نظری مهر: آزادی بیان ابزاری است برای رساندن اندیشه و عقیده‌ای به دیگران

آزادی بیان یعنی آزادی اندیشه و عقیده، به مفهوم دیگر آزادی بیان ابزاری است برای رساندن اندیشه و عقیده‌ای به دیگران.

 

نویسنده در این کتاب در فصل اول به تعریف آزادی بیان و آزادی بیان را به آزادی‌های نامعقول و آزادی مغول تقسیم بندی کرده است و در مکاتب مختلف به تعریف آن پرداخته است و ضرورت‌های آزادی بیان را در این کتاب به طور مفصل بیان داشته است.

 

نظری مهر در مقدمه این کتاب آزادی بیان را اینگونه عنوان کرده است: در کنار پذیرش عمومی مفهوم آزادی بیان و از طرف دیگر توافق عمومی نیز وجود دارد که باید برای آزادی بیان حد و مرزی مشکل مشخص کرد. به عنوان مثال ایالات متحده آمریکا محدودیت‌های ذیل برای ایران وضع شده‌اند، سخنانی که به منافع اشخاص ضرر بزنند مانند تهمت و افترا و سخنانی که به جامعه به صورت کلی صدمه می‌زنند مانند سخنان وقیحانه نیز در سخنانی که مخل نظم عمومی باشند مثلاً سخنانی که باعث ایجاد وحشت عمومی شود یا سخنانی که به صورت مستقیم حکومت آمریکا را مورد تحقیق قرار دهند و اگر چه مواردی نادر بوده و برای موارد استناد به قانون جهت خاموش کردن مخالفان دولت برای تضمین امنیت ملی وجود داشته است است، اما برخلاف برخی از کشور‌ها قوانینی که به ساکت کردن ادیان سازمان یافته توجه دارند یکی از مجادله آمیز‌ترین و بحث برانگیزترین مسائل در جوامع لیبرال امروزی مشخص کردن دقیق حد و مرز‌های آزادی بیان است.

 

در بخشی از کتاب آمده است: آزادی بیان حق طبیعی است که همه افراد آدمی به مقتضای انسان بودن خود به طور یکسان از آن برخوردارند و موجب آن در بیان اندیشه و فکر خود تا جایی که موجب نقض حقوق دیگران و اصول ارزشی مورد احترام جامعه نشود مجازند. برای همه افراد انسان است همه افراد به طور یکسان از آن برخوردارند که می‌توان اندیشه و فکر خود را ابراز کنند محدود به دو چیز است اول موجب نقض حقوق دیگران نشود؛ و در بخش دیگری ز کتاب عنوان کرده است: آزادی در لغت به معنای هویت اختیار خلاف بندگی و تفریط عبودیت و اسارت اجرای قدرت عمل و ترک عمل واژه آزادی به مفهوم مختلفی اشاره دارد که شامل مفاهیم پایه خودمختاری حکومت بر خود و استقلال از یک سو و توانایی کلی در انجام کار‌ها داشتن انتخاب‌های مختلف و توانایی کسب هدف‌های انسانی از سوی دیگر می‌باشد.

 

این نویسنده در فصل دوم، آزادی بیان را در اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر از نظر معصومین، اهل تسنن قرآن و اندیشمندان اسلامی و فیلسوفان غربی تعریف کرده است. همچنین در فصل سوم مفهوم و قوانین مربوط به آزادی بیان را در قانون اساسی، آزادی عقیده، آزادی مطبوعات، حق دادخواهی، اصل برائت و دیگر موارد را بیان داشته و در پایان فصل کتاب آزادی بیان به تعریف و مفهوم آزادی بیان در اسناد بین المللی، منشور سازمان ملل، اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی تعریف کرده است.

 

آزادی بیان حق طبیعی است که همه افراد آدمی به مقتضای انسان بودن خود، به طور یکسانی از آن برخوردار و به موجب آن در بیان اندیشه و فکر خود، تا جایی که موجب نقض حقوق دیگران و اصول ارزشی مورد احترام جامعه نشود، مجازند بر اساس این تعریف: آزادی بیان یک حق طبیعی برای همه افراد انسان است و همه افراد به طور یکسان از آن برخوردارند که می‌توانند اندیشه و فکر خود را ابراز کنند بنابراین محدود به دو چیز است که اول موجب نقض حقوق دیگران نشود.

در سوره زمر فرمود: «فبشر عباد الذین یستمعون القول فیتبعون احسنه اولئکک الذی هدیهم الله و اولئک هو اولواالالباب» بشارت ده به آنان که سخن را می‌شنوند و از بهترین آن پیروی می‌نمایند اینان کسانی هستند که خداوند هدایتشان فرموده و اینان همان خردمندانند از این آیه استفاده می‌شود، که انتخاب و پیروی بهترین گفتار در جایی ممکن است که آزادی بیان و گفتار وجود داشته باشد تا در مقایسه با یکدیگر بهترین سخنان مشخص و پیروی گردد. حیثیت و آبروی انسان در جامعه اسلامی حرمت و احترام دارد و کسی حق ندارد، این آبرو و حیثیت را به بهانه آزادی بیان هتک نماید.

 

از این بیان‌ها استفاده می‌شود که حفظ کرامت، آبرو و حیثیت دیگران از محدودیت‌های آزادی بیان است. آزادی بیان یک حق طبیعی برای همه افراد انسان است و ثانیا همه افراد به طور یکسان از آن برخوردارند که می‌توانند اندیشه و فکر خود را ابراز کنند و ثانیا محدود به دو چیز است. اول آنکه موجب نقض حقوق دیگران نشود و دوم موجب نقض اصول ارزشی مورد احترام جامعه نشود.

برخی گفته اند آزادی بیان به این معناست که افردا گذشته از این که به خاطر دانستن عقیده مخالف، چه در امور دینی و چه در امور سیاسی نباید تحت پیگرد قرار گیرد. بلکه باید بتوانند در عمل عقیده خود را ابزار نماینده و برای اثبات و احیانا به دست آوردن همفکران دیگر درباره آن تبلیغ کنند.

 

آزادی از بزرگترین نعمت‌های زندگی و گرانبهاترین سرمایه‌ای سعادت مادی و معنوی انسان و میل به آزادگی و حریت با سرشت بشر آمیخته شده و از محبوب‌ترین و گواراترین تمایل طبیعی آدمی است در اندیشه اسلامی تکریم انسان و آیات متعدد قرآن و روایت منصوره نگران است مفهوم بسیار لطیف و در عین حال وسیع و گسترده دارد که همه ارزش‌ها و خوبی‌ها و کمالات انسانی و آزادی را در خود جای داده و سلیس محکم و متقن در معنی و بیان مقام و منزلت انسان.

 

اصل آزادی بیان آنچه که از تنوع فکری اندیشه‌های سیاسی اجتماعی اقتصادی فرهنگی و سرانجام مذهبی دارد در نتیجه آزادی بیان به دست آمده است جوامع بشری گوناگون است که‌های انسان‌ها متفاوت است هر کشوری سرود ملی جداگانه دارد هر کشوری پرچم جداگانه دارد برای انسان صاحب خرد است جامعه بدون اختلاف جامعه جانوران است برای اینکه جانوران خرد ندارند انسان خرد دارد و این فرد می‌تواند دیگر سرچشمه اختلافات در میان انسان‌ها باشد البته اختلاف همیشه امر بدیهی است آنگونه که گفتن از برخورد اندیشه‌ها جرات حقیقت پدید می‌آید و این برخورد زمانی صورت می‌گیرد که اندیشه‌ها بیان شود و با یکدیگر اثر بگذارند.

 

منشور سازمان ملل متحد سندی است که هدف و سازمان‌ها و نحوه کار سازمان ملل متحد و نهاد‌های وابسته به آن را تعیین می‌کند و اساسنامه سازمان میلاد است بنابراین مفاد این منشور اول و اساس آن برای توسعه و گسترش حفاظت از حقوق بشر بین‌المللی در نظر گرفته شده است.