طرح نمادین اصلاح پول ملی

پول نیوز، نازنین افتخار - کاهش ارزش پول ملی آثار روانی و اجتماعی زیادی به دنبال دارد، زمانی که پول ملی ارزش پایینی دارد، مردم در مقایسه با پول های قوی احساس حقارت می کنند. اگر شهروندان با کاهش ارزش پول ملی به سمت استفاده بیشتر از ارزهای خارجی برای مبادلات روزانه خود و پدیده جانشینی پول بروند، دولت باید بلافاصله حذف صفر از پول ملی را در دستور کار خود قرار دهد.

حذف صفر از پول ملی بیش از آنکه یک اقدام سیاسی از طرف دولت ها باشد یک اقدام فنی و کارشناسی است و بخشی از بسته اصلاحات اقتصادی به شمار می رود. اگر مردم اعتماد خود را نسبت به پول ملی از دست دهند، ارزهای خارجی، رواج می یابند که این امر فشار اقتصادی و روانی زیادی بر دولت ها وارد می کند. در این صورت است که سیاست های اقتصادی دولت تحت تاثیر بازارهای مالی بین المللی قرار می گیرند و همچنین بانک های مرکزی خارجی بر سیاست های اقتصادی کشور مذکور تاثیر می گذارند.

اما حرف از حذف صفر از پول ملی و جایگزینی تومان به جای ریال سر دراز دارد که حالا گذشته از تصویب اخیر مجلس، می خواهیم نگاهی به نظرات کارشناسان در طی سال ها بیاندازیم شاید که علت تعلل بر سر این تصمیم برایمان روشن شود.

بررسی ده سال نظرات کارشناسان
در سال 1388 صاحب نظران معتقد بودند که يكي از اين مسائل كه توجه به آن بسيار بيشتر از هزينه هاي چاپ مجدد اسكناس و ضرب مسكوكات و يا تبديل نرم افزارهاي حسابرسي اهميت دارد بحث تورم است چرا كه بسياري از كارشناسان معتقدند در صورت فراهم نبودن شرايط و اتخاذ تدابير لازم در اين زمينه حذف صفر از پول كه يكي از اهداف آن كاهش تورم تعريف مي شود به ضد خود تبديل خواهد شد و در كوتاه مدت آثار معكوسي از خود به جا مي گذارد.

همچنین غلامرضا مصباحي مقدم، عضو کميسيون اقتصادي مجلس هشتم؛ اين مساله از نظر جهاني براي ما حائز اهميت است، چراکه در مقايسه ميان ارزش پول ملي ما با ديگر کشورها نبايد دچار احساس حقارت شويم در عین حال هزينه هاي مادي و زماني زيادي صرف توليد و معدوم کردن اسکناس در کشور مي شود.

در سال 1389 سید سيد بهاء‌الدين حسيني هاشمي قيمت كالاهاي مصرفي يا سرمايه‌اي در معاملات روزمره به سهولتي كه بانك مركزي صفرها را حذف مي‌كند، كاهش نمي‌يابد و مقاومت در اين زمينه وجود خواهد داشت كه اين موضوع يك تورم پنهان را به جامعه تحميل خواهد كرد. همچنین هزينه‌هاي اجراي اين طرح بسیار زیاد است زیرا براي اجراي آن بايد كليه سيستم‌هاي حسابداري و مالي تغيير يابد، همچنين كليه چك‌ها، مسكوكات و اسناد، نيازمند تغيير است و چالش‌هاي زيادي براي اين تغييرات وجود دارد. 

اقتصاددانان نیز معتقد بودند که حذف صفرها از پول ملي به هيچ وجه آثار اقتصادي مثبتي بر جريانات اقتصادي كشور نخواهد داشت و تنها پيچيدگي محاسباتي و تطبيق ارقام واحد پول جديد با واحد پول قديم را مشكل‌تر خواهد كرد. مسائل حسابداري است كه تا مدت‌ها، ثبت ارقام جديد و قديم اشتباه خواهد شد و مشكل بعدي آسيب زدن به بايگاني‌ها و بانك‌هاي اطلاعاتي داده‌ها است كه روند تطبيقي سري زماني خود را تا حدودي از دست مي‌دهند.

در سال 1390، جمشید پژویان، رييس شوراي رقابت؛ حذف صفرها از پول ملي را يك مساله‌ صوري خواند و آن را بر متغيرهاي واقعي اقتصاد بي اثر دانست. ‌از نظر وی اين كار در برخي از كشورها سال‌ها قبل انجام شده بود در زمانی که اسكناس و مسكوك وسيله‌ عمده مبادله بودند، در حالي كه امروز پول الكترونيك و نقل و انتقال الكترونيكي پول امري رايج است.

در سال 1391، ابوالفضل اكرمی،رييس كل بانك مركزي؛ پیش زمینه ی لازم برای اجرای این طرح را شرایط با ثبات اقتصادی را دانست.

سپس در سال 1393، ولی الله سیف، رئیس وقت بانک مرکزی؛ حذف صفر از پول ملی را تنها درصورت کاهش نرخ تورم ممکن دانست.

کارشناسان در سال 1395، زمان مناسب حذف صفر از پول ملی را تنها وقتی می دانستند که بتوان تورم اقتصاد ایران را مهار کرده و به یک وضعیت پایدار رساند، از این رو زمانی که به وضعیت پایدار برسیم می توان در این باره صحبت کرد.

تیرداد احمدی، کارشناس مسائل اقتصادی؛ در سال 1397 نیز معتقد بود این طرح زمانی پاسخگو خواهد بود که متغیرهای پولی به ثبات رسیده و انضباط پولی را رعایت کرده باشند اما در کشور ما انضباط پولی و مالی دیده نمی شود. در انضباط پولی قرار بود جلوی رشد پولی و خلق نقدینگی گرفته شود در صورتی که بانک های ما مجبور به خلق نقدینگی شدند، بنابراین پیش از هر چیز باید انضباط پولی و مالی رعایت شود.

بهار امسال هم محمد علی دهقان معاون وزیر اقتصاد نیز به حذف چهار صفر از پول ملی اشاره کرد و گفت: این طرح در راستای امور ثبتی و حسابداری است و نگهداری حساب‌ها را راحت‌تر خواهد کرد وگرنه اثر ملموسی بر اقتصاد نخواهد گذاشت.

در ادامه محمدرضا تابش عضو کمیسیون برنامه و بودجه نیز اشاره داشت که با این اقدام قرار نیست مولفه‌های اصلی اقتصاد بهبود یابد. تورم کاهش نخواهد یافت و رشد نقدینگی مهار نخواهد شد و پول ملی تقویت نمی‌شود. همچنین چاپ اسکناس و مسکوکات جدید مستلزم صرف هزینه‌های هنگفتی است.

با این حال در تابستان سال 1398 بالاخره در حالی که هنوز شرایط ثبات اقتصادی به کشور بازنگشته است و تورم 40.4 درصدی بی سابقه ای در کشور حاکم است، خبر از تصویب کلیات لایحه ی حذف صفر پول ملی آمد.

سیاست های تکمیلی مورد نیاز جهت موفقیت آمیز بودن برنامه اصلاح پولی
در اثربخشی این عملیات، میزان آزادی عمل و استقلال بانک مرکزی به عنوان یک عنصر کلیدی نقش آفرینی می کند. در کشورهایی که در آن ها فرایند اصلاح پولی موفقیت آمیز بوده، بانک مرکزی مستقل از دولت اقدام به انجام اصلاح پولی کرده است.

اقداماتی که لازم است قبل از انجام اصلاح پولی بر روی اقتصاد کشور صورت پذیرد، از جایگاه بسیار پر اهمیتی در انجام موفقیت آمیز این فرایند برخوردار است. این اقدامات شامل موارد زیر است:

• تثبیت قیمت ها از طریق اعمال سیاست های پولی و ارزی مناسب 
• نظارت و قانونگذاری بر مؤسسات مالی و نظام پرداخت ها از طریق بانک مرکزی
•  اجرای برنامه های تثبیت اقتصادی و اصلاح ساختار مالی
•  اعمال برنامه های انقباض مالی و ایجاد تعادل در حساب های جاری جهت کاهش تورم

حذف صفر از پول ملی می بایست همراه دیگر اقدامات انقباضی در عرصه سیاست های پولی و انضباط مالی دولت ها باشد تا در کنار کنترل تورم حذف صفرهای اسکناس کارکرد خود را داشته باشد؛ در این صورت حذف صفرها به زودی اثر روانی خود را از دست داده و صفرها قدرتمندتر از گذشته باز می گردند.