چگونه پای دلالان به بورس کالا رسید؟

یکی از محصولات گروه پتروشیمی که در بورس کالا عرضه می‌شود اسید نیتریک است که معمولا از این محصول در تولید کود‌های شیمیایی و نیترات‌های پتاسیم، کلسیم، سدیم و آمونیوم به منظور تقویت خاک زمین‌های زراعی و در کشاورزی استفاده می‌شود چرا که بسیاری از زمین‌های کشاورزی در ایران با فقر نیتروژن مواجه هستند و به همین منظور کشاورزان از اسید نیتریک رقیق شده به عنوان نوعی کود برای زمین‌های کشاورزی‌شان استفاده می‌کنند تا بازدهی زمین‌شان بیشتر شده و کشت مرغوب‌تری هم داشته باشند، اما آنچه موجب نگرانی برخی از تولیدکنندگان کود‌های شیمیایی شده نحوه عرضه این محصول از سوی بورس کالاست، این تولیدکنندگان می‌گویند چرا با وجود آنکه امسال میزان تولید اسید نیتریک از سوی پتروشیمی‌های کشور افزایش داشته، اما میزان عرضه این محصول از سوی بورس کالا هر روز کم و کمتر شده است و در حالی که ۵ ماه از سال گذشته، اما میزان عرضه این محصول از سوی بورس کالا از ۴۰۰ تن بیشتر نشده است.


بر اساس اطلاعات به دست آمده، برخی از نهاد‌های شبه‌دولتی هم به این موضوع ورود کرده‌اند و اسید نیتریک پتروشیمی‌ها را می‌خرند و در حالی که خودشان تولیدکننده هستند؛ اما با قیمت بالاتر آن را در بازار می‌فروشند. تولیدکنندگان می‌گویند که تقاضا در بورس کالا مدیریت می‌شود تا قیمت این محصول بالا بماند؛ ضمن آنکه این ماده خارج از شبکه در حال توزیع است و در حالی که تولیدکنندگان نمی‌توانند بیشتر از سهمیه‌ای که برایشان تعریف شده آن را تهیه کنند، اما دلالان به راحتی به این مواد دسترسی دارند.


بر اساس این گزارش در حال حاضر قیمت پایه اسید نیتریک شیراز در بورس کالا ۸ هزار و ۹۰۰ تومان است و اسید نیتریک کارون هم ۹ هزار و ۹۰۰ تومان نرخ‌گذاری شده است، اما قیمت فروش اسید نیتریک شیراز در اصفهان به ۲۷ هزار تومان رسیده است و تولیدکنندگان کود‌های شیمیایی از این رشد قیمتی گلایه‌مند هستند و می‌گویند این محصول به راحتی از سوی دلالان و در بازار آزاد عرضه می‌شود، اما نه به قیمت ۸ هزار و ۹۰۰ تومان بلکه ۴۰ هزار تومان!

سوال این است که چرا باید دست دلالان در تهیه مواد اولیه صنایع بازتر از تولیدکنندگان کشور باشد؟ آن‌ها بر این باورند که با این افزایش قیمت‌ها نرخ هر کیلو اسیدنیتریک به ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان می‌رسد و کشاورزان به عنوان مصرف کنندگان نهایی و در انتهای زنجیره مردم از این گرانی‌ها متضرر خواهند شد و اگر قیمت هر کیلو گوجه فرنگی به یک‌باره ۲۰ هزار تومان می‌شود به دلیل رشد قیمت‌ها در بخش کود‌های شیمیایی است.

این تولیدکنندگان می‌گویند هر کیلو کود شیمیایی که دو سال قبل ۲ هزار تومان بوده و در تابستان سال ۱۴۰۱ قیمت آن به ۱۳ هزار تومان رسیده در انتهای سال تا ۷۰ هزار تومان هم بالا رفته است که هیچ دلیل منطقی هم برای آن وجود ندارد. در کنار این موضوع فروش محصولات اغلب به صورت چکی است و تا زمانی که کشاورز محصولات خود را نفروشد نمی‌تواند این چک‌ها را پاس کند، اما متاسفانه با نوسانات قیمتی که برای تولید کود‌های شیمیایی وجود دارد و یک هفته قیمت آن ۲۰ هزار تومان و هفته بعد ۴۰ و ۷۰ هزار تومان می‌شود چطور می‌توان به صورت چکی کار کرد؟

وضعیت تولید در کشور هر روز سخت‌تر می‌شود

آنگونه که تولیدکنندگان کود‌های شیمیایی می‌گویند میزان تولید این محصول از سوی پتروشیمی شیراز ۱۰۰۰ تن در هفته است این در حالی است که تنها ۴۰۰ تن از این مقدار در بورس کالا عرضه می‌شود و اصلا مشخص نیست ۶۰۰ تن مابقی چگونه در بازار آزاد توزیع می‌شود و این موضوع هم اصلا شفاف‌سازی نشده است. ضمن آنکه اسید نیتریک اصلا با نرخ ارز و به صورت دلاری محاسبه نمی‌شود و قیمت جهانی این محصول در مرز ایران بین ۱۵ تا ۲۰ سنت یا در محدوده ۷ هزار تومان است، اما در ایران قیمت آن ۱ تا ۱.۵ دلار شده است چه اتفاقی افتاده که قیمت‌ها باید تا این میزان رشد کرده باشد؟ چرا نباید قیمت کود شیمیایی ۱۲ هزار تومان باشد و امروز کود به ۶۰ هزار تومان برسد و کشاورز مظلوم هم به جای آنکه ۵۰ هزار تومان برای کود شیمیایی هزینه کند باید ۵ میلیون تومان بدهد. این تولیدکنندگان می‌گویند وضعیت تولید در این کشور با این شرایط کاملا غیرمنطقی شده است و از زمانی هم که سامانه بهین یاب برای تایید سهمیه خریداران ایجاد شد تا دست دلالان از بازار دلالی کوتاه شود شرکت‌های صوری از سوی دلالان ثبت شد که به اندازه تولیدکننده واقعی مواد اولیه به آن‌ها تخصیص داده می‌شود یعنی هم به تولیدکننده واقعی سهمیه ۳ هزار تن اسید نیتریک می‌دهند و هم به دلالی که یک گرم از این اسید نیتریک را برای تولید کود‌های شیمیایی استفاده نمی‌کند و تولیدکننده هم باید مجددا از دلال‌ها با قیمت‌هایی بالاتر این مواد را تهیه کنند و برای تولیدات‌شان استفاده کنند.

پس از فروش اسید نیتریک به شرکت‌ها چرا هیچ نظارتی وجود ندارد؟

چرا هیچ نظارتی برای پس از فروش اسید نیتریک وجود ندارد تا مشخص شود این بار‌های اسید در تولیدات کود‌های شیمیایی استفاده می‌شود یا مستقیم وارد بازار آزاد می‌شوند و به فروش می‌رسند. آنگونه که تولیدکنندگان می‌گویند تخلف در این حوزه کم نیست و تولیدکننده ناچار است از دلالی که به نام یک شرکت دیگر اسید نیتریک تهیه کرده این ماده اولیه را بخرد به دلیل اینکه جای دیگری برای خرید وجود ندارد، اما به دلیل همین تخلف تولیدکننده نمی‌تواند فاکتور این خرید‌ها را در اسناد مالی شرکت خود به ثبت برساند. باید مشخص شود کدام کارخانه‌ها مشغول اسیدفروشی هستند که به راحتی نهاد‌های نظارتی می‌توانند این سند‌ها را بررسی کنند.