مِهر حضرت رضا(ع)، ضامن آهوان سرزمینش شده است/ خراسان رضوی دومین زیستگاه آهوان در کشور

همان امامی که فرشتگان برای نذر خدمت به زائرانش، ذکر اجابت برمی‌دارند و برای حضور در آستان مقدسش، صف می‌کشند و خاک آستانش را توتیای چشمان خود می‌کنند.

امامی که یاکریم ها، سال‌های سال است که او را به کَرَم و مهمان نوازی شناخته و به حرمت نان و نمکی که از دست زائرانش گرفته اند، نمک گیر شده و غرق در شکوه وصال او، در خانه پدری ماندگار شده اند.

گنبد و گلدسته هایش بر آسمان آهنگ مروت می‌نوازند و سقف دلتنگی هارا کوچک و کوچک‌تر می‌کنند انگار آسمان بر زمین نشسته است و عطر اقاقی هارا بر قلب‌های بی قرار زائرانش، هدیه می‌کند.

او تماما جان است و جان های بی تاب را طبابت می‌کند؛ او رضا(ع) است، همانی که آهوان برای ضمانت، نزد وجود اطهرش می‌روند. او همانی است که چه آهو باشی و چه آدمک خسته از بازی های روزگار، حرمش زادگاه تو است و نگاه خاصش همراه تو؛ اصلا شاید به همین خاطر است که سرزمین رضا(ع)، سرزمین آهوان شده است و آهوان در سرزمین نور، خانه آرامش برگزیده اند.

۱۲ اسفند ماه روز جهانی حیات وحش

سوم مارس همزمان با ۱۳ اسفند، روز جهانی حیات وحش است. این روز به منظور تاکید بر حفظ حیات وحش و کارکرد‌های گوناگون آن از جمله کارکرد‌های محیط زیستی، ژنتیکی، اقتصادی، اجتماعی، علمی، آموزشی، فرهنگی و همچنین اهیمت جایگاه حیات وحش در توسعه پایدار، تعیین شد.

در شصت و هشتمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۳ میلادی، به پیشنهاد کشور تایلند مقرر شد روز ۳ مارس هر سال به عنوان روز جهانی حیات وحش در نظر گرفته شود تا تمرکزی باشد بر نجات گونه‌های جانوری در حال انقراض در جهان. برای هر سال، شعاری مختص همان سال تعیین می‌شود و به این ترتیب توجه همه به موضوعی خاص معطوف می‌شود.

حیات وحش خراسان رضوی غنی است

مهدی اله پور مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: حدود ۸۰ گونه پستاندار، ۳۳۷ گونه پرنده، ۲ گونه دوزیست، ۶۸ گونه خزنده و ۲۴ گونه ماهی در طبیعت خراسان رضوی زیست می‌کنند.

وی افزود: تمامی گونه‌های موجود در سطح استان دارای اهمیت اکولوژیکی هستند، ولی می‌توان از گونه‌های شاخص و مهم پستانداران در این استان به انواع گربه سانان (پلنگ، یوزپلنگ، کاراکال، گربه وحشی، گربه شنی، گربه جنگلی، گربه پالاس، سیاه گوش)، قوچ و میش اوریال، جبیر، آهو، کل و بز، گرگ، شغال، روباه شنی، روباه معمولی و شاه روباه، شنگ، سمور سنگی، رودک (گورکن)، راسو، زرده بر و انواع راسوها، انواع سنجاب ها، انواع موش‌ها و انواع خفاش‌ها اشاره کرد.

اله پور بیان کرد: خراسان رضوی در زمینه زیست قوچ و میش، هوبره و قرقاول بال نقره‌ای استان اول، در کل و بز جایگاه سوم و در زمینه زیست آهو استان دوم کشور است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی ادامه داد: از پرندگان مهم این استان نیز می توان به انواع پرندگان آبزی و کنار ابزی، انواع پرندگان شکاری، انواع چکاوک ها، انواع سسک ها، اواع سهره‌ها نظیر هوبره، بالابان، زاغ بور، کرکس مصری، هما، عقاب طلایی، کبک دری، شاه بوف، اردک سرحنایی، اردک مرمری، اردک ارده ایی اشاره کرد.

وی تصریح کرد: انواع خزندگان مهم و شاخص خراسان رضوی هم انواع مار‌های سمی، نیمه سمی، غیر سمی شامل کفچه، گرزهمار، آگامای خراسانی، گگوی خال پلنگی ترکمنی را شامل می شود.

اله پور اظهار کرد: خوشبختانه استان خراسان رضوی از حیث تعداد مناطق چهارگانه دارای رتبه اول در کشور، از حیث وسعت مناطق چهارگانه دارای رتبه ششم در کشور، از حیث تعداد مناطق حفاظت شده دارای رتبه اول  در کشور و از حیث وسعت مناطق حفاظت شده دارای رتبه دوم در کشور است.

جدول مناطق چهارگانه و شکار ممنوع خراسان رضوی

آهو نماد حیات وحش خراسان رضوی

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی تاکید کرد: آهو، به علت وجود بارگاه ملکوتی ثامن الحجج، علی بن موسی الرضا(ع) که به ضامن آهو در بین مسلمانان جهان مشهور می‌باشند به عنوان نماد حیات وحش استان خراسان رضوی انتخاب شده است.

وی درباره ویژگی های زیستی و ظاهری آهوان، گفت: طول سر و بدن آهو بین ۹۰ تا ۱۱۵ سانتیمتر، طول دم آنها بین ۱۶ تا ۲۰ سانتیمتر، ارتفاع بدن آها بین ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر و وزن آنها نیز بین ۲۰ الی ۴۵ کیلوگرم است. نر‌ها دارای شاخ هستند و طول شاخ آنها بین ۲۵ تا ۴۵ سانتیمتر است. شاخ‌های آنها نیز سیاه رنگ، باز شده و شکلی شبیه S را به وجود می آورند که به طرف پشت خم شده و نوک آن‌ها به داخل می‌پیچند.

وی در ادامه افزود: ماده‌ها اغلب بدون شاخ هستند ولی در غرب کشور، ماده آهوانی با شاخ‌های کوتاه دیده می‌شوند. نر‌ها در زمان جفتگیری دارای برآمدگی غده مانند در زیر گلوی خود هستند همچنین دست و پایی بلند و دمی کوتاه دارند. مو‌های بدن آنها در فصل گرما کوتاه و شنی رنگ و در فصل سرما بلند و مایل به قهو‌ه ای است؛ مو‌های دم آنها سیاه و زیر بدن و کفل‌ها نیز سفید است و رنگ بدن آهوان مسن‌تر نیز روشنتر است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در خصوص ویژگی های زیستی آهوان نکاتی را ارائه کرد و ادامه داد: آهوان گیاهخوار و نشخوار کننده هستند، آنها حس بویایی و بینایی قوی ای دارند و به صورت اجتماعی زندگی کرده و گله‌های کوچک و در برخی موارد بزرگ، در برگیرنده صد‌ها یا هزاران فرد را تشکیل می‌دهند.

اله پور در ادامه بیان کرد: آنها اغلب در صبح و عصر مشغول چرا بوده و در ساعات گرم روز در پناه بوته‌ها استراحت می‌کند و در برخی موارد شب‌ها نیز فعالیت می‌کنند؛ آنها سرعت بسیار بالایی در دویدن دارند و مسیر مشخصی را برای فرار در نظر می‌گیرند.

وی تصریح کرد: آهوان دارای مهاجرت فصلی زمستانه به مناطق گرمتر هستند. از علوفه‌ها و بوته‌ها و در برخی موارد از مزارع کشاورزی تغذیه می‌کنند. فصل جفتگیری آهوان در ماه‌های آذر و دی است که در این زمان آهوی نر بعد از اختیار کردن تعدادی ماده با همه آن‌ها جفتگیری می‌کند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی در ادامه اظهار کرد: طول مدت بارداری آهوان بین ۵ تا ۶ ماه است و ۲ تا ۳ بچه به دنیا می‌آورد. بچه‌ها حدود ۳ کیلوگرم وزن دارند و تا ۵ ماهگی از شیر مادر تغذیه می‌کنند و بعد از حدود ۲ سال هم بالغ می‌شوند. طول عمر آنها در طبیعت حدود ۱۲ سال است و طعمه خواران طبیعی این گونه در ایران شامل گرگ، پلنگ، یوز وکاراکال است.

وی گفت: همچنین براساس سرشماری سال ۱۴۰۰،  ۱۰.۲ % از کل جمعیت آهو کشور در استان خراسان رضوی قرار دارد.

اله پور در خصوص زیستگاه آهوان، تاکید کرد: آهوان در انواعی از زیستگاه‌های نیمه بیابانی، استپی، بوته زار‌ها و درخت زار‌ها زندگی کرده و دشت‌ها و تپه ماهور‌های پوشیده از درمنه را ترجیح می‌دهند؛ در گذشته در اکثر مناطق دشتی ایران یافت می‌شد، ولی امروزه به دلیل شکار بی‌رویه و تخریب زیستگاه ها، نسل این گونه تقریبا در مناطقی که حفاظت شده نیستند نابود شده است.

آهو جزو گونه های آسیب پذیر است

‌این مقام مسئول درباره جمعیت این گونه در استان خراسان رضوی افزود: با توجه به نوع زیستگاه آهو می‌توان مناطق دشتی، کویری و تپه ماهور را محل مناسب برای زیست آهو دانست؛ منطقه رییسی در شهرستان نیشابور، منطقه شیر احمد در سبزوار منطقه مرزی و سیرخون شهرستان خواف بیشترین تراکم جمعیت آهو در سرشماری سال گذشته را نشان می‌دهد که مهمترین علل تغییرات جمعیتی این گونه را می‌توان: جزیره ای شدن، تلفات جاده ای، شکار بی رویه، خشکسالی نام برد.

وی همچنین ادامه اداد: وضعیت حفاظت این گونه نیز در زمره گونه‌های حمایت شده سازمان حفاظت محیط زیست و طبقه (آسیب پذیر VU فهرست سرخ IUCN) قرار گرفته دارد.

نذر طبیعت، نذر همراهی با حیات وحش

اله پور بیان کرد: سازمان‌های مردم نهاد زیست محیطی که برای حفظ و بقای حیات وحش و محیط زیست فعالیت دارند و یا شهروندان می‌توانند نیاز‌های حیات وحش را در قالب نذر طبیعت و با هماهنگی ادارات حفاظت محیط زیست برآورده کنند که این نذر طبیعت می‌تواند تامین علوفه، آب، دانه و ... باشد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی ادامه داد: علاقمندان می‌توانند برای کسب اطلاعات بیشتر درخصوص نذر طبیعت، با مراجعه به اداره کل حفاظت محیط زیست و واحد‌های تابعه اقدام کنند.

وی در پایان افزود: با توجه به مشکلات فراوان در زمینه محیط زیست و لزوم همراهی و همکاری مردم و علاقمندان می‌توان قسمتی از مشکلات محیط زیستی را برابر قوانین و مقررات حل نمود این همراهی ممکن است در تامین علوفه، آب شرب حیات وحش، منابع ذخیره آب و ... باشد باید دقت نمود براساس اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد.

سرزمین ضامن آهو، سرزمین آفتاب، سرزمین عاشقان بی حساب، سرزمین فرشتگان و کبریا، سرزمینی به وسعت هفت آسمان! اینجا پناه تمام بی پناهان است، قبله گاهی برای تمام دلدادگان...

اینجا آهوانِ بی پناه، مسیرشان ختم به مشهدِ نور می‌شود و زائران شرمنده مرّوت آفتاب! آری چه زیباست که سرزمین رضا(ع)، محل آرامش آهوان و زائران شده است...

السلام علیک یا علی ابن موسی الرضا
السلام علیک یا شمس الشموس
السلام علیک یا غریب الغربا
السلام علیک یا ضامن آهو