همه تالاب‌ها در فلات مرکزی ایران دچار مرگ آبی شده‌اند

افشین دانه کار عضو هیات علمی دانشگاه تهران به مناسبت روز جهانی تالاب‌ها (۱۳ بهمن ماه) با اشاره به اینکه تالاب‌های خشک شده تبدیل به کانون ریزگرد می‌شوند، افزود: حفاظت از تالاب‌ها در امنیت اکوسیستم و امنیت ملی بسیار موثر است و می‌تواند از مهاجرت اقلیمی افراد در مناطق کم آب جلوگیری کند.

وی با اشاره به مشکلات و موانع موجود در امر حفاظت از تالاب‌ها، افزود: تالاب‌ها در چرخه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جایگاه ویژه‌ای دارند که از درجه حساسیت بالایی هم برخوردارند، این حوضه‌های آبی علاوه بر ارائه خدمات نسبت به هرگونه تغییر در محیط واکنش نشان می‌دهند، بررسی‌ها نشان می‌دهد که جوامع محلی بیش از ۵۰ خدمت از تالاب‌ها دریافت می‌کنند.

عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران تصریح کرد: به نظر می‌رسد باید سطح آگاهی مردم و مسئولان نسبت به این زیستگاه ارزشمند بیش از بیش افزایش یابد و تجربیات چند سال اخیر نشان می‌دهد که بخش بزرگی از خدمات تالاب‌ها را دقیقا زمانی متوجه می‌شویم که آن را از دست داده‌ایم.

دانه کار ادامه داد: بیشتر تالاب‌های خشک شده در کشور اکنون به مرکز ریزگرد تبدیل شده‌اند یا خشک شدن آن‌ها منجر به از دست رفتن آب‌های زیرزمینی شده که نخستین آسیب آن متوجه جوامع محلی است و در بلند مدت حتی می‌تواند مانعی در برابر توسعه باشد.

وی اضافه کرد: در کشور نزدیک به ۲۵۰ پیکره آبی وجود دارد که نسبت به ابعاد آن‌ها در رده‌های مختلف از جمله برکه، دریاچه، دریاچه متوسط و بزرگ دسته بندی می‌شوند که به همراه زیستگاه‌های آبی کنار ساحلی جمعا ۴ میلیون هکتار از اراضی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از خدمات تالاب‌ها متوجه خود زیستگاه‌ها نمی‌شود، تاکید کرد: اما این خدمات باعث ثبات در منطقه می‌شود و به معنای واقعی کلمه تنوع زیستی و تنوع ژنتیکی کشور را تضمین می‌کند، همچنین تالاب‌ها باعث تغذیه سفره‌های زیرزمینی و ترسیب کربن می‌شوند که از اهمیت ویژه‌ای در مدیریت اکوسیستم‌ها برخوردار است.

دانه کار افزود: قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور نقش سازمان محیط زیست را پررنگ نشان می‌دهد، اما این در حالیست که اگر انسجامی در نظام بهره‌برداری نداشته باشیم و دستگاه بهره بردار عملکرد مثبتی نداشته باشد، قطعا تاب آوری تالاب‌ها کاهش می‌یابد.

عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران بیان داشت: متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل تغییرات اقلیمی پدیده‌های حدی افزایش یافته و در نقاطی از کشور با خشکسالی‌ها و نقطه دیگری سیلاب‌های پی در پی روبرو هستیم که توان مدیریت آن‌ها را نیز نداریم و آنچه اکنون می‌تواند به ما در این باره کمک کند هماهنگی بیشتر نهاد‌ها و دستگاه‌ها در اعمال مدیریت واحد نسبت به سرزمین و یک اکوسیستم است.

وی ادامه داد: فلات مرکزی ایران با ۱۰ میلیارد مترمکعب کمبود آب روبرو است و سفره‌های آب‌های زیرزمینی در کشور در حال از بین رفتن هستند و اگر برای تامین این ۱۰ میلیارد مترمکعب برنامه‌ای نداشته باشیم با یک بحران جدی در سطح ملی روبه‌رو خواهیم شد.

دانه کار راه‌حل‌های دولت در این باره را بی ثمر دانست و تصریح کرد: دولت سعی دارد این مساله را با انتقال آب به فلات مرکزی از خلیج فارس یا دریای عمان جبران کند که در عمل امکان‌پذیر نخواهد بود.

او اضافه کرد: هم‌اکنون همه تالاب‌ها در فلات مرکزی ایران دچار مرگ آبی شده‌اند و با انتقال آب تنها می‌توانند نقش تالاب را به لحاظ آبی و در یک مقطع کوتاه حفظ کنند و به هیچ وجه نقش اکولوژیکی پیچیده یک تالاب در این ابعاد و با این شکل جبران نخواهد شد.

وی راه حل این مساله را اختصاص حق‌آبه تالاب‌ها عنوان کرد و گفت: انتقال آب بین حوضه‌ای این نگرانی را بیشتر می‌کند که روند توسعه را افزایش دهد و در این خصوص ما تنها یک راه حل داریم و باید به سمت سازگاری با تغییر اقلیمی حرکت کنیم.

هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران عنوان کرد: رهبری در سیاست‌های کلی توسعه دریا محور به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کردند و در این خصوص تاکید کردند که پارادایم توسعه باید مطابق با توسعه در سواحل باشد.

استاد محیط زیست دانشگاه‌های کشور تاکید کرد: ما باید به جای انتقال آب به فلات مرکزی به تدریج بارگذاری جمعیت در سواحل کشور و روند انتقال جمعیت به سواحل را در کشور پیش بگیریم و این اقدامات را به شکلی انجام دهیم که تالاب‌های ساحلی از بین نرود.

وی با اشاره به اینکه باید سعی کنیم تا با آموزش و فرهنگ سازی رفتار آبی مردم را تغییر دهیم، گفت: سازمان حفاظت محیط زیست باید مطابق با مدیریت مشارکتی حرکت کند و دستگاه‌های متولی کشاورزی مطابق با الگوی سازگار با محیط زیست را بر اساس اقلیم آینده کشور در دستور کار خود قرار دهد در غیر این صورت مشکلات جدی را پیش رو خواهیم داشت.