طراحی نظام تامین مالی تولید محور با توسعه بازار اوراق بدهی

نشست تخصصی تعامل بازار‌های مالی اسلامی در راستای مهار تورم و رونق تولید برگزار شد. در همین زمینه محمد سلگی مدیر گروه مدیریت مالی اسلامی دانشگاه جامع امام حسین در این نشست بیان کرد: رهبر معظم انقلاب در فرمایشات خود بیان کرده‌اند "مسئله هدایت نقدینگی را یک بار در مرکز عمومی مطرح کرده و به صورت خصوصی هم به مسئولین مکرراً گفته شده که این نقدینگی به سمت تولید هدایت شود. سال ۹۷ نیز در جلسه هیئت دولت گفتم که یک هیئت شبانه روزی متخصص معین شود تا روش‌های مدیریت نقدینگی را جستجو کند. نقدینگی باید مدیریت شود و هدایت به سمت تولید هدایت شود که البته کار آسانی نیست و روش‌های ویژه لازم دارد... باز هم زمان باقی مانده و امیدواریم این مهم صورت بگیرد و نقدینگی به سمت بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی هدایت شود. "

سلگی افزود: علیرغم وجود انباشت نقدینگی در بانک‌های کشور، مسئله تامین مالی یکی از سه مشکل اول کسب و کار‌ها در سال‌های اخیر بوده است. این در حالی است که تولید به عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین راهکار برون رفت از وضعیت فعلی اقتصاد کشور، یعنی تورم، بیکاری، رکود، معیشت و ... مطرح است. بررسی اطلاعات و داده‌ها موید این است که بانک‌ها بار اصلی تامین مالی بخش‌های اقتصادی را در سال‌های اخیر به عهده داشته‌اند و از مجموع ۳۶۰۰ همت تامین مالی، حدود ۳۰۰۰ همت از مسیر نظام بانکی ایجاد شده است. مخاطرات اخلاقی، هزینه بالای نظارت، نبود وثیقه مناسب، انحراف اعتبارات و شفافیت پایین از آسیب‌های مهم نظام بانکی در تامین مالی تولید است. در مقابل بازار سرمایه به دلیل کارایی عملیاتی، تخصیصی و اطلاعاتی، حتی دولت را که معمولاً طرف حساب بدقولی محسوب می‌شود، به طرف حسابی خوش قول در انتشار اسناد خزانه تبدیل کرده است! بر اساس آمار موجود در کشور‌های پیشرفته، ۷۵ درصد تامین مالی شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه صورت می‌گیرد. عمده پژوهش‌ها در کشور‌های در حال توسعه و توسعه یافته حاکی از اثرگذاری توسعه بازار‌های مالی بر رشد اقتصادی است. حال مسئله مورد بررسی در این پژوهش این است که چرا در راستای هدایت اعتبار به سمت تولید، بازار بدهی در ایران به عنوان بخشی از بازار سرمایه، توسعه پیدا نکرده است؟ چگونه می‌توان بازار بدهی در ایران را توسعه داد؟

وی اضافه کرد: سهم اوراق بدهی از کل بازار بدهی کشور حدود ۱۲ درصد است که در ادبیات مالی رایج است اگر این عدد به حدود ۵۰ درصد برسد می‌توان ادعا کرد که اقتصاد از بانک محور به بازار محور حرکت کرده است. در نظام مسائل توسعه بازار بدهی، ۷ عامل شناسایی شد. وجود دولت به عنوان عضوی فعال در بازار بدهی، تضعیف کننده بازار بدهی برای تولیدکنندگان بخش واقعی اقتصاد است. وقتی دولت از طریق الزامات قانونی، بخشی از حجم پول واقعی را کسر می‌کند، از سهم بخش واقعی اقتصاد کاسته شده؛ لذا میزان منابع در دسترس برای بخش واقعی اقتصاد کاهش می‌یابد. یعنی از طریق تاثیر بر نرخ و تاثیر بر حجم پول واقعی سهم بخش واقعی اقتصاد کاهش می‌یابد.

او افزود: عمق پایین بازار ثانویه اوراق، ساده‌تر بودن تامین مالی از نظام بانکی نسبت به بازار بدهی، عدم وجود بازارگردان در اوراق و ... از دیگر مسائلی است که نفوذپذیری اوراق بدهی را کاهش می‌دهد. ویژگی مثبت بازار سرمایه، کارایی اطلاعاتی، تخصیصی و عملیاتی است و تاکید ما روی کارایی تخصیصی است. بازار سرمایه با توجه به مزایایی مثل رتبه‌بندی اعتباری و ... می‌تواند کارایی بهتری در تخصیص منابع داشته باشد. در گام بعدی، تاثیر مطلوب بازار بدهی بررسی شد.

او با اولویت بندی اقدامات تبیین شده جهت توسعه بازار اوراق بدهی، اظهار کرد: اجرای کامل نظام حاکمیت شرکتی در شرکت‌های ناشر اوراق، نظارت دقیق و اثربخش بر حسابرسان و فرایند‌های اجرایی آنان، تعیین شرایط تخصصی جهت عضویت در هیئت مدیره شرکت‌های ناشر اوراق، نظارت دقیق‌تر بر واحد‌های حسابرسی داخلی شرکت‌های ناشر اوراق، تشویق ایجاد موسسات رتبه‌بندی اعتباری و ... از مواردی است که جهت توسعه بازار اوراق بدهی تاثیرگذار خواهد بود.