نوفن و انتقال فناوری به روستاها

کار سخت و درآمد ناکافی پیشه پدری در شکل سنتی آن، بسیاری از جوانان روستایی را از ماندن ناامید می‌کند تا به امید یافتن شرایط رفاهی بهتر راه شهر‌ها را در پیش گیرند.این مساله درباره جوانان تحصیل‌کرده بیشتر نمود پیدا می‌کند چرا که حاضر نیستند در صورتی که دست‌کم چهارسال از جوانی خود را صرف آموزش و تحصیل کرده‌اند حالا کسب و کار‌های روستایی را با سخت‌ترین شرایط و کمترین بهره‌وری و درآمد بپذیرند.یکی از دلایلی که روستاییان عطای فعالیت در این کسب و کار‌های مولد را به لقای آن می‌بخشند، بهره‌وری و ارزش افزوده پایین و قیمت تمام شده بالا برای محصولاتی است که باید به سختی برای تولید آن زحمت بکشند و آن را به فروش برسانند.

ورود تکنولوژی و فناوری‌های نو و انجام خلاقانه و دانش‌بنیان مشاغل روستایی می‌تواند ضمن تولید متراکم و با بهره‌وری بالاتر، ارزش افزوده بالاتری تولید کند؛ طرح روستای نوفن از سال ۱۴۰۱ تحقق این نیاز حیاتی را در کسب‌وکار‌های روستایی دنبال می‌کند و به گفته مدیر توسعه زیست بوم کسب و کار صندوق کارآفرینی امید این طرح تا کنون در ۱۱ استان کشور تبیین شده و تا پایان سال در سراسر کشور اجرایی می‌شود.

بر اساس این طرح صندوق کارآفرینی امید به عنوان حلقه واسط میان واحد‌های فناور و دانش‌بنیان مستقر در استان‌ها و صاحبان کسب و کار روستایی عمل می‌کند و در راستای آسان‌سازی ورود فناوری به این کسب و کار‌ها تسهیلات کارآفرینی پرداخت می‌کند.

امروز مسئولان استانی و کشوری صندوق کارآفرینی امید، پارک علم و فناوری خلیج فارس، دستگاه‌ها متولی تولیدات مزیتی استان و معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار بوشهر با جمعی از فعالان شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان نشست هم‌اندیشی برگزار کردند تا ضمن تبیین طرح روستای نوفن، نظرات عملیاتی آن‌ها در اجرای این طرح را بشنوند.

تجهیز فناورانه روستاها، راهکار توسعه اشتغال روستایی

معاون هماهنگی امور اقتصادی استان بوشهر ابتدا به بیان برخی از مزیت‌ها برجسته استان بوشهر پرداخت و گفت: تجهیز فناورانه روستا‌ها و توسعه اشتغال روستایی از این طریق، می‌تواند سهم بزرگی از تعهد ۱۸ هزار نفری اشتغال‌زایی بوشهر را بردارد.

علی باستین تولید ۱۷۵ هزار تن معادل ۱۴ درصد خرمای کشور در بوشهر، رتبه نخست استان در تولید گوجه خارج از فصل با برداشت ۷۰۰ هزار تنی و سهم ۶۰ درصدی این استان ساحلی در تولید میگو پرورشی را از ظرفیت‌هایی دانست که می‌تواند با دخالت فناوری و ارتقا مهارت، در روستا‌ها به بار بنشیند.

او گفت: اکنون گوجه خارج از فصل بوشهر خام‌فروشی می‌شود در حالی که با ایجاد صنایع مرتبط و توسعه میکانیزاسیون می‌تواند به تنهایی مساله بیکاری این استان را حل کند.

معاون استاندار بوشهر ورود فناوری به حوزه آبزی‌پروری را هم ضروری دانست چرا که به گفته او در حالی که برداشت از مزارع کشور‌های پیشرفته ۳۰ تن در واحد سطح است این رقم در بوشهر به ۶ تن می‌رسد.

باستین همه این‌ها را گفت و در پایان تاکید کرد: این جلسه هم‌اندیشی نباید در حد یک نشست و برخاست و مصوبه باقی بماند بلکه باید در سریع‌ترین زمان ممکن " برنامه اشتغال دانش بنیان روستایی استان بوشهر" تدوین شود.

او اضافه کرد:، اما تا این زمان نمی‌توان پرداخت تسهیلات به روستاییان را معطل گذاشت؛ بنابراین با توجه به منابع محدود، تسهیلات ابلاغی اشتغال‌زایی به سمت طرح‌های تولیدی فناور با رویکرد تکمیل زنجیره‌های ارزش تولید در محصولات مزیتی استان هدایت می‌شود.

آنطور که او گفت: قرار است امسال ۲ مولفه فناور بودن و تاثیرگذاری در تکمیل زنجیره ارزش بر اساس آمایش سرزمینی اولویت پرداخت تسهیلات به طرح‌های تولیدی استان بوشهر باشد.

هم‌اندیشی برای انتقال فناوری به روستاها؛ اما و اگر‌های "نوفن" در بوشهر

تجربه‌های موفق، توجیه کننده روستای نوفن

صندوق کارآفرینی امید از حلقه‌های موثر و مجری روستای نوفن است؛ مدیر توسعه زیست بوم کسب و کار صندوق کارآفرینی امید در دومین روز از سفر خود به استان بوشهر، به رویداد هم‌اندیشی روستای نوفن در این استان آمده بود تا علاوه بر تبیین برخی از جزئیات، اما و اگر‌های دانش‌بنیان‌ها و فناوران بوشهری را هم برای ورود به این طرح بشنود.

محمدصادق حسنی گفت: صندوق کارآفرینی در فعالیت یک دهه گذشته خود به رغم سهم کمتر از ۲ درصدی که در تسهیلات اشتغال‌زایی کشور داشته، اما ۱۸.۹ درصد از توسعه اشتغال ایران را رقم زده است.

به گفته او همین چابکی و عملکرد سبب شده تا ۱۴۰۲ تعهد بیشتری بر گردن این صندوق گذاشته شود؛ صندوقی که اگر چه زیان ده نیست، اما کمتر به دنبال کسب سود و منفعت است.

جریان انتقال فناوری به کسب و کار‌های روستایی با طرح روستای نوفن، ۲ سال است که آغاز شده و تا کنون با احتساب بوشهر، در ۱۱ روستا تبیین شده است؛ حسنی برای روشن کردن اهمیت این جریان به تغییرات چشمگیری اشاره کرد که فناوری در میزان بهره‌روری این مشاغل رقم زده است.

به گفته مدیر توسعه زیست بوم کسب و کار صندوق کارآفرینی امید در حالی که اکنون میانگین برداشت از مزارع پرورش میگو در کشوری ۳.۵ تن است، یکی از شرکت‌های فناور توانسته در چابهار برداشت خود را تا ۱۲ تن افزایش دهد.

حسنی در بیان یکی دیگر از این نمونه‌های موفق حوزه شیلات گفت: یکی از واحد‌های پرورش میگوی بوشهر نیز با استفاده از فناوری نانو توانسته بیش از ۱۲ تن محصول از سایت یک هکتاری خود برداشت کند.

او نمونه بعدی از از حوزه کشاورزی مثال زد و گفت: با اینکه خرمای پیارم ایران ارزش غذایی و مطلوبیت بالاتری دارد، اما قیمت آن ۱.۲ دلار است در حالی که محصول کشور امارات هفت تا هشت دلار به فروش می‌رسد و تفاوت آن نیز در به‌کارگیری تکنولوژی بسته‌بندی است که ماندگاری آن را از ۶ ماه به یکسال می‌رساند.

مدیر توسعه زیست بوم کسب و کار صندوق کارآفرینی امید با تاکید بر شتاب‌بخشی به جریان انتقال فناوری به کسب‌وکار‌های روستایی و سپاسگذاری از رویکرد مسئولان بوشهر در عملیانی کردن روستای نوفن، ادامه داد: هر چند برای ورود فناوری به کسب‌وکار‌های روستایی محدودیتی نیست، اما حوزه‌های مزیتی این استان شامل هوشمندسازی گلخانه‌ها به عنوان رکن اصلی تولید محصولات غذایی، ظرفیت مغفول شیلات، و خرما و فرآوری آن در بوشهر مورد تاکید است.

او معتقد است باید منابع محدود اعتباری، زیست محیطی و دیگر داشته‌های خود را به سویی ببریم که بیشترین بهره‌وری را در پی داشته باشد و یکی از اولویت‌ها واحد‌های فناور و دانش‌بنیانی هستند که دارای محصول و در روستا‌ها فعال هستند.

کمبود سرمایه و بروکراسی دست و پاگیر مانع ورود فناوران بوشهری به روستا‌ها

در ادامه این نشست سهراب امیری‌نژاد مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری نیز با بیان اینکه با دیدی کاملا اقتصادی به بخش روستایی نگاه می‌کند، گفت: اولویت ما در این اداره کل اشتغال و تولید روستایی است.

او از دانش‌بنیان‌های بوشهری خواست تا الگو‌های کارآفرینی برای روستا‌های استان ارائه کنند و قول مساعد داد که اجرای این مدل‌ها به شرط آنکه همه حلقه‌ها را در نظر گرفته باشند، با همکاری همه‌جانبه این اداره‌کل امور روستایی پیگیری شود.

اما دانش‌بنیان‌ها و فناوران بوشهری پارک علم و فناوری و مراکز رشد استان بوشهر برای تحقق اهداف طرح روستای نوفن و کمک فناوری به ارتقا کسب و کار‌های روستایی، اما و اگر‌هایی داشتند.

مهدی محمدی مدیر شرکت دانش بنیان توسعه فناوری جلبک‌های خلیج فارس یکی از حاضرانی بود که طرح کارآمدی برای اشتغالزایی روستایی دارد؛ او گفت که هدف اجرای طرحش در روستا‌های نوار ساحلی استان بوشهر است و ماکرو جلبک تولید می‌کند.

بر اساس طرح او که اکنون نیز اجرایی شده، تولید جلبک با آموزش مهارت لازم، از سوی روستاییان انجام می‌شود و در کنار آن واحد‌های فرآوری دانش بنیان جلبک‌های ماکرو شکل می‌گیرد تا از تولیدات روستایی کود جلبک تولید شود، محصولی سرشار از مواد عالی و ویتامین‌ها که پیشتر از چین و اسپانیا وارد می‌شده، اما واردات آن اکنون با مشکل مواجه است.

محمدی ادامه داد: اکنون مجوز پرورش یکهزار تن جلبک در استان بوشهر اخذ شده و برای به بار نشستن این طرح آماده استفاده از هر کمکی است.

او با بیان اینکه بازار داخلی تولیدات این طرح تامین است و بازار خارجی خوبی هم دارد، تامین سرمایه مورد نیاز را ضرورت توسعه این طرح دانست که نرخ رشد مرکب سالانه ۹ درصدی دارد.

یکی دیکر از واحد‌های فناور استان بوشهر نیز که خود را طراح و سازنده سازه‌های آبی برای مقابله با بیابان‌زایی معرفی کرد، در ادامه سخنان مهدی محمدی افزود: تجهیز روستا‌ها به فناوری بدون سرمایه ممکن نیست و مشکل اصلی در این زمینه کمبود نقدینگی است که باید برای آن فکری شود.

سید پیام قاضی مدیرعامل واحد فناور پرشین اویستر یکی دیگر از واحد‌های موفق با هدف کارآفرینی پایدار روستایی بود که به نمایندگی سخن گفت؛ به گفته او این واحد پرورش صدف خوراکی و مرواریدساز با استفاده از گونه بومی منطقه پرورش در مناطق ساحلی روستا‌های این استان را دنبال می‌کند.

قاضی ادامه داد: این واحد فناور برای روستاییان متقاضی فعالیت در این عرصه قفس کشی می‌کند و بچه صدف را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد و تولیدات آن‌ها را هم به صورت تضمینی می‌خرد.

به گفته این جوان فناور بوشهر صدف پرورشی او خواص بهداشتی و خوراکی بسیاری دارد، در بازار‌های خارجی هر دانه تا ۶۰ هزار تومان به فروش می‌رسد، تولیدی پاک و مورد تایید دامپزشکی و مزیت بومی استان بوشهر است.

او همه مزایای قابل توجه پرورش صدف بومی را در روستا‌های ساحلی بوشهر برشمرد، اما به مانعی اشاره کرد که دغدغه مشترک بیشتر فناوران و دانش‌بنیان‌های حاضر در جلسه بود: "اخذ مجوز".

قاضی اذعان کرد: من برای گرفتن مجوز غذا و دارو، محیط زیست و دیگر مجوز‌های لازم بیش از ۲ سال دوندگی کردم، حالا اگر قرار باشد این طرح در روستا‌ها عملیاتی شود، آیا باید برای هر روستا همینقدر دوندگی کرد؟

او معتقد است که دوندگی مداوم برای دریافت مجوز‌های لازم از روستایی‌ها برنمی‌آید و دلسرد می‌شوند؛ بنابراین استانداری بوشهر باید حرکتی اساسی و بزرگ برای حل این چالش انجام شود.

مدیرعامل واحد فناور پرشین اویستر اضافه کرد: برای دریافت تسهیلات در زمان حاضر شرط پیشرفت اشتغالزایی و پیشرفت ۷۰ درصدی گذاشته شده است در حالی که تسهیلات در همین مراحل به کار می‌آید.

مدیرعامل واحد زیست‌آب جلبک نخستین واحد پرورش جلبک استان بوشهر و کشور نیز که امروز از موفق‌های این حوزه در کشور است ضمن اعلام آمادگی برای کممک به دیگر واحد‌های فعال در این عرصه، گفت: اکنون هیچ مشکلی برای فضا و بازار ندارد.

عباس جمالی در یک جمع‌بندی از فعالان عرصه دانش بنیان و فناوری استان بوشهر عمده مشکلات ورود فناوری به کسب و کار‌های روستایی را در سه حوزه خلاصه کرد: سرمایه اولیه، پیچیدگی‌های اخذ مجوز‌های لازم و دشواری‌های دریافت تسهیلات.

عباس جوکار تولید کننده فناور خرما شکلاتی نیز در ادامه سخن او درباره اولویتبندی‌های تخصیص تسهیلات از مسئولان امر خواست تا برای اجرای موفق طرح روستای نوفن واحد‌هایی که اکنون در سطح روستا‌ها فعال هستند در اولویت پرداخت تسهلات قرار گیرند.

چند نفر دیگر از فعالان از صاحبان واحد‌های فناور و دانش‌بنیان استان بوشهر نیز نظرات و بیشتر موانع سد راه خود را مطرح کردند و علاوه بر آنچه بحث شد، اختصاص ماهانه یکی از جلسه‌های کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید به حل مشکلات دانش‌بنیان‌ها هم از مصوبه‌های حاشیه‌ای رویداد هم‌اندیشی روستای نوفن در استان بوشهر بود.


ترویج فرهنگ استفاده از فناوری ضرورت توسعه اشتغال پایدار روستایی

یکی از مواردی که از سوی مسئولان و یکی از واحد‌های فناور مشاوره‌ای مطرح شد لزوم ترویج فرهنگ فناوری و آماده‌سازی جامعه روستایی برای پذیرش فناوری و تغییر رویه‌های گذشته بود.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار بوشهر در این ارتباط تاکید کرد: سرعت‌بخشی در انتقال الگو‌های فناوری به کسب و کار‌های خرد روستایی ضروری است؛ دستگاه‌های متولی حوزه‌های مزیتی این استان مانند شیلات، جهاد کشاورزی و سازمان صمت و گردشگری تکلیف دارند تا با همراهی دفتر امور روستایی هر چه زودتر این الگو‌های موفق بهره‌وری را برای فعالان روستایی معرفی کنند.

آنطور که علی باستین نیز در پایان سخنان خود بر آن اذعان کرد حاصل و عملکرد مسئولان نشست‌ها و بیان مصوبات نیست بلکه عملکرد آن چیزی است که منجر به تولید دانش بنیان در روستا‌ها می‌شود و هنگامی موفق عمل شده که کشاورز بداند که باید دست از بهره‌بردای سنتی بکشد.

البته عملی شدن این مهم نیازمند ضرورت‌هایی است؛ آنطور که از گفته فعالان عرصه فناوری بر می‌آید مانع‌زدایی از فرآیند‌های پیچیده و زمانبر بروکراسی‌های اداری و به‌کارگیری شایسته اعتبارات ملی در توسعه اشتغال همراه با اولویت‌بندی صحیح می‌تواند راه را برای فناور شدن روستا‌های استان بوشهر بگشاید.

گفتنی است اجرای طرح‌هایی مانند نوفن علاوه بر بازدهی مناسب اقتصادی و رفع بیکاری در روستاها و شهرها خود عامل مهمی در مهاجرت معکوس و منجر به حل معضلات اجتماعی خواهد شد.