ریشه‌شناسی التهابات اقتصادی سال گذشته، دلمشغولی ذهنی بسیاری این سوال است که چطور در کشورهای اسیر بحران فراگیر مانند سوریه این گونه التهابات اقتصادی رخ نمی دهد. چرا ارزش لیر سوریه مانند ریال سال 97، سقوط آزاد نمی کند؟ این یادداشت مختصر، به دنبال پاسخ به این موضوع نیست بلکه این موضوع را مطرح می نمایدکه وابستگی متغیرهای اقتصادی ضرورت بهره گیری از سیاستگزاری منسجم و یکپارچه را بدیهی و حیاتی می نماید.

حاکمیت ایران ناگزیر از اتخاذ تصمیمات سختی است که سالهاست به تاخیر افتاده و این تاخیر عمدتاً ناشی از بهره وری پایین نظام سیاستگزاری و تصمیم گیری است که بخشی به ساختار اجرایی بازمیگردد و بخش دیگری نیز به ضعف واحدهای تصمیم‌ساز، تصمیم گیر و مجری؛ لیکن تجربیات سیاستگزاری یکپارچه ماههای اخیر نشان داد که می‌توان با همگرایی نهادها و کانونهای قدرت حداقل نسبت به ایجاد سازوکار بهینه تصمیم سازی، سیاستگزاری و مدیریت اجرایی فرامین اقتصادی اقدام نموده و جامعه را از نتایج آن بهره مند ساخت.

2- آیا آرامش بازارها ماندگار است؟ تخلیه حباب موجود در بازارها از جمله سکه و ارز، این سوال را ایجاد نموده که این وضعیت تداوم دارد؟ در آینده با چه چیزهایی روبرو خواهیم بود؟ قطعا پاسخ به این سوالات از متغیرهای مختلف سیاسی، مدیریتی و نظایرآن تاثیر می گیرد لیکن از منظر سیاستگزاری و در ادامه بند نخست باید دید که چه سیاستهایی موجب ایجاد آرامش در فضای اقتصادی شده تا بتوان روند آینده را بر اساس مسیر گذشته پیش‌بینی نمود:

2-1- آرایش منضبط ارزی: یکی از سیاستهای اثرگذار دولت اخراج غیر امنیتی دلالان از بازار و ارایه ارز قابل توجه به متقاضیان خرد با ارایه کارت ملی بود. تجربه تلخو شکست خورده‌ی توزیع بسته های 5 هزار دلاری در سال 74 توسط بانک مرکزی، این نگرانی را در خصوص سیاست دوهزار دلاری اخیر بانک مرکزی نیز ایجاد نمود. لیکن سایر سیاستهای موازی موجب شد تا این امر یکی موثرترین ابزارها در آرام کردن تنش های ارزی کشور باشدو بنظر برسد که سوداگران محوری بازار ارز در حال ترک این بازار هستند.

2-2- نظم دهی به چرخه ارزی: سیاست مقتدرانه بانک مرکزی درخصوص بازگشت ارز ناشی از صادرات و صرف ارزهای تخصیص یافته برای واردات موجب شده تا حد زیادی فضای روانی منظمی بر بازار ارز حاکم گردد. تداوم این روند در شرایط فعلی می تواند تا حد زیادی موجب تضمین تخصیص اثربخش ارز کمیاب بمنظور وارادات اقلام اساسی و استراتژیک شده و موجب بهبود شاخهاص اقتصادی و معیشتی گردد.

2-3- پذیرش شرایط استثنایی و بحرانی و اتخاذ تصمیم براساس شرایط: باید پذیرفت که ایران به دلایل مختلف حداقل در کوتاه مدت در بستر توسعه قرار ندارد و در گام نخست می بایست نسبت به پایدار سازی شاخصهای محوری خود اقدام نماید. از همین رو تداوم برخی سیاستهای توسعه ای در شرایط بغرنج کنونی می توانست منجر به فاجعه شده و حتی در آینده نیز راه را بر توسعه کشور ببندد.

2-4-مالیات بر عایدی سرمایه(CGT): یکی از اقدامات بر زمین مانده در کشور ما که ایران را تبدیل به بهشت سوداگران نموده است؛ اجرای ابزار مالیاتی مالیات بر عایدی سرمایه است که این امر می تواند در مدت زمان کوتاهی منجر به مهار تنشهای بزار و بهبود عدالت اقتصادی و اجتماعی شود. اکنون نیز حتی خبر آغاز این طرح توانسته تا حد زیادی بر بازار موثر افتاده و بسیاری از شاخصها را مهار نماید.

2-5- عملیات بازار باز: یکی از اقدامات دیگری که ثمره همگرایی ارکان اقتصادی در اتخاذ سیاستهای یکپارچه است، ابلاغ دستورالعمل عملیات بازار باز بود. اگرچه در دنیا عملیات بازار باز سابقه نظری و عملی طولانی دارد؛ لیکن در ایران به دلایل مختلف از جمله آماده نبودن بستر اجرایی، خلاء قوانین، ایراد شبهات شرعی، برخی پیچیدگی های سیاستی و نظارتی و البته نگرانی از افسارگسیختگی بدهی دولتی؛ این ابزار مورد استفاده قرار نگرفته است. امید می رود این ابزار بتواند حد زیادی بر نرخ گذاری منطقی سود بین بانکی، جلوگیری از رقابتهای جنون آمیزی سپرده ای و ... تاثیر گذار باشد.

با توجه به اقدامات گفته شده و در سایه سیاستگزاری صحیح اقتصادی و نگاه راهبردی به اقدامات، بنظر می رسد بازارهای موثر نظیر ارز به مدار ثبات بازگشته و حداقل دلار تا رسیدن به نرخ ذاتی خود (که برحسب مقایسه تطبیقی شاخصهای اقتصادی ملی و بین المللی در کانال 11 هزار تومان قرار دارد)؛ روند خود را ادامه خواهند داد. لیکن نکته‌ای که باید در نظر داشت پرهیز از تجربه مجدد سیاست غلط سرکوب مالی و حفظ مصنوعی نرخ ارز است که این امر می‌تواند به جهش‌های مدیریت ناپذیر در سالهای بعد گردد.

*تحلیلگر مدیریت عمومی و توسعه