صورت سود و زیان در حسابداری چیست + محاسبه آن

یکی از صورت‌های مالی مهم در حرفه حسابداری، صورت سود و زیان است که عملکرد مالی یک شرکت در یک بازه زمانی را مشخص می‌کند.

سیستم حسابداری که نتواند گزارشی از سود و زیان یک سازمان بدهد، عملا کارایی ندارد. به دلیل اهمیت چنین مبحثی، تصمیم گرفتیم این مقاله را به تعریف صورت سود و زیان در حسابداری و چگونگی عملکرد آن اختصاص بدهیم.

تعریف صورت سود و زیان در حسابداری

صورت سود و زیان که به آن صورت درآمد هم گفته می‌شود، یک گزارش مالی است که درآمد، هزینه‌ها و سود خالص یا زیان شرکت را در یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد.

دوره زمانی می‌تواند هر بازه‌ای باشد، منتهی معمولا یک ماهه، سه ماهه یا یک ساله است. همچنین می‌تواند بر اساس سال تقویمی یا سال مالی باشد.

صورت سود و زیان حسابداری یکی از سه صورت اصلی در حسابداری است که معمولا در فرایند گزارشگری مالی گنجانده شده است.

دو مورد دیگر ترازنامه و صورت جریان نقدی است. ترازنامه یک تصویر فوری از دارایی‌ها، بدهی ‌ها و سهام سازمان را در یک نقطه خاص از زمان ارائه می‌دهد. صورت سود و زیان بیشتر مربوط به سودآوری سازمان در طول یک دوره است.

صورت جریان نقدی با هر دو این موارد متفاوت است و نشان می‌دهد که چه مقدار پول نقد در طول یک دوره زمانی خاص در داخل و خارج از سازمان در گردش بوده است.

سازمان‌ها اغلب صورت‌های سود و زیان در حسابداری را برای مطابقت با استانداردها یا الزامات قانونی تهیه می‌کنند. با این حال، صاحبان کسب و کار و مدیران هم از این صورت ‌ها در کنار سایر اطلاعات مالی، برای درک بهتر عملکرد سازمان‌ها و شناسایی مواردی که نیاز به تغییر دارند، استفاده می‌کنند.

سرمایه‌گذاران و وام‌دهندگان هم از صورت سود و زیان و سایر اسناد مالی استفاده می‌کنند تا بفهمند که یک سازمان تا چه حد خوب عمل می‌کند.

ساختار صورت سود و زیان

همانطور که گفتیم صورت سود و زیان یک شرکت در یک دوره زمانی، معمولا یک ماه، سه ماهه یا یک ساله به تصویر کشیده می‌شود.

اجزای یک صورت سود و زیان عبارتند از:

• درآمد (یا فروش)
• هزینه کالاهای فروخته ‌شده (یا هزینه فروش)
• هزینه‌های فروش، عمومی و اجرایی
• بازاریابی و تبلیغات
• فناوری/ تحقیق و توسعه
• هزینه بهره
• مالیات
• درآمد خالص

محاسبه صورت سود و زیان در حسابداری

اول درآمدهای یک شرکت و سپس هزینه‌های آن محاسبه می‌شود. بعد از محاسبه، این دو مورد از هم کسر می‌شوند و نتیجه حاصل اگر مثبت بود، شرکت در سود بوده و اگر منفی بود ضرر کرده است.

فرمول صورت سود و زیان: مجموع زیان‌های یک دوره مالی- مجموع درآمدهای یک دوره مالی

صورت سود و زیان چطور عمل می‌کند؟

صورت سود و زیان در حسابداری یکی از سه صورت مالی است که هر شرکت به صورت سه ماهه و سالانه همراه با ترازنامه و صورت جریان نقدی منتشر می‌کند.

این صورت اغلب محبوب‌ترین و رایج‌ترین صورت مالی در یک طرح تجاری است، زیرا نشان می‌دهد یک کسب و کار چقدر سود یا زیان داشته است.

صورت سود و زیان یا درآمد مثل صورت جریان نقدی، تغییرات در حساب‌ها را در یک دوره زمانی مشخص نشان می‌دهد. از سوی دیگر، ترازنامه یک نمای کلی است که نشان می‌دهد شرکت در یک لحظه مالک و بدهکار است. بهتر است صورت درآمد با صورت جریان نقدی مقایسه شود زیرا در روش تعهدی حسابداری، یک شرکت می‌تواند درآمد و هزینه‌ها را قبل از واگذار شدن پول نقد گزارش کند.

این سند از یک فرم کلی پیروی می‌کند. با یک ورودی برای درآمد، آغاز می‌شود و هزینه‌های اجرایی کسب و کار، از جمله هزینه کالاهای فروخته‌شده، هزینه‌های عملیاتی، هزینه‌های مالیاتی و هزینه‌های بهره را کم می‌کند. مانده هم که پایان ترازنامه قرار می‌گیرد، درآمد خالصی است که به عنوان سود یا درآمد شناخته می‌شود.

مقایسه صورت‌های سود و زیان در حسابداری

همیشه بهتر است در دوره‌های مختلف حسابداری صورت‌های درآمدی را با هم مقایسه کنید. دلیل این امر اینست که هر گونه تغییر در درآمد، هزینه ‌های عملیاتی، هزینه‌های تحقیق و توسعه و درآمد خالص در طول زمان معنادارتر از خود اعداد است.

به عنوان مثال، درآمد یک شرکت ممکن است به طور مداوم رشد کند اما هزینه‌های آن با سرعت بسیار بیشتری رشد کنند.

مقایسه صورت سود و زیان یک شرکت با شرکت دیگر در همان صنعت که در مقیاس مشابه است، می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا وضعیت مالی یک شرکت را ارزیابی کنند.

به عنوان مثال، انجام این کار می‌تواند نشان دهد که یک شرکت چقدر در مدیریت هزینه‌ها کارآمدتر است و پتانسیل رشد بهتری نسبت به بقیه دارد یا خیر.

روش‌های تهیه صورت‌های سود و زیان

صورت‌های سود و زیان در حسابداری به دو روش نقدی و تعهدی تهیه می‌شوند که به شرح زیر هستند:

روش نقدی

روش نقدی فقط زمانی استفاده می‌شود که پول نقد وارد کسب و کار و از آن خارج شود. این روش بسیار ساده است که فقط برای پول نقد دریافت یا پرداخت‌شده حساب می‌شود.

یک کسب و کار هر زمان که پول نقد دریافت می‌شود، معاملات را به عنوان درآمد و هر زمان که پول نقد برای پرداخت هر گونه صورتحساب یا بدهی استفاده می‌شود، به عنوان بدهی ثبت می‌کند.

معمولا شرکت‌های کوچکتر و افرادی که قصد دارند امور مالی شخصی خود را مدیریت کنند، از این روش استفاده می‌کنند.

روش تعهدی

روش حسابداری تعهدی، درآمد را همانطور که به دست آمده است، ثبت می‌کند. این بدان معناست که یک شرکت با استفاده از روش تعهدی، پولی که انتظار دارد در اینده دریافت کند را حساب می‌کند.

به عنوان مثال، شرکتی که یک محصول یا خدمات را به مشتری خود ارائه می‌دهد، حتی اگر هنوز پرداخت نشده باشد درآمدش را در صورت سود و زیان خود ثبت می‌کند. به طور مشابه، بدهی‌ها حتی زمانی که شرکت هنوز هیچ هزینه‌ای را پرداخت نکرده است، محاسبه می‌شود.

نحوه خواندن صورت سود و زیان در حسابداری

صورت سود و زیان، برای به دست آوردن سود یا زیان کلی سازمان در طول دوره گزارش، درآمد را نسبت به هزینه‌ها اندازه‌گیری می‌کند. در ساده‌ترین حالت، فرم صورت سازمان شامل موارد زیر است:

• درآمد کل:کل درآمدی که سازمان از محصولات یا خدمات اصلی‌اش به دست آورده است. درآمد ممکن است به دسته‌های جداگانه برای محصولات یا خدمات تقسیم شود.
• سود ناخالص: درآمد کل منهای هزینه کالاهای فروخته‌شده. مقدار این سود شامل هزینه‌هایی است که یک شرکت به خاطر فروش محصولات یا خدمات خود متحمل می‌شود. به عنوان مثال، ممکن است شامل مواد خام، بسته‌بندی یا هزینه‌های حمل و نقل باشد. سپس این مبلغ از کل درآمد کسر می‌شود.
• هزینه‌های عملیاتی:این هزینه شامل هر گونه هزینه‌ای است که مستقیما به ارائه محصولات یا خدمات اصلی مثل اجاره، آب و برق، بیمه یا هزینه‌های بازاریابی مربوط نیست.
• سود خالص/زیان:این مقدار سود یا زیانی است که پس از کسر کل هزینه‌ها از سود ناخالص به دست می‌آید.

سازمان‌ها هنگام آماده‌سازی صورت خود، ممکن است از نام‌های دسته‌بندی جایگزین و قابل قبول مثل درآمد ناخالص، فروش خالص، حاشیه ناخالص یا درآمد خالص استفاده کنند.

صورت سود و زیان در حسابداری اغلب اطلاعات دیگری هم دارد، مخصوصا اگر شرکت‌های دولتی آن را منتشر ‌کنند. به عنوان مثال، بسیاری از صورت‌ها حاوی یک ورودی برای درآمد عملیاتی هستند که سود سازمان را قبل از در نظر گرفتن هزینه‌هایی مثل بهره یا مالیات مشخص می‌کند.

صورت سود و زیان همچنین این قابلیت را دارد که منابع دیگر درآمد یا هزینه‌ها، از جمله بهره و مالیات را مشخص کند.

نحوه آنالیز صورت سود و زیان  حسابداری

یکی از کارهای اصلی یک حسابدار یا تحلیلگر مالی حرفه‌ای، تجزیه و تحلیل صورت سود و زیان یک شرکت به منظور نشان دادن قدرت مالی شرکت و میزان جذابیت سرمایه‌گذاری در آن است.

نمونه‌هایی از تجزیه و تحلیل این صورت عبارتند از:

• مقایسه سال به سال اعداد (تحلیل افقی) و همچنین معیارهای آن صنعت
• نگاهی به حاشیه‌ها: حاشیه سود ناخالص، حاشیهEBITDA (درآمد قبل از بهره، مالیات و استهلاک)، حاشیه عملیاتی، حاشیه سود خالص
• تحلیل روند: بررسی اینکه معیارها در حال بهتر یا بدتر شدن هستند.
• نرخ بازده: بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)، بازده دارایی (ROA)
• معیارهای ارزش‌گذاریEV/EBITDA : نسبت P/E، قیمت به ارزش دفتری و غیره

جمع‌بندی

همانطور که در این مقاله مشاهده شد؛ در حسابداری سه صورت مالی وجود دارد که یکی از آنها صورت سود و زیان است.

این صورت درآمد و هزینه‌های یک شرکت در یک دوره خاص را به صورت خلاصه نشان می‌دهد. شرکت‌های دولتی این صورت را به طور سه ماهه و سالانه منتشر می‌کنند.

سرمایه‌گذاران و تحلیلگران از صورت‌های سود و زیان در حسابداری برای ارزیابی سلامت مالی یک شرکت و پتانسیل رشد آن استفاده می‌کنند.