تولید کنندگان اسید فسفریک در ایران

اسید فسفریک 4PO3H، یک اسید غیر آلی می باشد که پس از اسید سولفوریک در جایگاه دوم بیشترین تولید و مصرف را دارد. اسید فسفریک در صنایع کود های شیمیایی، غذایی، دارویی، آبکاری و رخته گری تولید الیاف مصنوعی، پاک کننده های صنعتی، چسب و رنگ و بهداشتی بکار خواهد رفت. به دلیل کمبود مواد اولیه مرغوب، تولید این ماده در ایران با مشکل مواجه شده است. در مقاله ارائه شده کمی راجب تاریخ اسید فسفریک توضیح می دهیم و سپس شرکت های صاحب لیسانس تولید اسید فسفریک را معرفی خواهیم کرد. همراه ما باشید.

تاریخچه اسید فسفریک

تاریخچه اسید فسفریک، روندی طولانی دارد. هنیگ برند (حدود 1630 تا 1710) یک بازرگان و کیمیاگر در هامبورگ آلمان بود که در حدود سال 1669 توانست فسفر را کشف کند. مانند دیگر کیمیاگران آن دوره، برند به دنبال "سنگ فیلسوف" بود، ماده ای که گویا شکل آن تغییر کرده است. فلزات پایه (مانند سرب) به طلا تبدیل خواهند شد. در حدود سال 1669 او مقداری ادرار را روی کوره حرارت داد تا جایی که رنگ آن تغییر کرده و قرمز شد. او مایع را در یک ظرف ریخت و روی آن را کاملا پوشاند، پس از مدتی رنگ آن سبز کم رنگ شد. آنچه او توانست جمع کند، فسفر بود كه در يونان به معنای "نوربر" نام گذاری شده است. آن کیمیاگر محصول کشفی خود را، مخفی نگه داشت و با آن تلاش کرد تا آن را برای تولید طلا مورد استفاده قرار دهد.

 کارخانه های تولید اسید سولفوریک در ایران

برای تولید اسید سولفوریک از تکنولوژی های مختلفی استفاده می شود. دو روش تولید اسید سولفوریک به روش های تماسی و روش تَر (WSA) جز تکنولوژی های پرکاربرد و مورد استفاده در بیشتر کارخانه ها می باشد. بیشترین میزان ظرفیت تولید اسید سولفوریک در ایران مربوط به استان کرمان بوده و پس از آن استان خوزستان و استان زنجان رتبه های دوم و سوم را در اختیار دارند. عمده مصرف این ماده بخاطر وجود کارخانه های تولید روی مربوط به استان زنجان است. در این مقاله 6 کارخانه برتر تولید اسید سولفوریک در ایران به صورت جداگانه برایتان شرح داده ایم که در ادامه به آن می پردازیم.

1. شیمی کارون

شرکت مجتمع فرآورده های فسفات کارون، سر آمد و پیشتاز در تولید کننده سدیم تری پلی فسفات در منطقه و کشور می باشد. عرضه و تولید سدیم تری پلی فسفات با رعایت استاندارد های کیفی و زیست محیطی در بازار های داخلی و خارجی با هدف تکمیل زنجیره صورت می گیرد. ارزش تولید مواد اولیه شیمیایی و به ویژه مواد اولیه صنعت شوینده، جلوگیری از خروج ارز، قطع واردات، توسعه و تحول صنعتی در کشور از جمله اهداف شرکت شیمی کارون می باشد.

1. مجتمع مس سرچشمه

در بین بیشترین تعداد کارخانه های اسید سولفوریک در ایران، مجتمع مس سرچشمه با دارا بودن بیشترین ظرفیت تولید، جز بزرگ ترین تولید کنندگان اسید سولفوریک به شمار می آید. این مجتمع با دارا بودن دو واحد 300.000 تن و 600.000 تن در سال در نزدیکی شهر رفسنجان استان کرمان در حال تولید اسید سولفوریک است. این ماده تولیدی، از گاز های حاصل از تسویه کنسانتره مس در کوره های فلش بدست می آید.

گاز خروجی از کوره فلش حدود 23 درصد در مجتمع مس سر چشمه می باشد. واحد جدید و بزرگ تر که در سال 1398 راه اندازی شده است، توسط شرکت Outotec فنلاند طراحی و به وسیله شرکت فناوران پارسیان تکمیل و ساخته شد. این واحد در ابتدا با ظرفیت سالانه یک میلیون تن اسید سولفوریک طراحی شده بود ولی به دلیل کمبود کنسانتره ورودی به کوره های فلش، مجددا طراحی و این بار 40 درصد کاهش ظرفیت داده شده است.

3. مجتمع مس شهربابک

این مجتمع مانند مجتمع مس سرچشمه در حال تولید مس می باشد. مجتمع مس شهر بابک در کوره فلش خود گاز SO₂ با غلظت بالا تولید می کند. این گاز بعد از تصفیه به کارخانه اسید سولفوریک جدید که ظرفیت 540 هزار تن در سال را دارا است، منتقل می شود. این واحد که در سال 1399 راه اندازی و کامل شد توسط شرکت Outotec طراحی و توسط شرکت فناوران پارسیان در وزارت دفاع ساخته شده است.

اسید تولیدی مجتمع مس شهر بابک باعث تعطیلی اکثر کارخانه های اسید سولفوریک داخلی شد؛ ولی شرکت ملی مس با صرف هزینه های زیادی دو سناریوی صادرات اسید سولفوریک (با انتقال ریلی از دو مجتمع اسید سولفوریک به بندر عباس) و ساخت کارخانه کود در بندر عباس را ایجاد و برنامه ریزی کرده است. دو مجتمع مس سرچشمه و مس شهر بابک به دلیل قرار گرفتن در لیست بزرگ ترین کارخانه های تولید اسید سولفوریک در ایران همیشه تهدیدی برای دیگر کارخانه ها به شمار می آیند.

4. کیمیا داران کویر یزد

شرکت کیمیا داران کویر یک مجتمع تولید کود های شیمیایی توپیل سوپر فسفات (TSB)، اسید سولفوریک و اسید فسفریک می باشد. مجتمع کیمیا داران کویر با دارا بودن دو واحد تولید اسید سولفوریک در مهاباد یزد و یک واحد غیر فعال در بجنورد، در حال حاضر در لیست تولید کنندگان اسید سولفوریک در ایران رتبه چهارم را دارند.

واحد دیگر مجتمع کیمیا داران کویر با ظرفیت 196 تن در روز در حال تولید می باشد. دو واحد تولید اسید سولفوریک این شرکت با ظرفیت کلی 866 تن در روز در حال تولید می باشد. خوراک هر دو واحد تولید گوگرد جامد است.

1. پتروشیمی رازی

 در گذشته پتروشیمی رازی دارای سه واحد تولید اسید سولفوریک با ظرفیت 3220 تن در روز بود. در سال 1349 فاز اول با ظرفیت روزانه 1320 تن و فاز جدید در سال 1356 با دو کارخانه به ظرفیت کل 1900 تن در روز راه اندازی و اجرا شد. این واحد ها توسط شرکت SIM-Chem طراحی و ساخته شده است. اکنون کارخانه اسید سولفوریک فاز قدیم تعطیل شده و از پتروشیمی پاکسازی شده است؛

اما مجتمع رازی در حال حاضر با داشتن دو واحد فاز جدید آماده تولید، جز لیست بزرگ ترین تولید کنندگان اسید سولفوریک در ایران به شمار می رود. خوراک این واحد ها گوگرد مایع حاصل از واحد های شیرین سازی گاز ترش ورودی به پتروشیمی است. در واقع پتروشیمی رازی خود یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان گوگرد نیز می باشد.

1. آریا فسفریک جنوب

مطالعات و اقدامات لازم برای خريد تكنولوژی و ماشين آلات و تجهيزات خارجی طرح نشان داده که به لحاظ اهميت رعايت مصالح ملی و منافع عمومی و صرفه و صلاح اقتصادی كشور و سودآوری طرح... بازار مصرف بالفعل- اقتصادی بودن طرح و رنج متعارف ظرفيت واحد هائی كه در سال های اخیر در سطح جهانی درحال احداث بوده اند و هم چنين تطابق با ظرفيت توليد كنسانتره فسفات از معادن اسيد فسفريک معمولاً به يكی از دو روش خشک یا حرارتی یا تر تهيه می‌گردد

محصول فرآیند خشک بسيار گران تر و ميزان ناخالصی كمتری دارد ولی به علت هزينه بالای توليد و مصرف انرژی زياد در مقياس های كوچک تر توليد شده كه برای مصارفی نظير توليد كود شيمیایی... به کار گرفته می شود.

جمع بندی

ما در این مقاله درباره تولید کنندگان اسید فسفریک در ایران و همچنین تاریخچه اسید فسفریک صحبت کرده ایم. و همینطور راجع به کارخانه های تولید سولفوریک اسید در ایران توضیح مختصری داده ایم. بیشترین میزان ظرفیت تولید اسید سولفوریک در ایران مربوط به استان کرمان بوده و پس از آن استان خوزستان و استان زنجان رتبه های دوم و سوم را در اختیار دارند. با تشکر که تا پایان مقاله ما را همراهی کرده اید.