یکی از اصلی‌ترین شروط تحقق وعده ساخت یک میلیون واحد مسکونی در هر سال با عنوان نهضت ملی مسکن، اعتماد مردم به عنوان مهمترین حلقه از فرآیند عرضه واحد مسکونی است.

سرمایه اجتماعی که با اَبَر پروژه مسکن مهر در دولت مهرورزی شکل گرفت، اما با رویکرد دولت تدبیر و امید در بازار مسکن با تخریب جدی مواجه شد.

تخریب سرمایۀ اجتماعی در قالب اعتماد مردم به طرح‌های مسکنی دولت در طرح اقدام ملی به وضوح تجربه شده است، جایی که باوجود تمدید‌های پیاپی مهلت تکمیل آورده که روزگاری به سوژه رسانه‌ها نیز تبدیل شده بود، کمتر از ۱۰ درصد مردم آوردۀ خود را برای ساخت واحد‌های مسکونی طرح اقدام ملی تکمیل کردند. به عبارت دیگر مردم با آگاهی از رویکرد دولت دوازدهم نسبت به ساخت مسکن، به این دولت برای طرح اقدام ملی باوجود نکات مثبت واحد‌های این طرح اعتماد نکرده و آورده خود را تکمیل نکردند.

یکی از اصلی‌ترین دلایل بی‌اعتمادی مردم نسبت به اَبَر پروژه‌های مسکنی، وعده‌های مکرر متولیان این حوزه است که یکی پس از دیگری انجام نمی‌شود. مسئله‌ای که در دولت گذشته به کرات بسیاری اتفاق افتاد و زمزمه‌های تکرار این رفتار در دولت سیزدهم نیز شنیده می‌شود. سازوکار ثبت نام مسکن خود مالکی مهیا نشد.

بر همین اساس یکی از وعده‌های متولیان مسکن وزارت راه و شهرسازی در نهضت ملی مسکن، استفاده از موفق‌ترین شیوه ساخت واحد مسکونی تحت عنوان مسکن خودمالکی بوده است. به استناد دستورالعمل دولت دهم پیرامون مسکن مهر، در شیوه خودمالکی ساخت مسکن صاحبان املاک موجود در بافت فرسوده و اراضی بایر بدون توجه به اینکه فرم ج سبز یا قرمز دارند (به این معنا که از تسهیلات دولتی ساخت مسکن استفاده کرده‌اند یا خیر) می‌توانند با سهیم کردن افراد دارای فرم ج سبز یعنی آن دسته از افراد فاقد مسکنی که تا کنون از تسهیلات دولتی نظیر وام یا دریافت زمین و مسکن از سمت دولت منتفع نشدند، به تعداد هر فرم ج سبز از تسهیلات طرح مسکن استفاده کرده و واحد مسکونی را بنا کنند.

پس اتمام فرآیند ساخت، واحد‌های مسکونی مذکور به دست متقاضیان واجد شرایط سهیم شده رسیده و فرد سازنده نیز می‌توانند به اندازه یک واحد مسکونی از ملک ساخته شده را برای خود بردارد. پس از آن نیز فرد دارای زمین که تسهیلات دریافت کرده است، این تسهیلات را به متقاضی واجد شرایط یعنی مصرف‌کننده نهایی انتقال می‌دهد.

در این شیوه ساخت متقاضیان از تسهیلات مسکن برای پوشش هزینه ساخت استفاده می‌کنند، اما هزینه زمین با توافق میان مالک زمین به عنوان عامل اصلی با متقاضیان دارای فرم ج سبز تعیین می‌شود.

به گفته عضو هیات‌مدیره بانک مسکن، خود مالک، یعنی سند مالکیت زمین به نام بخش خصوصی یا حقیقی است و میزان وام متقاضیان ساخت مسکن خود مالکی با تسهیلات انبوه سازان، هیچ فرقی ندارد و متقاضی می‌تواند از بانک مسکن و یا سایر بانک‌ها دریافت کند.

در این رابطه، محمد حمیدزاده، کارشناس حوزه مسکن عنوان کرد: «بسیاری از واحد‌های مسکن خود مالک در کوتاه‌ترین زمان ممکن ساخته شده و به دست متقاضیان نهایی رسید.»

با توجه به تجربه بسیار مثبت سازوکار خودمالکی در مسکن مهر، اخیرا محمود محمودزاده، معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی با اشاره به استفاده از این شیوه ساخت مسکن گفته است: «از اواخر آذر ماه خود مالکان یعنی کسانی که ملک شخصی چه در داخل شهر‌ها و چه در محدوده بافت فرسوده دارند، می‌توانند در قسمت ثبت نام در سامانه نهضت ملی مسکن در بخش خودمالکان اقدام به ثبت نام کرده و بدون نیاز به داشتن شرایط خاصی، از این تسهیلات استفاده کنند.»

در همین راستا با وجود گذشت ۵ روز از دی ماه همچنان شرایط برای خیل عظیم متقاضیان مسکن خودمالکی مهیا نشده و اطلاعیه در این رابطه در سامانه ثمن دیده نمی‌شود.

 

علاوه بر تاخیر در سازوکار خودمالکی، ۲۱ آذرماه سال ۱۴۰۰، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی پیرامون همراهی استانداران برای تامین زمین نهضت ملی مسکن گفته است: «مقرر شد، ثبت نام متقاضیان مسکن در همه شهر‌های کشور انجام شود و سامانه ثبت نام نهضت ملی مسکن برای کل کشور باز می‌شود.»

این مسئله در شرایطی مطرح می‌شود که هم اکنون امکان ثبت نام در ۴۰۰ شهر برای مردم مهیا نشده و بخش عمده‌ای شهر‌های مجاز نیز فاصله طولانی با شهر محل زندگی مردم دارد. برای مثال متقاضیان نهضت ملی مسکن در محلات باید در فاصله ۱۵۰ کیلومتری برای شهر جدید امیرکبیر برای دریافت مسکن ثبت نام کنند یا متقاضیان بهبهانی تنها برای دریافت مسکن در فاصله ۲۰۰ کیلومتری در شهر جدید رامین امکان ثبت نام دارند.

با این وجود در حالیکه نزدیک به ۱۵ روز از وعده محمود محمودزاده می‌گذرد، همچنان شهر‌های جدید برای دسترسی مردم به ثبت نام مهیا نشده و کمتر از ۱۰ روز به پایان مهلت ثبت نام باقی مانده است.

با وحود خلف وعده‌های اتفاق افتاده در مراحل نهضت ملی مسکن، وزارت راه و شهرسازی باید متوجه اهمیت اعتماد مردم و سرمایه اجتماعی دولت سیزدهم باشد و اشتباهات دولت قبل در طرح اقدام ملی در نهضت ملی مسکن تکرار نشود.

در شرایطی که اعتماد مردم مطابق حال حاضر به نهضت ملی مسکن ادامه دار باشد، ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی در ۴ سال به وضوح قابلیت پیاده‌سازی داشته و تجربه موفق ساخت مسکن در پروژه مسکن مهر بار دیگر تکرار خواهد شد؛ بنابراین گزارش تعدادی از مخاطبان سامانه «فارس من» با ثبت سوژه‌ای با عنوان «پیگیری نهضت مسکن ملی؛ شهر‌های جامانده از طرح» خواستار پیگیری این مسئله شده بودند که پس از پیگیری انجام شده این موضوع به ثمر نشست.