مترو تنها راه مدیریت آلودگی هوا

خطر هر لحظه در کمین است، اما معضل اینجاست که با خطری پنهان رو به رو هستیم. آلودگی هوا در حالی شهروندان تهران را در احاطه دارد و ریه، قلب، مغز و دیگر اعضای بدن را تهدید می‌کند که بیشتر مردم متوجه آن نمی‌شوند و تنها زمانی که به مراکز درمانی مراجعه می‌کنیم و با آمار سکته ها، بیماری‌های ریوی یا دیگر معضلات رو به رو می‌شویم، تازه به عمق فاجعه زندگی در هوای آلوده تهران پی می‌بریم.

تنها دو روز هوای پاک

آنچه باعث می‌شود بیشتر احساس خطر کنیم، وضعیت هوای پایتخت است به نوعی که بر اساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا، تهران از ابتدای سال تنها ۲ روز هوای پاک داشته و ۸۰ روز هوای قابل قبول، ۷۶ روز هوای ناسالم برای افراد حساس جامعه و ۸ روز ناسالم برای همه افراد، یک روز بسیار ناسالم و ۲ روز هوای خطرناک داشته است. این اعداد نشان می‌دهد که همه روز در فضایی حرکت می‌کنیم و نفس می‌کشیم که عامل مخرب سلامتی است و اگر در مورد آن برنامه ریزی درستی نداشته باشیم، مرگ به صورت مستمر تک تک شهروندان تهرانی را تهدید می‌کند.

ذرات معلق تا ۵ برابر استاندارد جهانی

آنچه باید برای اثبات ناسالم بودن هوای تهران ارایه می‌شود، ذرات معلقی است که در هوای آلوده تهران شناور است. براساس استاندارد سازمان بهداشت جهانی، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون باید ۱۰ میکروگرم باشد تا شهر به لحاظ آلودگی هوا سالم ارزیابی شود، اما تنها دو سه شهر اروپایی غلظت آلاینده ۲.۵ میکرون آن کمتر از ۱۰ میکروگرم است و بقیه شهر‌های اروپایی حدود ۱۵ میکروگرم است. این در حالی است که در تهران غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون ۴۰ تا ۵۰ میکروگرم است که ۴ تا پنج برابر حد استاندارد WHO اندازه گیری می‌شود و ذرات معلق بسیار خطرناکی نظیر هیدروکربن، نیترات و فلزات سنگین در هوای تهران مشاهده می‌شود که می‌توانند انواع بیماری‌ها را رقم بزنند و تشدید کنند.

تاثیرآلودگی هوا بر زوال عقل

آنچه باعث نگرانی بیشتر می‌شود، تاثیر آلودگی هوا بر زوال عقل است. بر اساس یک بررسی علمی، محققان داده‌های ۱۷ مطالعه را ارزیابی کردند که ارتباط بین آلودگی هوا و خطر زوال عقل را بررسی می‌کردند. شرکت کنندگان در تمام مطالعات بالای ۴۰ سال سن داشتند. از بیش از ۹۱ میلیون شرکت کننده‌ای که محققان از طریق ۱۷ مطالعه ارزیابی کردند، ۵.۵ میلیون یا ۶ درصد از آن‌ها به زوال عقل مبتلا شدند. این تیم تحقیقاتی دریافت که شرکت‌کنندگانی که به زوال عقل مبتلا نشده‌اند، میانگین روزانه کمتری در معرض ذرات ریز قرار دارند. علاوه بر این دریافتند که به ازای هر یک میکروگرم در هر متر مکعب (میکروگرم بر متر مکعب) افزایش قرار گرفتن در معرض ذرات ریز، خطر زوال عقل در یک فرد ۳ درصد افزایش می‌یابد.

بیشتر بخوانید: فضای مجازی درگیر تصمیمات غیر منطقی

آلودگی در راه است

در شرایطی که هنوز تا رسیدن به روز‌های سرد زمستان و چالش وارونگی هوا فاصله بسیاری داریم، زنگ خطر آلودگی هوا مطابق سال‌های گذشته بصدا درآمده و اگر برای این معضل چاره اندیشی نشود، باید از همین امروز به فکر تعطیل کردن ادارات، مدارس، دانشگاه‌ها و کلانشهر‌ها باشیم. اما سوال اینجاست که تعطیل کردن چاره کار است و می‌توان با ابزار تعطیلی به مبارزه با آلودگی هوایی رفت که ریشه در ترافیک دارد؟

سالانه ۱.۵میلیارد ساعت در ترافیک‌

اگر برای رفع نگرانی بخواهیم به آمار‌ها مراجعه کنیم، بر میزان نگرانی ما افزوده می‌شود به نوعی که به طور میانگین روزانه ۳۱ دقیقه از وقت شهروندان تهرانی در ترافیک تلف می‌شود و بر اساس آمار مشترک سازمان حمل‌ونقل و ترافیک و پلیس راهور، جمعیت بیش از ۹ میلیون نفری پایتخت در مجموع روزانه ۴ میلیون و ۶۵۰ هزار ساعت و سالانه بیش از یک‌ونیم میلیارد ساعت در ترافیک سپری می‌کنند.

۸ میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو در تهران

روزانه در تهران نزدیک به ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار خودرو رفت و آمد می‌کنند که بیش از ۷ میلیون مربوط به تهران است و حدود یک میلیون و ۶۰۰ خودرو از شهر‌های اقماری و اطراف به پایتخت می‌آیند. جالب اینکه طبق آمار مرکز کنترل ترافیک شهر تهران تعداد سفر خودرو‌های سواری نسبت به ۳ سال پیش ۴۳درصد افزایش یافته و از ۶ میلیون به ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار سفر رسیده که با یک حساب سرانگشتی، به‌صورت میانگین هر پایتخت‌نشین در مجموع سالانه ۱۸۸ ساعت از عمرش در ترافیک هدر می‌رود. بنابر این اگر چاره‌ای برای این حجم خودرو اندیشیده نشود، مقدار زمانی که هر شهروند در ترافیک سر می‌کند، حتی آن‌هایی که از وسایل انبوه‌بری مثل اتوبوس و تاکسی استفاده می‌کنند، سر به فلک خواهد زد.

اتوبوس و تاکسی پاسخگو نیست

بررسی‌ها حکایت از آن دارد که ۷۰ درصد منابع آلاینده حاصل سوخت فسیلی و خودرو است. ترافیک سنگین و آلودگی مرگ آور نشان می‌دهد که باید به طرف زیر ساخت‌های اساسی حمل و نقل عمومی حرکت کنیم، اما توسعه ناوگان حمل و نقل در بخش اتوبوس و تاکسی هم دیگر پاسخگو نیست و افزایش روز افزون جمعیت شهر‌ها و ساخت و ساز‌ها نشان می‌دهد که بایستی بر محور حمل و نقل عمومی بر اساس ریلی گام برداریم. البته در شرایطی که تنها راهکار و چاره آلودگی هوا فقط توسعه مترو است، در کلانشهر تهران هنوز در زمینه توسعه خطوط مترو بسیار عقب هستیم و باید جدی‌تر گام برداریم.

مترو تنها راهکار

با نگاهی به وضعیت خیابان‌ها متوجه می‌شویم که حرکت بر روی زمین دیگر پاسخگو نیست. با وجود آنکه خیابان‌های باریک به بزرگراه تبدیل شده و بخش قابل توجهی از شهر تهران به مسیر رفت و آمد خودرو‌ها اختصاص یافته، اما بار ترافیکی کاهش نداشته و مدیریت خاصی در بخش حمل و نقل صورت نگرفته است. خودرو‌های تک سرنشین همچنان مشکل اصلی است و در حالی که خیابان‌ها دیگر گنجایش این همه خودرو را ندارند، شاهد ساخت و ساز‌های گسترده و برج سازی هستیم که بر حجم ترافیک می‌افزاید، بنابر این باید به زیر زمین برویم و از ظرفیت مترو استفاده کنیم در حالی که اعتبار لازم برای توسعه خطوط مترو اختصاص داده نشده است.

افزایش خدمات رسانی مترو

اما آنچه در این شرایط تاثیرگذار است، افزایش خدمات رسانی با همین امکانات است به نوعی که حامد عباسی نامی سرپرست شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه با اعلام اینکه آمار مسافران مترو در مهرماه سال جاری نسبت به مهرماه سال گذشته ۳۰درصد و آمار مسافری روزانه نسبت به ماه قبل حدود ۱۰ درصد افزایش دارد گفت: بر اساس آ‌خرین آمار روزانه ۲میلیون ۳۰۰هزار جابجایی مسافر با مترو انجام می‌شود. در بخش عملیات روزانه ۱۹ ساعت بهره برداری و در مجموع ۲۱۲۵ حرکت مسافری انجام می‌شود و پنج ساعت نیز کار‌های مربوط به نگهداری و تعمیرات تخصصی انجام می‌شود. نامی گفت: در حال حاضر با توجه به افزایش مسافری خطوط هفتگانه مترو رصد می‌شوند و در صورت نیاز، قطار‌های فوق‌العاده اعزام می‌کنیم تا از ازدحام مسافران در ایستگاه‌ها جلوگیری شود. با وجود آنکه مدیریت مترو حاضر به کار و تلاش بیشتر شده، اما واقعیت این است که بسیاری از بخش‌های کلانشهر تهران هنوز از داشتن مترو محروم هستند و شورای شهر باید اعتبار لازم را اختصاص دهد تا بتوان با استفاده از ظرفیت مترو، ترافیک، آلایندگی و بحران‌های ناشی از آن را مدیریت کرد.

دکتر زهرا نظری مهر / حقوقدان