از روزی که منطقه آزاد تعریف و ایجاد شد، معافیت‌ها و مزیت‌های بسیاری در قالب قانون برای منطقه آزاد درنظر گرفتند. این قوانین منحصر بفرد، برای آن بود که مناطق آزاد با استقلالی که قانون به آن‌ها داده بود، بتوانند مستقل تصمیم بگیرند و عمل کنند. مناطق آزاد در تمامی نقاط جهان تعریف شده تا بسیاری از امور اقتصادی و بازرگانی بدون چالش‌های بروکراسی اداری، به سرعت اجرایی شود.

اهداف تعیین شده

آنچه قانون گذار از مناطق آزاد انتظار داشت، رونق تولید و توسعه صادرات با هدف برون گرایی و تامین مناطق ارزی بود. قانونگذار ۶ وظیفه اصلی و ماموریت ویژه برای مناطق آزاد تعریف کرد که افزایش تولید، توسعه صادرات، پیشرفت فناوری، جذب سرمایه گذاری خارجی، تامین کالا‌های اساسی و عمران و آبادانی مناطق آزاد را شامل می‌شد.

اتهام سکوی واردات

مدتهاست مناطق آزاد متهم هستند سکویی برای واردات شده اند. حتی مجلس شورای اسلامی رویکردی انتقادی نسبت به این مناطق داشت و بدلیل آنکه نظارتی بیشتری بر مناطق آزاد داشته باشد، شورای عالی مناطق آزاد را از معاونت رییس جمهور خارج و به وزارت اقتصاد منتقل کرد تا نمایندگان بتوانند عملکرد مناطق آزاد را از وزیر اقتصاد بازخواست کنند. اما در عمل اتفاق خاصی نیفتاد.

تحولات چشمگیر

آنچه دشمن از تحریم‌ها دنبال می‌کرد، تسلیم بدنبال زمینگیر کردن اقتصاد بود، اما همت ملی مسیر را تغییر دارد که مناطق آزاد سهم بسزایی در این عرصه ایفا کردند. رشد تراز تجاری، جهش سرمایه گذاری و صادرات در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، نشان داد که مدیریت مناطق آزاد بدنبال نقش آفرینی در تعریف قطع وابستگی و خودکفایی است. مناطق آزاد فرصت بالقوه‌ای برای سرمایه گذاری و تولید هستند، تولید با هزینه اندک و ارزان، ایجاد زیرساخت‌های خوب، وجود بازار‌های داخلی و منطقه‌ای و دسترسی به آب‌های بین المللی مهمترین مزیت‌های اقتصادی کشور برای جذب سرمایه گذاران داخلی و خارجی است.

بیشتر بخوانید:

خیز قشم برای دستیابی به هاب اقتصادی

نقش آفرینی قشم

یکی از مناطق آزاد که نقش ویژه‌ای در رونق اقتصادی دارد، منطقه آزاد قشم است. قشم به عنوان بزرگترین جزیره خلیج فارس، همواره مخاطب‌های خاص خودش را داشته و این ظرفیت باعث شده تا نقش خود را در عرصه اقتصاد با قدرت ادامه دهد. برای اثبات این ادعا کافی است به آمار‌های رسمی توجه کنیم تا از کلی گویی فاصله بگیریم. مهمترین گزینه‌ای که می‌تواند عملکرد اقتصادی را اثبات کند، تراز تجاری است که قشم بسیار تاثیرگذار بوده به نوعی که مدیر گمرک سازمان منطقه آزاد قشم از تراز تجاری مثبت ۲۶۹ میلیون دلاری این منطقه آزاد از ابتدای سال تا پایان دی ماه خبر داد.

صادرات ۴۱۲ میلیون دلاری

محسن رضایی فر با اعلام اینکه از ابتدای سال جاری مجموعا بیش از ۴۱۲ میلیون دلار صادرات و صادرات مجدد در منطقه آزاد قشم صورت گرفته گفت: از این میزان بیش از ۳۱۵ میلیون و ۸۷۹ هزار دلار مربوط به عملکرد حوزه صادرات از محل تولید در منطقه آزاد قشم به خارج از کشور است. وی افزود: از ابتدای سال جاری میزان صادرات از محل تولید به خارج از کشور نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸۸ درصد رشد داشته است.

صادرات مجدد

اما نکته جالب توجه صورت گرفته در قشم، صادرات مجدد است. منظور از صادرات مجدد صدور کالا‌هایی است که در گذشته وارد شده است که البته این کالا‌ها بدون فرآوری یا تغییر اضافی صادر می‌شود. آنچه صادرات مجدد در مناطق آزاد را جذاب می‌کند، این است که اگر صادرات مجدد از طریق بنادر، مناطق آزاد یا انبار‌های تحت حفاظت گمرک انجام گیرد، مشمول پرداخت حقوق گمرکی نخواهد بود. شاید به نظر برسد صادرات مجدد هیچ نفعی ندارد، اما گردش مالی جالب توجهی برجای می‌گذارد. بنابر اعلام مدیر گمرک قشم، از ابتدای امسال تا پایان دی ماه، بیش از ۹۵ میلیون و ۱۷۳ هزار دلار صادرات مجدد در این منطقه آزاد انجام شده است.

واردات ۱۴۶ میلیون دلاری

اینکه انتظار داشته باشیم وارداتی صورت نگیرد، تفکری اشتباه است، زیرا امکان تولید در همه زمینه‌ها وجود ندارد و لازم است برخی نیاز‌های کشور با واردات تامین شود که قشم نیز بدلیل قرارداشتن در جایگاه منطقه آزاد، در زمینه واردات نیز ورود کرده است. مدیرگمرک قشم با اشاره به واردات قطعی ۱۴۶ میلیون و ۲۹۰ هزار دلاری از ابتدای سال جاری، افزود: تراز تجاری منطقه آزاد قشم در این مدت به مثبت ۲۶۹ میلیون دلار رسید؛ که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۴۰ درصد رشد داشته است.

تجارت گسترده خارجی

اگرچه از دیدگاه مردم، قشم مقصدی برای گردشگری داخلی است، اما تجارت خارجی با جدیت در دستور کار قشم قرار دارد، رویکردی که نشان می‌دهد قشم تا چه اندازه از قوانین معافیتی و جذابیت‌های اقتصادی استفاده کرده است. مدیر گمرک سازمان منطقه آزاد قشم در خصوص تجارت خارجی قشم گفت: اصلی‌ترین شرکای تجاری منطقه آزاد قشم کشور‌های امارات متحده عربی، عمان، سومالی، قطر، هنگ کنگ، عراق و سریلانکاست و قیر نفت، سیمان پاکتی، سیگار، ادکلن و ماهی خشک مهمترین محصولات صادراتی این منطقه را تشکیل می‌دهند.