تحول در تجارت نفت خام با ورود بخش خصوصی

گواهی سپرده کالایی نفتی بستری برای مشارکت بخش خصوصی در معاملات نفتی کشور به وجود می‌آورد که علاوه بر حذف انحصار فروش نفت خام، امکان درآمدزایی بیشتر ارزی را نیز برای کشور محیا خواهد کرد و کشور‌های مختلف دنیا به این سمت حرکت کردند و با آوردن نفت به معاملات بورسی از مزیت‌های آن بهره‌مند شدند. ورود کالای راهبردی‌ای مانند نفت به بورس و تعیین قیمت آن در تابلو‌های بورسی به شفافیت بیشتر خرید و فروش این کالا منجر می‌شود.

کارشناسان مزیت‌های بیشماری برای گواهی سپرده‌ی کالایی نفتی و تعیین قیمت این کالا در تابلو‌های بورسی مطرح می‌کنند. ایجاد شفافیت در معاملات نفتی کشور، مردمی سازی اقتصاد و تأمین مالی پروژه‌های عمرانی کشور از جمله مزیت‌هایی است که برای این طرح برشمرده می‌شود. به طور مثال، در حال حاضر امکان اعطای گارانتی به سرمایه گذاران بزرگ که می‌خواهند شرکت پتروشیمی بزنند در مورد اینکه بتوانند محصولاتشان را در اختیار داشته باشند، وجود ندارد. اما در قالب این گواهی‌ها می‌توان این کار را انجام داد و به سرمایه گذاران ضمانت داد. به این معنا که در ازای سرمایه گذاری به آن‌ها به صورت اوراق نفت می‌دهیم. اوراق را به این افراد می‌دهیم و وقتی تولید انجام شد، سودش مشخص می‌شود و برای آن هم نفت اعطا می‌شود. می‌تواند نفت را تحویل بگیرد یا آن را بفروشد یا وکالت بدهد که در بازار‌های خارجی برایش بفروشیم و سودش را به او بدهیم. این به معنای ایجاد یک ابزار است.

از سوی دیگر، الان اگر کسی ۱۰ میلیارد تومان داشته باشد نمی‌تواند وارد حوزه‌ی نفت شود و آن را بخرد. در واقع ابزاری در این زمینه وجود ندارد. در قالب گواهی سپرده‌ی کالایی اگر فردی این اوراق را به اندازه‌ی ده میلیارد بخرد، می‌تواند به یک نفر وکالت بدهد و دیگری هم سهمش را وکالت می‌دهد و تجارت انجام می‌شود. طبق مصوبه‌ی شورای عالی اقتصاد این امکان فراهم شده است که مدیریت امور بین الملل نفت اجازه داشته باشد وکالتاً از طرف سرمایه گذاران خرد اقدام به فروش نفت کند. به بیانی بهتر می‌توان گفت سرمایه‌هایی که تا امروز قابلیت ورود به این تجارت را نداشتند، الان شرایط فعالیت برایشان فراهم شده است.

سیدمحمدرضا میرتاج الدینی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه، با اشاره به این موضوع که گواهی سپرده‌ی کالایی روش مناسبی برای خرید و فروش نفت است، تصریح کرد: در این طرح هر کدام از اشخاص حقوقی می‌توانند به میزان ۱۰۰۰ گواهی معادل ۱۰۰۰ بشکه نفت را خریداری کنند و در معاملات نفتی کشور از طریق بورس مشارکت داشته باشند. اینکه تسویه به صورت ریالی و با قیمت روز ارز انجام می‌شود، ریسک خریداران را کاهش می‌دهد و مشوقی برای آن‌ها محسوب می‌شود که به خرید این گواهی‌ها مبادرت کنند.

وی در ادامه گفت: گواهی سپرده کالایی نفتی بستری برای مشارکت بخش خصوصی در معاملات نفتی کشور به وجود می‌آید که علاوه بر حذف انحصار فروش نفت خام، امکان درآمدزایی بیشتر ارزی را نیز برای کشور محیا خواهد کرد و کشور‌های مختلف دنیا به این سمت حرکت کرده اند و با آوردن نفت به معاملات بورسی از مزیت‌های آن بهره‌مند شده اند. ورود کالای راهبردی‌ای مانند نفت به بورس و تعیین قیمت آن در تابلو‌های بورسی به شفافیت بیشتر خرید و فروش این کالا منجر می‌شود.

این عضو کمیسیون برنامه و بودجه‌ی مجلس خاطرنشان کرد: در این طرح امکان وثیقه سازی برای فاینانس، اخذ وام از بانک‌ها و تهاتر گواهی‌ها با خدمات و انجام معامله بر روی آن‌ها فراهم شده است که به مثابه‌ی اعتبارسازی برای این گواهی هاست و مشوق دیگری برای خریداران محسوب می‌شود. هر چقدر بستر‌های بیشتری در راستای اعتبارسازی برای گواهی‌ها به وجود بیاید، خریداران اشتیاق بیشتری برای خرید آن‌ها خواهند داشت. از طرف دیگر، قبلاً ما طرح اوراق سلف نفتی را داشتیم که با گواهی سپرده‌ی کالایی نفتی فعلی تفاوت اساسی دارد. این دو را نباید با یکدیگر اشتباه بگیریم. زیرا در اوراق سلف در واقع ما چیزی را می‌فروختیم که وجود خارجی نداشت و هنوز استحصال نشده بود. اما در گواهی سپرده‌ی کالایی به فروش کالایی مبادرت می‌کنیم که ما به ازای فیزیکی آن در انبار موجود است. بنابراین، گواهی سپرده‌ی کالایی آینده فروشی نیست و تعهدی برای دولت بعدی ایجاد نمی‌کند.

به گفته‌ی این نماینده‌ی مجلس، هر چقدر بتوانیم معاملات نفتی را از انحصار دولت و وزارت نفت خارج کنیم، به نفع کشور است. ورود بخش خصوصی به این موضوع مزیت‌های زیادی دارد. به طور مثال، هر کدام از صاحبان گواهی سپرده‌ی کالایی نفتی در راستای منافع خودشان به بازاریابی برای فروش نفت کشور اقدام خواهند کرد که اتفاق مثبتی است.

جزئیات و شرایط خرید گواهی سپرده نفتی

جزئیات و شرایط خرید گواهی سپرده نفتی و گواهی سپرده میعانات گازی منتشر شد که براساس آن فقط اشخاص حقوقی و دارندگان کد (PRX ) مجاز به خرید هستند. 

طبق اطلاعیه منتشر شده در بورس انرژی، گواهی سپرده نفت خام سنگین شرکت ملی نفت ایران به صورت دلاری عرضه شده اما تسویه آن به صورت ریالی و بر مبنای نرخ ارز (ETS) خواهد بود.

همچنین گواهی سپرده این نماد دارای معاملات ثانویه است و خریدار موظف است پس از معامله و تا قبل از اتمام دوره معاملاتی گواهی سپرده نفت خام سنگین، کالای خود را از انبار دریافت کند. در صورت عدم تحویل کالای موضوع گواهی سپرده کالایی تا تاریخ سررسید آن، مطابق تبصره دو ماده 51 دستورالعمل پذیرش انبار و صدور، معامله و تسویه گواهی سپرده کالایی، دارنده گواهی مجاز است با پرداخت هزینه های مربوط به غلتاندن گواهی (over Roll ) نسبت به تمدید گواهی سپرده منتشر شده به نماد انبار جدید اقدام کند.

شروع معاملات ثانویه گواهی سپرده نفت خام سنگین شرکت ملی نفت ایران، روز معاملاتی بعد از تاریخ اولین عرضه خواهد بود. همچنین تاریخ پایان دوره معاملاتی نماد مذکور، 36 ماه پس از بازگشایش نماد معاملاتی است.

حداقل میزان جهت تحویل فیزیکی کالا 600 هزار بشکه و معادل 600 هزار برگه گواهی سپرده نفت خام سنگین است و حداقل میزان خرید معادل 1000 برگه گواهی سپرده نفت خام سنگین (معادل 1000 بشکه) خواهد بود.

به گزارش فارس، اشخاص حقیقی امکان خرید گواهی سپرده نفتی ندارند و فقط اشخاص حقوقی و دارندگان کد (PRX ) مجاز به خرید این گواهی ها هستند. 

*جزئیات گواهی سپرده میعانات گازی

براساس اطلاعیه منتشر شده از سوی بورس انرژی، گواهی سپرده میعانات گازی شرکت ملی نفت ایران بصورت دلاری عرضه شده ولیکن تسویه بصورت ریالی و بر مبنای نرخ ارز (ETS) خواهد بود.

گواهی سپرده این نماد دارای معاملات ثانویه بوده و خریدار موظف است پس از معامله و تا قبل از اتمام دوره معاملاتی گواهی سپرده میعانات گازی، کالای خود را از انبار دریافت کند. در صورت عدم تحویل کالای موضوع گواهی سپرده کالایی تا تاریخ سررسید آن، مطابق تبصره دو ماده پنجاه و یک دستورالعمل پذیرش انبار و صدور، معامله و تسویه گواهی سپرده کالایی، دارنده گواهی مجاز است با پرداخت هزینه های مربوط به غلتاندن گواهی (over Roll ) نسبت به تمدید گواهی سپرده منتشر شده به نماد انبار جدید اقدام کند.

شروع معاملات ثانویه گواهی سپرده میعانات گازی شرکت ملی نفت ایران، روز معاملاتی بعد از تاریخ اولین عرضه خواهد بود و تاریخ پایان دوره معاملاتی نماد مذکور، 36 ماه پس از بازگشایی نماد معاملاتی است.

حداقل میزان جهت تحویل فیزیکی کالا 300 هزار بشکه و معادل 300 هزار برگه گواهی سپرده میعانات گازی جهت تحویل دریایی یا زمینی خواهد بود. صرفا در تحویل زمینی و با اخذ موافقت شرکت ملی نفت امکان تقسیم محموله به بخش های قابل حمل وجود خواهد داشت و حداقل میزان خرید معادل 1000 برگه گواهی سپرده میعانات گازی (معادل 1000 بشکه) خواهد بود.