دیلمان؛ مدرن‌ترین ناوشکن ایرانی در خزر

 

ناوشکن جمهوری اسلامی ایران دیلمان یک کشتی جنگی کلاس موج است که در بخش صنایع دریایی شهید تمجیدی سازمان صنایع دریایی ایران وزارت دفاع و با نظارت نیروی دریایی ارتش تولید و روز گذشته رسما به ناوگان شمال نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران الحاق شد. ناوشکن دیلمان محصول ۹۵۰ هزار ساعت نفر کار و استفاده از یک میلیون و ۴۰۰ هزار قطعه و سامانه پیچیده است. ۹۵ متر طول، ۱۱ متر عرض و بیش از ۱۴۰۰ تن وزن دارد، ۷۰ کیلومتر کابل در آن به کار رفته و می‌تواند با سرعت حدود ۳۰ گره دریایی دریانوردی کند.

این ناوشکن بیش از ۳ متر آب‌خور دارد و با ۴ موتور، ۴ شافت و پروانه حرکت می‌کند. قابلیت پدافندی، آفندی و رهگیری همزمان اهداف هوایی، سطحی و زیرسطحی مجهز به سامانه جامع مدیریت نبرد و جنگ الکترونیک بوده و به‌کارگیری رادار کنترل آتش با قابلیت ردیابی جنگنده‌ها و موشک‌های کروز، به‌کارگیری سامانه کنترل مانیتورینگ به منظور کنترل و هماهنگی عملیاتی فی‌مابین موتور و ناوبری و به‌کارگیری سیستم رانش با توان بالا برای تامین سرعت بهینه شناور از نقاط برجسته این شناور به شمار می‌رود که نسبت به پروژه‌های قبلی موج ارتقا یافته و بهینه‌سازی شده است. همچنین بومی‌سازی تجهیزاتی مانند رادار، سونار فعال و غیرفعال، رادار کنترل آتش، سامانه‌های مخابرات داخلی و... از دیگر ویژگی‌های ناوشکن دیلمان اعلام شده که مجموعه این تجهیزات به صورت بومی و با یک‌سوم قیمت مشابه خارجی در صنایع دفاعی کشورمان تولید شده‌اند.

برای شروع بازدید ابتدا به مغز ناوشکن در پل فرماندهی رفتیم. پل فرماندهی در واقع جایی است شبیه کابین خلبان در هواپیما. هدایت ناوشکن از پل فرماندهی انجام می‌شود و با ارتباطی که با تمام نقاط شناور دارد، می‌تواند در لحظه ضمن گرفتن اطلاعات از بخش‌های مختلف، دستورهای لازم را از سوی فرمانده ناوشکن به همه قسمت‌ها برساند. نکته جالب این است که پل فرماندهی علاوه بر ارتباطات داخلی باید ارتباطات خارجی نیز داشته باشد و بنابراین نیاز است افسران پل فرماندهی با زبان انگلیسی با کشتی‌های دیگر هم ارتباط بگیرند. در این بخش وجود مانیتورهای مختلف و رادارهای رنگارنگ جلب توجه می‌کند. همه نوع دستگاه‌های آنالوگ و دیجیتال وجود دارد تا در زمان جنگ الکترونیک، دستگاه‌های پشتیبان بتوانند در مواقع ضروری جایگزین شوند تا خللی در ماموریت یگان ایجاد نشود .

 

از پل فرماندهی به باشگاه افسران می‌رویم جایی برای گپ و گفت‌ها و استراحتی کوتاه تا افسران حاضر در ناوشکن که روزها و ساعات سختی را در شرایط مختلف آب و هوایی و دور از خانواده تحمل می‌کنند، بتوانند لحظاتی را با آرامش بگذرانند. قوری و سماوری دلنشین، مبلمانی راحت، میزی برای جلسات و تلویزیونی که در دیوار باشگاه نصب شده و البته کتاب‌هایی که کتاب‌خوان‌ها را به سوی خود دعوت می‌کنند همه آن چیزی است که در نمای اول این باشگاه به چشم می‌خورد. ناوشکن دیلمان هنوز ماموریت نرفته و همین باعث شده همه چیز بوی نو بودن بدهد، تمیزی خاصی بر باشگاه حاکم است.

 

عرشه ناوشکن شامل سه قسمت است که سینه، میانی و پاشنه نامیده می‌شود. در سینه ناو توپ 76 میلی‌متری ساخت صنایع دفاعی کشورمان و طناب‌های اتصال شناور به اسکله و لنگر قرار دارند و در قسمت میانی نیز بخش‌های اداری و خوابگاهی و فرماندهی و در بخش سوم نیز که پاشنه نامیده می‌شود دک پرواز (باند پرواز) بالگرد دریایی AB تعبیه شده است. پس از سینه ناو به بخش میانی و جایی که موشک‌ها و لانچرها و ادوات راداری و ارتباطی ناوشکن قرار دارد، می‌رویم. 

 

در این بخش شاهد آخرین تجهیزات و تسلیحات رزمی و ارتباطی دریایی هستیم که در کشورمان ساخته شده و به لحاظ انطباق با نیازهای بومی ایران و دریای خزر از کیفیت بسیار بالا و پیشرفتگی خوبی برخوردار است. سامانه منحرف‌کننده موشک‌ها موسوم به سامانه خودحفاظتی روی دیلمان نصب شده از جمله این تجهیزات پیشرفته است که با اقداماتی موشک را از هدف اصلی خود منحرف می‌کند. سامانه مدیریت نبرد، دیگر ویژگی این ناوشکن است به شکلی که در اتاق عملیات این شناور کل منطقه از زیرسطح و اعماق دریا، در آسمان حوزه ماموریت و محیط سطح آب و شعاع عملیاتی آن قابل مشاهده است؛ این سیستم نرم‌افزاری و سخت‌افزاری کاملا پیشرفته به سیستم فرماندهی ناو کمک می‌کند تا بتواند اهداف مشخصی را شناسایی و در مواردی که نیاز باشد از آن استفاده کند، سیستم سلاح و مراقبت دیده‌بانی به‌صورت تجمیعی نمایش داده می‌شود و به فرمانده کمک می‌کند تا بتواند بهترین تصمیم را برای اقدام در آن واحد اتخاذ کند.یکی از مهم ترین تجهیزات راداری نصب‌شده روی این ناوشکن، یک رادار چهاروجهی پیشرفته است که برای نخستین‌بار روی این نمونه از ناوشکن نصب شده و کاملا تولید متخصصان کشورمان است . یک سامانه هدایت تیر به شمار می‌رود که با هدف طراحی، کشف و رهگیری بیش از ۱۰۰ هدف سطحی و هوایی و انتقال اطلاعات آن ها به سامانه‌های موشکی و توپخانه نصب شده روی ناوها، طراحی شده است. این رادار پیشرفته توان رهگیری چندین هدف به صورت همزمان را نیز دارد و نقش مهم و اثرگذاری در کشف و شناسایی هدف ایفا می‌کند. این رادار به نسبت مدل‌های قدیمی‌تر نیاز کمتری به تعمیر و نگهداری دارد و سطح مقطع راداری بدنه و سازه آن به دلیل ساختار و نوع طراحی آن به نسبت نمونه‌های قبلی بسیار کمتر است. این رادار می‌تواند اهداف بسیار متفاوتی مثل شناور، هواپیما، بالگرد، پهپاد و موشک کروز را کشف و تعقیب کند.مشابه فرانسوی این رادار تا الان روی سه کلاس از ناوهای محافظ اروپایی نصب شده و هر سه کلاس ناو مدنظر ناوهایی با ماموریت تخصصی دفاع هوایی هستند .برخلاف سامانه‌های راداری چرخان که نرخ به روزرسانی اطلاعات هدف آن ها مبتنی بر سرعت چرخش بشقاب رادار است، در این سامانه که از جمله رادارهای غیرچرخان محسوب می‌شود، با استفاده از قابلیت‌هایی چون TWS و Solid Track توانایی به روزرسانی اطلاعات هدف را زیر یک ثانیه دارد.آشکارساز اخلالگر با قابلیت نمایش برای جمینگ فرکانس، گیت‌های محافظ، ردیابی مضاعف، ردیابی روی اختلال، کاوش مخروطی تصادفی، دارای فیلترهای با شیب گذردهی بالا و قابلیت جبران‌سازی سرعت باد از دیگر خصوصیات سامانه راداری نصب شده روی ناوشکن دیلمان است.

 

دیلمان در عرصه موشک‌های تهاجمی و پدافندی نیز پیشرفته و به‌روز است؛ موشک‌های کروز برد متوسط و برد بلند ، انواع توپ‌های دفاعی و سامانه دفاع نقطه‌ای که دیلمان دومین ناوشکن ایرانی است که این سامانه مهم و پیشرفته دفاعی را به خود می‌بیند . سامانه دفاع نقطه‌ای در قسمت پاشنه دیلمان نصب شده که وظیفه محافظت از ناوشکن در برابر تهدیدات ارتفاع پست مانند موشک‌های کروز را بر عهده دارد. این سامانه یک سامانه سلاح با نواخت تیر بسیار بالا (گاتلینگ) است. سامانه پدافند موشکی پیشرفته‌ای نیز برای دفاع هوایی از دیلمان در نظر گرفته شده که قابلیت درگیری با اهداف هوایی در برد و ارتفاع مناسب را دارد و می‌تواند پوشش دفاع هوایی خوبی را برای ناوشکن و یگان‌های تحت پوشش خود فراهم آورد.نکته دیگر این که ناوشکن دیلمان به سامانه موشکی پدافند پیشرفته هوایی نیز مجهز است که به منظور دفاع در برابر تهاجمات هوایی روی این ناوشکن نصب شده است. این موشک برد متوسط و ارتفاع بلند است که براساس فناوری‌های روز دنیا طراحی شده و قادر است انواع بالگردها، هواپیماهای بدون سرنشین و اهداف با سطح مقطع راداری کوچک و دارای سرعت و مانور بالا را در محدوده عملیاتی خود منهدم کند همچنین دارای قابلیت‌های عملیاتی بالای ضد جنگ الکترونیک و ردیابی خودکار و مستقل است. قدرت آفندی و پدافندی لایه به لایه دیلمان جزو ویژگی‌های بارز این ناوشکن است و پدافند دور و نزدیک دارد.

 

بخش سوم پاشنه ناو است که دک پرواز را در خود جای داده و از جمله ویژگی‌های این مدل ناوشکن نسبت به ناوشکن‌های قدیمی‌تر کشورمان به شمار می‌رود و می‌تواند شاهد نشست و پرواز انواع بالگرد دریایی در شبانه‌روز باشد. البته در هنگام بازدید ما بالگردی روی عرشه وجود نداشت و وقتی علت را جویا شدیم، گفتند که بر اساس استانداردهای بین‌المللی در زمان حضور ناوشکن در اسکله نباید بالگرد روی کشتی باشد .

 

گفته می‌شود ناوهای نظامی یک شهر کوچک به حساب می‌آیند که پس از ترک اسکله باید بتوانند بیشتر نیازهای روزمره خود را تامین کنند. این ویژگی را در ناوشکن دیلمان به خوبی می‌توان دید به گونه ای که توان ماندگاری سه ماهه در دریا را دارد. از آرایشگاه ناو که می‌تواند جلایی بر سر و صورت کارکنان در ماموریت‌های بلندمدت بدهد تا فروشگاهی که برخی نیازهای غذایی و... را برآورده می‌کند. این فروشگاه یا بوفه می‌تواند تنقلات و خوراکی‌های سوپری به کارکنان بدهد. حتی در واحد اتوشویی ناوشکن، اتوها و لباسشویی‌های بزرگی قرار دارند که کار شست‌وشو و اتو کردن لباس های افراد را انجام می‌دهند. یک رستوران جمع و جور نیز از دیگر قسمت‌های جالب توجه ناوشکن دیلمان است که با آشپزخانه‌ای تمیز با دیگ‌هایی بزرگ تجهیز شده و میزهای غذاخوری که به صورتی به دیواره متصل شده‌اند که در برابر امواج سنگین دریا کمترین تکان را داشته باشند. هرچند با وجود این هم غذا خوردن در آن شرایط نباید کار آسانی باشد؛ این جا آشپز باتجربه‌ای هم حضور دارد و غذا‌ها هم ظاهرا مثل خانه است از مرغ و قرمه‌سبزی و قیمه گرفته تا کوبیده و هویج پلو و البته انواع غذاهایی که با ماهی درست می‌شوند. سرویس‌های بهداشتی و استحمام، نمازخانه، اتاق‌هایی که برای ورزش، استراحت و خواب کارکنان با تختخواب‌های چند طبقه پر شده‌اند، دفاتر تعمیر و نگهداری و ... از جمله دیگر قسمت‌های بخش میانی به شمار می‌روند. همچنین در تمامی ماموریت‌های داخلی و برون‌مرزی پزشک و پرستار با شناور همراه می‌شوند تا در صورت نیاز بتوانند کمک‌های پیشرفته پزشکی را ارائه کنند. بهداری کوچکی هم برای این موضوع اختصاص داده شده که برخی دستگاه‌ها مثل اکسیژن، احیا و نوار قلب و... در آن به چشم می‌خورد.ناوشکن دیلمان حتی در تامین آب شرب خود نیز خودکفاست و با دستگاه‌هایی که در اختیار دارد، می‌تواند آب شور دریا را شیرین و تصفیه کند و به مصرف کارکنان برساند، این جا زباله‌ها نیز سرنوشت خاصی دارند و انباشته می‌شوند تا در هنگام پهلوگیری در ساحل و توسط خدمات بندری تخلیه شوند. ورزش و تفریح هم در ناوشکن پیش‌بینی شده و طبق توضیح دوستان نداجا در زمان ماموریت، کارکنان می‌توانند در عرشه به ورزش‌هایی چون طناب‌کشی، پیاده‌روی، فوتبال دستی، طناب زدن و پرتاب دارت بپردازند و تعدادی لوازم بدن سازی هم وجود دارد.

 

فرمانده معظم کل قوا در سخنانی فرموده بودند که «یقینا موج ۲ (دماوند) از موج ۱ (جماران) بهتر و موج ۳ و ۴ از این‌ها بهتر خواهند شد شاید با یک ابعاد کیفی بسیار باارزش‌تری که قطعا همین طور خواهد بود»؛ به نظر می‌رسد این پروژه به خوبی این سخن یا فرمان رهبر انقلاب را عملی کرده باشد ضمن این که این ناوشکن نسبت به نمونه مشابهش قابلیت‌های بیشتری در حوزه تجهیزات و تسلیحات، حمل نفرات و قدرت مانور و چالاکی بالایی دارد. روند ساخت این ناوشکن تقریبا نصف مدت‌زمان ساخت ناوشکن جماران و حدود چهار سال بوده و هزینه کمتری نیز داشته و در طراحی و جنس بدنه نیز تغییراتی وجود دارد که باعث افزایش قابلیت‌های دیلمان به ویژه در رادارگریزی نسبت به همه موج‌های قبلی شده است. در واقع می‌توان دیلمان را جدیدترین و مدرن‌ترین ناوشکن نیروی دریایی ارتش دانست و در میان سایر هم کلاس‌های خود از کلاس موج یا جماران نیز این برجستگی را دارد. دیلمان محصولی از ناوشکن‌های کلاس موج است که ناوشکن جماران نخستین محصول از این خانواده به شمار می‌رود که در سال ۱۳۸۸ با حضور فرمانده معظم کل قوا به ناوگان جنوب نداجا ملحق شد. هرچند تجهیزات جماران در سال‌های بعد دستخوش تغییرات و ارتقا شد، اما جماران در زمان رونمایی در سال ۱۳۸۸ مجهز به  موشک کروز ضدکشتی، توپ دریایی، اژدر، موشک‌های پدافندی و سامانه راداری سه‌بعدی عصر بود. دماوند دومین ناوشکن از کلاس موج محسوب می‌شد که در حقیقت با همان امکانات ناوشکن جماران ساخته شده و در سال ۱۳۹۳ به ناوگان شمال نیروی دریایی ارتش الحاق شده بود. دماوند از نظر ویژگی‌های ظاهری و تسلیحاتی مشابه جماران بود با این حال ویژگی بزرگ دماوند این بود که نخستین ناوشکن جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر به حساب می‌آمد. سومین ناوشکن از کلاس موج در نیروی دریایی ارتش، «سهند» است. سهند نخستین ناوشکن کلاس موج بود که روی آن سامانه دفاع نقطه‌ای کمند نصب شده بود که می‌توانست از خود و یگان‌های همراه با استفاده از این سامانه در برابر تهدیدات ارتفاع پست مانند موشک‌های کروز حفاظت کند. همچنین در طراحی سهند با یکپارچه گرفتن بدنه اصلی ناوشکن، پنهان‌کاری و رادارگریزی بیشتر ناوشکن را شاهد بودیم. دنا، اما چهارمین عضو از خانواده ناوشکن‌های کلاس موج محسوب می‌شود که دریانوردی دور دنیای آن در قالب ناوگروه ۸۶ نداجا، برای این ناوشکن شهرت جهانی به ارمغان آورد. صورت‌بندی تسلیحاتی ناوشکن دنا هم مانند ناوشکن‌های جماران و دماوند است با این تفاوت که در حوزه سامانه‌های جنگ الکترونیک دنا به سامانه‌های به‌روزتر و پیشرفته‌تری مجهز است.

 

از زمانی که متاسفانه در دی ۱۳۹۶ طی سانحه‌ای که در بندرانزلی رخ داد، ناوشکن دماوند از مدار عملیاتی خارج شد، ساخت دوباره یک ناوشکن در دریای خزر در دستور کار نیروی دریایی ارتش و وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح قرار گرفت. با این حال رشد فناوری و توانمندی‌های ساخت و تولید کشورمان در حوزه صنایع دریایی طی سال‌های گذشته، متخصصان نداجا و وزارت دفاع را بر آن داشت تا با طراحی جدید، نسخه‌ای پیشرفته‌تر از ناوشکن‌های کلاس موج را ارائه کنند و همین موضوع منجر به تولد ناوشکن دیلمان به عنوان پیشرفته‌ترین و مجهزترین ناوشکن تولیدشده توسط جمهوری اسلامی ایران تاکنون شد. نخستین وجه تفاوت ناوشکن دیلمان نسبت به دیگر ناوشکن‌های کلاس موج، طراحی جدید دکل است. دکل این ناوشکن برخلاف دیگر ناوشکن‌های کلاس موج از طراحی چهاروجهی و یکپارچه‌ای برخوردار است. رادار ناوشکن دیلمان، از نوع آرایه‌فازی و به‌روزترین و پیشرفته‌ترین رادار نصب شده روی ناوشکن‌های ایرانی است که قابلیت کشف و رهگیری اهداف سطحی و هوایی مانند هواپیما، پهپاد، بالگرد، شناور‌های سطحی و هدایت موشک‌های سطح به سطح و موشک‌های پدافندی را دارد. تفاوت دیگر دیلمان نسبت به دیگر ناوشکن‌های کلاس موج در قسمت پیشرانه با چهار شافت و پروانه است که در دیگر نمونه‌های موج وجود نداشت. با استفاده از این توان، دیلمان می‌تواند تا حداکثر سرعت ۲۶ نات دریانوردی کند. دیگر برتری دیلمان نسبت به دیگر ناوشکن‌های کلاس موج، ترکیب و صورت‌بندی تسلیحاتی آن است به طوری که می‌توان دیلمان را مسلح‌ترین ناوشکن تولیدشده توسط جمهوری اسلامی ایران تاکنون دانست. این ترکیب سلاح در چهار حوزه زیرسطح، سطحی، هوایی و خودحفاظتی است. در حوزه زیرسطحی، دیلمان مجهز به پرتابگر سه تایی اژدر در قسمت پاشنه ناوشکن است که با استفاده از این اژدر‌ها می‌تواند با اهداف مختلف سطحی و زیرسطحی مقابله کند.

 

در حوزه رزم سطحی، نقطه اتکای اصلی ناوشکن دیلمان برخورداری از تعداد مناسبی موشک کروز ضدکشتی قادر و قدیر است که از حیث تعداد لانچرهای موشک تاکنون مسلح‌ترین ناوشکن کلاس موج به موشک‌های سطح به سطح محسوب می‌شود؛ چراکه دیگر موج‌های ساخته‌شده مانند جماران، سهند و دنا هر کدام تعداد کمتری موشک کروز ضدکشتی را حمل می‌کنند.در حوزه توانمندی ناوشکن دیلمان در حوزه پدافند هوایی اما ماجرا کمی متفاوت است؛ چراکه قرار بوده این ناوشکن نخستین ناوشکن کلاس موج باشد که به سامانه پدافند هوایی عمودپرتاب مجهز ‌شود که جانمایی این سامانه در قسمت سینه ناوشکن دیلمان انجام شده است.به طورکلی می‌توان دیلمان را تولد کلاسی جدید در ناوشکن‌های ایرانی نسبت به ناوشکن‌های کلاس موج برشمرد که در آن عنصر پیشرفته بودن چه در طراحی و چه در زیرسامانه‌ها کاملا مشهود و برجسته است.

منبع: خراسان