بهینه سازی مصرف انرژی، راه نجات از آلودگی هوا

پول نیوز_آلودگی هوای تهران و سایر کلانشهرها، به یک معضل جدی تبدیل شده و معمولاً خودروها، اولین مقصر و عامل اصلی این آلودگی معرفی می شوند.

در این که خودروها و به خصوص خودروهای فرسوده، آلودگی زیادی تولید می کنند تردید وجود ندارد و هر موتورسیکلت، چند برابر خودروهای فعلی، آلودگی ایجاد کرده و در تولید گازهای سمی نقش دارد.

در گفت و گوی پول نیوز، با مهندس نصرت الله سیفی(نایب رئیس انجمن بهینه سازی مصرف انرژی ایران)، نقش عوامل ثابت و غیر متحرک از جمله بخاری های گازی و صنایع مختلف، در آلودگی هوای شهرها و به خصوص تهران به بحث گذاشته شد.

*****

*در روزهای اخیر آقای هاشمی، رئیس شورای شهر تهران به این موضوع اشاره کرد که سوخت های فسیلی برای تولید انرژی گرمایشی به طور غیر اصولی، غیر ایمن و غیر بهره ور، مورد استفاده قرار می گیرد.
از طرفی اعلام می شود که 70 درصد از ذرات معلق در آلودگی هوای تهران مربوط به منابع و وسایل متحرک است و یا این منابع 85 درصد در آلودگی هوای تهران نقش دارند.
اگر آمار میزان آلایندگی وسایل متحرک درست باشد که سهم واحدهای مسکونی و صنایع تهران هم، مشخص می شود، آیا با بهینه سازی مصرف انرژی می توانیم وضعیت بهتری در شهرهای مختلف از جمله تهران داشته باشیم؟

-سال ها قبل آژانس همکاری های بین المللی ژاپن(JICA) درباره منشاء آلودگی هوای تهران مطالعاتی انجام داد و در آن شرایط با توجه به ترکیب مصرف، ترکیب جمعیتی و وسایل حمل و نقل، گفته شد که اکثر آلودگی هوای تهران از منشاء حملی و نقلی است تا منشاء احتراق ثابت.

فکر نمی کنم که اخیرا مطالعه ای درباره اینکه سهم منازل و ساختمان ها و صنایع در آلودگی هوا چقدر است صورت گرفته باشد.
به هر حال اتومبیل های جدیدی به بازار آمده که مصرف انرژی آنها بهینه تر است و به نظر من، بخش حمل و نقل شاید دیگر آن سهم 70 درصدی را نداشته باشد ولی باید مطالعه عمیق صورت بگیرد.

*در سال های اخیر و در چارچوب شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران، این مطالعات انجام و آمارهایی منتشر شده و سهم حمل و نقل را در همین حد و حدود اعلام کرده اند.

-شهرداری تهران، به این خاطر که خودش مطالعه کرده و اعلام می کند، نتیجه چنین کاری، مورد قبول نیست. فرض کنید یک دانشگاه مطالعه کُند و بگوید عمده آلودگی هوا به خاطر موتورخانه ها و بخاری های گازسوز است. در این حالت، چه کسی می تواند قبول نکند.
به همین دلیل، یک جایی باید این آمار را راستی آزمایی کند. آژانس همکاری های بین المللی ژاپن که آن مطالعات را انجام داد یک سازمان بین المللی است و بی طرف عمل می کند.

*شما اعتقاد دارید فرضاً شهرداری تهران ممکن است به خاطر ذی نفع بودن، سهم و درصدهای مرتبط با خودش را در زمینه ایجاد آلودگی کمتر اعلام کند؟

-بله. من به این موضوع اعتقاد دارم چرا که شهرداری، دقیقاً ذی نفع است. اساساً اطلاعات را نباید فقط از ذی نفع گرفت و باید آن را از جاهای دیگر نیز گرفت. با این حال، درباره منشاء آلودگی، می توان گفت که حمل و نقل، ساختمان ها و صنایع نقش دارند.
نفت و گاز، سوخت نبوده و هیدروکربورهایی هستند که می توان از آنها محصولات پتروشیمیایی تولید کرد یعنی نفت و گاز، خیلی با ارزش هستند. ما به طور قطعی می توانیم بگوییم احتراق مواد فسیلی، چه گازی و چه نفت، منشاء اصلی آلایندگی در شهرها از جمله تهران هستند.

اگر فرض کنیم احتراق انرژی فسیلی از جمله گاز انجام نشده و در کل شهر برچیده شود و به جای آن انرژی برق بیاید، شما خواهید دید که تهران، هوای پاکی خواهد داشت.

هر چند حمل و نقل، قطعاً عمده ترین اثر را دارد ولی من روزهایی را دیده ام که حمل و نقل کم شده و در همان روزها آلایندگی حتی بیش تر هم می شود. به علت این که در روزهای سرد، مردم دمای بخاری ها را بالا می برند یک آلایندگی عجیب و غریب در هوا ایجاد می شود که منشاء آن، عمدتاً احتراق گاز است.

*در  آمار دیگری اعلام شده که 70 درصد ذرات معلق هوای تهران، مربوط به منابع متحرک است ولی 3 درصد از این آلودگی مربوط به خودروهای سواری و 97 درصد مربوط به کامیون و اتوبوس و موتورسیکلت است.

-این حرف دیگری است چرا که ذرات معلق، عمدتا ناشی از احتراق گازوئیل است و گاز، ذرات معلق ندارد. بنابراین تمام خانه هایی که گازسوز هستند یا اتومبیل های گازسوز، در این قضیه نقش ندارند.
وسایل بنزینی هم ذرات معلق زیادی ندارند و منشاء ذرات معلق از خودروی گازوئیلی و کارخانه است.

*در کل شما نسبت به درصدها انتقاد دارید ولی قبول دارید که یک مقدار از آلودگی هوای تهران مربوط به ساختمان های مسکونی، تجاری و اداری و همچنین صنایع است.

-بله. بخشی از آلودگی ها از ساختمان ها و صنایع می آید.

*همچنین رئیس شورای شهر تهران گفته که در شهرهای توسعه یافته دنیا انرژی گرمایشی را به برق تبدیل کرده و در شهرها از برق استفاده می کنند اما وزارت نفت اعلام کرده که دوبار تبدیل انرژی فسیلی به برق و برق به گرمایشی، راندمان را کاهش می دهند.
جنابعالی مدتی مدیر عامل سازمان بهینه سازی مصرف انرژی این وزارتخانه بوده و الان نایب رئیس انجمن هستید. به نظر شما، اگر وسایلی مثل بخاری های گازی برچیده شوند بهتر نیست؟

-بخاری های گازسوز فعلی، بازدهی و راندمان پایینی دارند و اگر بتوان چنین بخاری هایی را با یک نیروگاه سیکل ترکیبی که برق آن به تهران منتقل می شود، مقایسه کنیم حتماً نبروگاه برق بهتر است.
از طرفی سازندگانی جدیداً وارد شده و در دنیا هم بخاری های گازسوز، راندمان بالایی دارند و راندمان احتراق این بخاری های جدید، قطعاً بهتر از نیروگاه برق خواهد بود.

*همین بخاری گازسوز جدید، حتماً یک مقدار از آلاینده ها و گازهای سمی و آلوده کننده تولید خواهد کرد و بدون ایجاد آلودگی نیست.

-حتماً ولی خیلی کمتر از بخاری گازی فعلی است. ما در زمان مسئولیت در سازمان بهینه سازی مصرف سوخت(وزارت نفت) در زمینه بهینه سازی، طرحی را در مورد یک میلیون بخاری تهیه کردیم و این طرح در حال اجرا شدن است.

*سهم آلودگی منابع متحرک و ثابت را به این دلیل مطرح کردیم که اهمیت بهینه سازی مصرف انرژی مشخص شود. در تابستان سال 1393 دولت آقای روحانی، بسته خروج از رکود ارائه کرد و در بخش انرژی آن بسته، برنامه بهینه سازی مصرف انرژی به ارزش 100 میلیارد دلار مطرح شده بود.
آیا جایگزینی یک میلیون بخاری جدید، در چارچوب همان بسته پیشنهادی، اجرا شده یا طرح دیگری است؟

-این طرح مربوط به ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر است چرا که قرار بود 100 میلیارد دلار کار انجام شود. بعضی پروژه ها مانند حمایت از مترو یا تعویض خودروهای عمومی با خودروهای کم مصرف یا پشتیبانی از راه آهن تعریف شد و همه این اقدامات باعث کاهش مصرف انرژی می شد.

ماده 12 قانون رفع موانع تولید، برای خروج از رکود بدون ایجاد تورم بوده و می شود همان را استنباط کرد. این قانون رفع موانع تولید، قانون خوبی است و با استفاده از صرفه جویی و منابع حاصل از صرفه جویی، می توان این کارها را انجام داد.

*در قالب همان بسته پیشنهادی دولت روحانی برای خروج از رکود، موضوع بهینه سازی بخاری ها و موتورخانه های ساختمان ها مطرح شد.
چرا در عمل یک تحول اساسی اتفاق نیفتاد که امروزه بگوییم سهم ساختمان ها و واحدهای تجاری و صنایع در آلودگی هوا کاهش پیدا کرده؟

-درباره بهینه سازی مصرف انرژی و صرفه جویی مصرف، ما اِشکال آئین نامه ای داشتیم. اساساً قانون رفع موانع تولید، تکلیف را روشن کرده که هر فردی از آحاد ملت، طرحی ارائه کرد که بهینه سازی مصرف را با سرمایه گذاری خودش محقق کرده و طرح را به نتیجه برساند، وزارت نفت از طرف دولت موظف است معادل ارزی و ریالی مبلغ صرفه جویی شده را به این اجرا کننده بدهد.

این یک قانون خوب است ولی با آئین نامه اجرایی که دولت ارائه داد در این موضوع سنگ اندازی شد. اساساً سرمایه گذار وقتی مطمئن نباشد بعد از سرمایه گذاری، پولش برمی گردد، طرح خود را اجرا نمی کند.

*استدلال وزارت نفت درباره تبدیل انرژی فسیلی به برق و برق به گرمایشی را می توان به عنوان امر قطعی تلقی کرده و استفاده از برق به جای انرژی فسیلی را فراموش کرد؟

-اگر واقعاً برق را با راندمان بالا تولید کرده و برای گرمایش از برق استفاده کنیم، با توجه به وضعیتی که بخاری های موجود دارند، ممکن است استفاده از برق به جای سوخت فسیلی در گرمایش مناسب باشد ولی با توجه به متوسط راندمان 37 درصدی نیروگاه های برق ایران، فعلاً این حرف وزارت نفت درست است و در مقابل، ممکن است از لحاظ آلایندگی مشکل داشته باشیم.

ما در ایران، حتی نیروگاه برق داریم که راندمان آن 20 درصد است و اگر متوسط راندمان نیروگاه 50 درصد باشد، تبدیل انرژی فسیلی به برق، به سمت به صرفه بودن می رود.
در حال حاضر نیروگاه های سیکل ترکیبی در دنیا داریم که 62 درصد راندمان داشته و از گرمای دودکش همین نیروگاه ها بخار تولید کرده و بخار را به شهر همجوار نیروگاه برای گرم کردن آب می دهند و به این ترتیب، راندمان تا 80 درصد بالا می رود.