درز اطلاعات محرمانه معاملات بورس/متخلفان اخراج شدند

اطلاعات نهانی یا رانت، به اطلاعات محرمانه ارزشمندی می‌گویند که به عموم مردم اعلام نشده است. در واقع رانت همان داشتن اطلاعات نهانی شرکت‌ها می‌باشد. امروزه در اقتصاد ما شاهد چنین پیش‌آمدی هستیم؛ فرصت‌های ویژه که برای افراد خاصی وجود دارد. برخی از صاحب نظران بازار بورس بر این باورند که اطلاعات، عنصر ارزشمند بازار بورس می‌باشد. به عبارت ساده‌تر وقتی اطلاعات شرکت‌های بورسی قبل از اینکه به صورت رسمی اعلام شود و همه بدانند، در اختیار افرادی قرار بگیرد و با استفاده از آن اطلاعات بتوانند درآمد زیادی را کسب کنند، رانت اتفاق افتاده است. به این نکته توجه کنید که در سیستم‌های اقتصادی، بورس اوراق بهادار از اهمیت زیادی برخوردار است که بدون سود بردن از آن‌ها رسیدن به اهداف سیاسی و مالی غیر ممکن خواهد بود.

در واقع رانت در جهت منافع برخی از افراد و زیان عموم مردم است. به همین دلیل نارضایتی افراد زیادی را در بر دارد. با توجه به عملکرد افراد موفق و بزرگان بازار سرمایه، می‌توان دریافت که آن‌ها با استفاده از تحلیل تکنیکال، تحلیل بنیادی، روان‌شناسی بازار، بررسی گزارش‌های منتشر شده بر روی سایت کدال، تابلوخوانی بازار، اقداماتی سریع‌تر از سایرین انجام می‌دهند. رانت را نمی‌توان به طور صد در صد از بین برد، اما با راهکار‌های مناسب می‌توان میزان آن را کاهش داد. به عقیده کارشناسان با دو روش می‌توان رانت در اقتصاد و بورس را کاهش داد:

۱) باید میزان شفافیت در بازار افزایش یابد.
۲) بورس رونق بیشتری پیدا کند.

البته موسسات نظارتی و قانون‌گذاران اوراق بورس نقش به سزایی در این مورد دارند. قانون‌گذاران اوراق بهادار می‌توانند قوانین بازدارنده را تصویب کنند. فعالیت‌های نظارتی در زمینه معاملات توسط نهاد‌های ناظر به صورت زیر می‌باشد:

- جمع‌آوری اطلاعات تراکنش‌های مشکوک
- شناسایی طرفین معاملات مشکوک
- بررسی فعالیت‌های سرمایه‌گذاران شناسایی شده در گذشته
- شناسایی اشخاصی که به اطلاعات نهانی دسترسی دارند.
- بررسی رابطه بین افرادی که به رانت یا به طرفین معاملات مشکوک دسترسی داشتند.

مجازات تحمیل شده بر رانت در سه دسته اداری یا انضباطی، حقوقی و کیفری دسته‌بندی می‌شود. به صورت کلی برای استفاده از مجازات‌های انضباطی یک روند بین‌المللی بین حوزه‌های قضایی وجود دارد که سبب تسریع در روند مجازات می‌شود. کارایی رویه‌های انضباطی منجر به جلوگیری از رانت‌بازی می‌گردد. رانت اطلاعاتی در همه کشور‌ها وجود دارد و اجتناب‌ناپذیر است. آنچه که میان رانت خوب و رانت بد را مشخص می‌کند، نتیجه رانت است که چه کسانی سود می‌کنند و سبب زیان چه کسانی خواهد شد. رانتی که فقط به عده خاصی سود برساند، موجب تضییع حقوق دیگران می‌شود و غیر قانونی است.

عوامل پدیدآورنده رانت چیست؟

وجود برخی عوامل، ایجاد رانت را بیشتر می‌کند:

مدیریت نادرست منابع: ممکن است دولت با دخالت‌هایی که در بخش‌های مختلف بدنه اقتصاد می‌کند، به محدودیت‌ها و کمبود‌های منابع موجود دامن بزند. پس بدیهی است که این مسئله موجب ایجاد کمبود‌هایی شود که دولت‌ها عامل آن بودند. همین کمبود‌های غیرطبیعی بود که رانت‌های جدیدی را به وجود آورد.

تغییر حقوق مالکیت توسط دولت: تصویب قوانین توسط دولت، می‌تواند حقوق مالکیت افراد را سلب کند و آن را در اختیار افراد دیگری بگذارد. در بسیاری از ادوار تاریخ شاهد بودیم که دولت حقوق تازه‌ای تعریف کند و آن را در اختیار گروه خاصی قرار دهد. ممکن است این اقدامات برای ایجاد و انتقال رانت به گروه‌های مسلط بر جامعه صورت گیرد.

ساختار نادرست دولت‌ها: در نظر بگیرید که دو نفر بر روی یک کالای واحد سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ یکی از این افراد به اطلاعاتی دسترسی دارد و می‌تواند موفقیت بیشتری را نسبت به نفر دیگر به دست آورد. این مسئله در اقتصاد و بازار‌های مالی به وضوح اتفاق می‌افتد. ساختار نادرست دولت بستر را برای این موضوع بیشتر می‌کند. در برخی موارد دولت شرایط محدودی برای ورود به یک صنعت و یا سقف مشخص در عرضه محصولات ایجاد می‌کند. در نتیجه کسانی که از این امتیاز برخوردار باشند، می‌توانند با تکیه بر رانت به سود‌های فراوانی برسند.

آیا با اخبار رانتی می‌توان سهم خرید؟

سرمایه‌گذاران فعال در بازار بورس هر روز پیام‌هایی دریافت می‌کنند که اخباری در خصوص بعضی از سهام را به آن‌ها می‌دهند. اگر این اخبار را نادیده بگیرید ممکن است سود زیادی را از دست بدهید و اگر با توجه به این اخبار معاملات خود را انجام دهید ممکن است دچار زیان شوید. پس چه باید کرد؟ در پاسخ باید گفت معاملات خود را با استفاده از ابزار‌های مالی انجام دهید؛ این روش امن‌ترین روش برای سرمایه‌گذاری می‌باشد. هم‌چنین استفاده صحیح از نظریه پرتفوی مدرن هم می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

بر اساس اعلام امیرمهدی صبائی سخنگوی سازمان بورس، این سازمان در راستای اولین اقدام نظارتی خود، پس از انتشار غیرقانونی بخشی از اطلاعات محرمانه معاملات بازار سرمایه، افراد خاطی را اخراج کرد. همچنین این موضوع نزد مراجع قانونی برای مجازات متخلفین در حال پیگیری قرار دارد.

گفتنی است اگرچه تاکنون جزئیات بیشتری در مورد نحوه‌ی تخلف و اطلاعات محرمانه منتشر شده در دسترس نیست، اما مشخصا انتظار می‌رود تا سازمان بورس نسبت به تخلفات رخ داده شفاف سازی بیشتری کند و به طور کامل در مورد این موضوع توضیح دهد.

همچنین گفتنی است اگر این تخلفات سبب سود و زیان افراد در طی معاملات بازار سهام شده است باید نسبت به ابطال معاملات و بازگردادندن سود و زیان آن‌ها اقدامات مقتضی از سوی سازمان بورس صورت گیرد. از طرفی به نظر می‌رسد صرف اخراج تخلف کنندگان نباید در دستور کار باشد و نهاد‌های نظارتی با ورود به این پرونده، مجازات مقتضی را در خصوص متخلفان اعمال کنند چرا که به هر حال بازار سرمایه، محلی برای حضور سرمایه‌ی همه‌ی آحاد جامعه است و ذی نفعان آن تمامی مردم محسوب می‌شوند.