آنچه باید درباره سهام شرکت‌ها بدانید

قسمتی از سرمایه شرکت سهامی

سهم قسمتی از سرمایه یک شرکت سهامی است که بر میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب سهم در شرکت سهامی دلالت دارد و همچنین اوراق سهام قابلیت نقل‌و‌انتقال و معامله دارند.

در شرکت‌های دیگر سهم هر شریک را سهم‌الشراکه می‌گویند، ولی در شرکت سهامی به ذکر سهم اکتفا می‌شود، مثلاً گفته می‌شود شخصی در یک شرکت دارای یک یا چند سهم است.

دارنده سهم به نسبت سهم خود از شرکت دارای حق است و به‌موجب آن از منافع شرکت استفاده کرده و در مجمع عمومی رأی می‌دهد و در صورت انحلال از دارایی شرکت سهم خواهد برد.

سهام از نظر شکل به دو نوع با نام و بی‌نام تقسیم می‌‌شود:

سهام با نام

سهام با نام سهمی است که در ورقه راجع به آن نام صاحب‌سهم گفته‌شده باشد یا در دفتر سهام شرکت ثبت ‌شده باشد. سهم‌ها عمدتا با نام هستند، در این صورت دارنده سهم معلوم و مشخص است و در محل شرکت دفتری وجود دارد که شماره ردیف سهام و نام دارنده در آن ذکر شده است. سهامی که در بورس‌ها مورد معامله قرار می‌گیرند نیز بانام هستند.

لازم است بدانید انتخاب سهام با نام به این جهت است که شرکت مایل است، شرکا خود را بشناسد و سیاست تجاری آن ایجاب می‌کند بداند سهام شرکت در دست چه اشخاصی است.

سابقاً شرکت‌های سهامی اغلب دارای سهام بی‌نام بوده‌اند و سهام با نام کمتر وجود داشت، ولی در دوران جنگ جهانی اول در شرکت‌های بزرگ اروپا که اقتصاد کشور را اداره می‌کردند، کشورهای متخاصم در ممالک یکدیگر مبادرت به خرید سهام بی‌نام به‌منظور جاسوسی یا اخلال در امر شرکت می‌کردند. از این‌ جهت این قبیل شرکت‌ها بیشتر سهام خود را به سهام با نام تبدیل کردند.

سهام بی‌نام

سهام بی‌نام سهمی است که حقوق صاحبان سهم بی‌نام ناشی از ورقه سهم است که به‌صرف قبض و اقباض قابل‌انتقال به دیگری است و هیچ‌گونه تشریفات دیگری برای اعتبار انتقال آن ضرورت ندارد.

سهام بی‌نام به‌صورت سند و وجه حامل بوده و دارنده آن مالک شناخته می‌شود، مگر آنکه خلاف آن قانوناً ثابت شود. اگر کسی خواست سهام بی‌نام خود را بفروشد، کافی است که قیمت آن را دریافت و سهم را مانند اسکناس تسلیم کند. سهم در دست هرکسی مشاهده شد و همان فرد به‌عنوان مالک شناخته‌شده و می‌تواند از منافع شرکت استفاده کند؛ مگر اینکه شخص دیگری در دادگاه ثابت کند که سهم متعلق به او است و دارنده به‌ناحق آن را در تصرف دارد.

انواع سهام از نظر حقوقی به موارد زیر تقسیم می‌شود:

سهام عادی

سهام عادی که به دارنده خود، حق اعمال رأی در مجامع عمومی شرکت را داده و سود تقسیم‌شده در شرکت را دریافت می‌کند. سهام عادی عموماً بخش عمده‌ای از سهام منتشر شده را تشکیل می‌دهد. دارندگان سهام عادی(سهام‌داران) صاحبان اصلی مؤسسه هستند. هر سهام‌دار عادی در مقابل هر سهم، یک حق رأی دارد و می‌تواند در اداره و کنترل کردن مؤسسه از طریق حق رأی خود، دخالت کنند. سهام عادی فاقد سود تضمین ‌شده هستند و درصورتی‌که مؤسسه سود تحصیل کند، در سود مؤسسه سهیم خواهند بود.

سهام ممتاز

سهام ممتاز که معمولاً حق رأی نداشته، اما در دریافت سود سهام، نسبت به سهامداران عادی، در اولویت قرار دارد. سود سهام ممتاز، درصد ثابتی از مبلغ اسمی سهام ممتاز است که میزان آن از قبل مشخص ‌شده و در اختیار مجمع نیست. سود سهام ممتاز، باید قبل از سود سهام عادی پرداخت شود، حتی اگر شرکت به هر دلیل زیان‌ده شود.

سهام انتفاعی

سهمی که صاحب آن، در قبال آن در شرکت سرمایه ندارد، بلکه به دلایلی شرکت آن سهم را به او داده تا اینکه فقط از سود شرکت منتفع شود و در حین تصفیه شرکت صاحب سهم نمی‌تواند ارزش اسمی سهم را مطالبه کند؛ در اغلب موارد از این سهام برای استهلاک سرمایه شرکت استفاده می‌شود.

انواع سهام از نظر ماهیت آورده به موارد زیر تقسیم می‌شود:

سهام نقدی و غیرنقدی

گفتیم که سرمایه شرکت از مجموع آورده‌های نقدی و غیرنقدی شرکا تشکیل می‌شود‌. در حقوق فرانسه به کسانی که آورده نقدی، یعنی پول، به شرکت می‌آورند، سهم نقدی و به اشخاصی که آورده غیرنقدی به شرکت می‌آورند سهم غیرنقدی اختصاص داده می‌شود.

به بیان دیگر سهام نقدی به سهامی اطلاق می‌شود که ارزش آن نقداَ پرداخت شده باشد یا بخشی از آن به‌طور نقدی و بخش دیگر از طریق تعهد پرداخت شده باشد. سهام غیر نقدی نیز عبارت از سهامی است که قیمت آن در قالب آورده غیر نقدی شامل ساختمان، خودرو ، ماشین‌آلات، لوازم اداری، مواد اولیه و نظایر آن تأمین شده باشد.

لازم به ذکر است آورده غیر نقدی باید تقویم و توسط کارشناس رسمی وزارت دادگستری تعیین ارزش شده باشد و گزارش مربوطه در اختیار مجمع عمومی موسس قرار داده شود. چنانچه آورده غیر نقدی توسط مجمع تصویب نشود، مدیون موظف است ظرف فاصله دو مجمع که حداکثر ظرف مدت یک ماه منعقد می‌شود، نسبت به تامین کسری ارزش آورده غیرنقدی اقدام یا تعهد خود را به صورت نقد تبدیل و تأدیه کند؛ در غیر این صورت تعهدات مربوطه درباره خرید سهام لغو و شرکت فرد دیگری از پذیر‌ه‌نویسان را جایگزین وی خواهد کرد.

سایر انواع سهام :

سهام مؤسس

سهام مؤسس سهامی است که در ازای زحمات مؤسسان پس از تصویب مجمع عمومی به آن‌ها داده می‌شود. دارندگان این نوع سهام، در اداره امور شرکت حقی ندارند و فقط پس از پرداخت سهام، بهره‌ای به آن‌ها تعلق می‌گیرد. به‌بیان‌دیگر مزیت قابل‌انتقالی است که صاحب آن، به دلیل ارائه خدمات در تأسیس شرکت سهامی از قسمتی از منافع شرکت یا هنگام تصفیه شرکت از قسمتی از دارایی اضافه بر سرمایه باقی‌مانده شرکت برخوردار می‌شود.

سهام جایزه

سهام جایزه یعنی شرکت بجای پرداخت سود(به صورت وجه نقد) اقدام به توزیع سهام جایزه کند. سهام جایزه، یک نوع افزایش سرمایه است که سهامدار بابت سهام جدیدی که دریافت می کند، وجهی پرداخت نمی‌کند، بلکه وجوه آن از محل سود انباشته یا اندوخته‌ها کسر خواهد شد. معمولاً پس از انتشار سهام جایزه، با توجه به تعداد سهام منتشر شده، قیمت سهام شرکت در بازار، کاهش پیدا می‌کند. با این حال اصلاح ساختار مالی و معافیت مالیاتی تبدیل اندوخته‌ها به حساب سرمایه احتمالا باعث خواهند شد تا پس از چندی قیمت سهم افزایش یابد و سهامداران با توجه به افزایش تعداد سهام خود، منافع بیشتری به دست خواهند آورد.

سهام مدیریتی

سهام مدیریتی، میزانی از سهام یک شرکت که دارنده آن طبق اساسنامه اختیار تعیین حداقل یک عضو را در هیئت مدیره شرکت دارد. در واقع حقوق صاحبان سهام مربوط به سهامداران اصلی در یک شرکت سهامی، سهام مدیریتی گفته می‌شود.

سهامداران اصلی یا تعداد سهام منتشر شده زیادی دارند یا نسبتی از سهام شرکت را دارا هستند که به شکل قابل‌ توجهی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا با حضور در هیئت‌مدیره اعمال نظر کرده و بر تصمیمات شرکت تأثیرگذار باشند.