منابع متحرک دلیل آلایندگی هوا در کلان‌شهرهاست

صنایع و نیروگاه‌ها از جمله منابع ثابت و خودرو‌ها از منابع متحرک آلایندگی شهر‌ها به شمار می‌روند، اما در داخل کلان شهر‌های کشور آنچه مسلم است آلایندگی قابل رویتی است که وجود دارد.

آلودگی دو نوع است؛ یک سری آلایندگی‌هایی که قابل رویت نیستند و بیشتر در کلان، روی آب و هوا تاثیر می‌گذارد مثل گاز‌های گلخانه‌ای و ... و دوم آلایندگی قابل رویت مانند ذرات میکرونی که فضای شهر‌ها را تغییر رنگ می‌دهد و کاملا قابل مشاهده است.

 احمد رمضانی اظهار کرد: آلایندگی هوا ناشی از ذرات میکرونی می‌تواند به چندین عوامل متحرک و ثابت درون شهری و برون شهری بستگی داشته باشد، اعم از خوردو‌های سبک و سنگین، صنایع و نیروگاه‌ها که هر یک از آن‌ها می‌توانند به نسبت در انتشار آلایندگی هوا نقش داشته باشند، اما به نظر بیشترین و بارزترین عامل متحرک مربوط به خودرو‌های سنگین و بعضا فرسوده است که داخل شهر‌ها حجم زیادی گازوئیل می‌سوزانند و تبدیل به دوده می‌کنند.

رمضانی اظهار کرد: بیش از ۹۰ درصد خودرو‌های سنگین در کشور قدیمی و از عمر مصرف آن‌ها دهه‌ها می‌گذرد و متاسفانه به عنوان حمل و نقل تجاری در شهر‌ها تردد می‌کنند و بسیار هوا را آلوده می‌کنند و نکته بارز اینکه مجوز برخی از این خودرو‌ها در بین شهر‌ها به دلیل مستهلک بودن، لغو شده، اما این خودرو‌ها در داخل شهر‌ها به عنوان سرویس و یا فوق العاده در حال تردد هستند و آلایندگی داخل شهر را افزایش می‌دهند که اگر در همان بین شهر‌ها بودند شاید انتشار آلایندگی آن‌ها اینچنین مشکل ساز نمی‌شد.

به گفته وی در این سال‌ها واردات خودرو‌های سنگین که از بدنه اصلی حمل و نقل ما به شمار می‌رود و خیلی هم به آن توجهی نمی‌شود، به سختی صورت می‌گیرد و این موضوع باعث شده است که ما طی دهه‌ها از خودرو‌های قدیمی سنگین در کلیه حمل و نقل تجاری و یا مسافری در داخل شهر‌ها و یا بین شهر‌ها استفاده کنیم.

این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه برای خروج از این بحران آلایندگی به برنامه ریزی دولت برای برقی کردن خودرو‌ها در داخل شهر‌ها نیاز است، گفت: اگر شهرداری‌ها هر ساله ۱۰ درصد از خودرو‌های سنگین را برقی می‌کردند، حداقل در این سال‌ها ما با بحران آلایندگی هوای شهر‌ها مواجه نبودیم.

سه پیشنهاد برای کاهش آلایندگی خودرو‌های پایتخت

معاینه فنی سابقه‌ای حدودا ۵۰ ساله در شهر تهران دارد که در طول سالیان مختلف فراز و نشیب‌هایی داشته؛ اما حالا به نظر می‌رسد با توجه به حجم آلایندگی وسایل نقلیه و آلودگی هوا نیازمند اصلاحاتی است و مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودرو‌های تهران نیز از ارائه پیشنهاداتی همچون کاهش سن معافیت معاینه فنی خودرو‌ها و اتخاذ روش‌های سخت گیرانه در معاینه فنی به مسئولان مربوطه خبر داده و بر لزوم تعیین حدود مجاز آلایندگی در کلان شهر تهران و سطح بندی معاینه فنی تأکید می‌کند.

برابر سیاهه انتشار سال ۱۳۹۶ که شهرداری تهران منتشر کرده، بابت سهم منابع مختلف در آلودگی هوا در کلان شهر تهران سهمی برای منابع متحرک قائل شدند که بر این اساس سهم تولید آلاینده‌های گازی نزدیک به ۸۰ درصد عنوان می‌شود که از بین این ۸۰ درصد، سهم خودرو‌های سبک ۳۷ درصد و سهم موتورسیکلت‌ها ۲۱ درصد است، پس موتورسیکلت و خودرو‌های شخصی سهم ۵۸ درصدی درتولیدآلودگی هوای تهران دارند که تمرکز بر بهبود وضعیت آلایندگی آن‌ها قطعا سبب رفع شدید آلودگی هوای تهران خواهد شد. مسئولان معاینه فنی شهر تهران سالهاست که راه حل‌هایی همچون الزام اخذ معاینه فنی خودرو‌های تهران از مراکز شهر تهران را مطرح میکنند.

اما حالا با تشدید آلودگی هوای تهران مدیران پیشنهادات اصلاحی دیگری را برای بهبود آلایندگی هوای تهران روی میز بررسی مدیران ارشد قرار دادند تا شاید این پیشنهادات بتواند تعداد روز‌های آلاینده کلانشهر تهران را کاهش دهد.

اصلاحاتی همچون کاهش سن معافیت معاینه فنی خودرو‌ها و همچنین اتخاذ روش‌های سخت گیرانه در معاینه فنی خودروها، امید‌های جدید مدیران شهر تهران هستند، تا بلکه شاید بتوانند وضعیت فعلی آلایندگی هوای تهران را بهبود ببخشند.

شادی مالکی مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودرو‌های تهران، در تشریح پیشنهادات اصلاحی با تأکید بر لزوم انجام اصلاحاتی در قانون معاینه فنی، می‌گوید: معاینه فنی دچار یک سری گپ‌هایی در بحث ماده شش قانون هوای پاک است که بسیاری از متولیان امر در حال حاضر متفق القول به این نتیجه رسیدند که به بازنگری این ماده در قانون هوای پاک نیاز است و یکی از موضوعاتی که به صورت خیلی جدی امروزه مطرح است بحث حدود مجاز آلایندگی در کلان شهر‌ها به نسبت سایر شهر‌ها است.

وی در تشریح سخنان خود ادامه می‌دهد: در شهر تهران زمانی که می‌گوییم فقط سه روز هوای پاک در سال گذشته داشتیم، نشان می‌دهد که بحث آلودگی هوا یکی از موضوعات جدی در پایتخت بوده و جزو اولویت‌های نخستین مدیران شهری است. شاید این حجم از دغدغه مندی در بحث آلودگی هوا در بسیاری از شهرستان‌هایی که تعداد تردد خودرو کمتر است با این شرایط وجود نداشته باشد؛ لذا نحوه پایش خودرو‌ها در کلان شهر تهران و سایر کلان شهر‌ها بایستی متفاوت از شهر‌هایی باشد که در موضوع آلودگی هوا دغدغه مندی چندانی ندارند.

مالکی با بیان اینکه یکی دیگر از موضوعات بحث دوره معافیت خودروهاست، ادامه می‌دهد: در حال حاضر از زمان تولید، خودرو‌های تولید شده چهار سال از اخذ معاینه فنی معافند. اما برای اخذ معاینه فنی برتر وقتی خودرو‌ها به ما مراجعه می‌کنند و بابت گرفتن معاینه فنی مورد آزمون و پایش قرار می‌گیرند، می‌بینیم که خودرو‌هایی که مشمول گرفتن معاینه فنی نیستند، بعضاً دچار نواقصی در سیستم ایمنی، فنی و آلایندگیشان هستند!

به گفته مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودرو‌های تهران، دوره گارانتی خودرو‌ها بین دو تا سه سال است؛ اما دوره معافیت معاینه فنی چهار ساله است. یعنی در یک دوره یک ساله خودرو‌ها بدون این که مورد پایش قرار بگیرند در سطح شهر تردد می‌کنند و لذا کاهش دوره معافیت خودرو‌ها از معاینه فنی کما این که در خیلی از کشور‌های توسعه یافته کمتر است، در صنعت معاینه فنی هم این دوره یک تا دو سال است و به نظر می‌رسد دوره چهار ساله یک دوره طولانی مدت است و بسیاری از متخصصین معتقدند نیاز به بازنگری در این دوره است.

نحوه پایش خودرو‌ها در کلان شهر تهران و سایر کلان شهر‌ها بایستی متفاوت از شهر‌هایی باشد که در موضوع آلودگی هوا دغدغه مندی چندانی ندارند.

مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودرو‌های شهر تهران، می‌افزاید: پیشنهاد ستاد معاینه فنی که تنظیم لوایح آنهم در حال اقدام است، این است که حداقل منطبق با دوره گارانتی سن معافیت از معاینه فنی طراحی شود؛ یعنی پایان دوره گارانتی شروع دوره پایش باشد. یا حتی بهتر از آن و به جهت این که حمایت بیشتری از مصرف کننده صورت بگیرد شاید قبل از پایان یافتن دوره گارانتی اگر خودرو‌ها به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند با احصای نواقصی که در خودرو وجود دارد و هنوز در دوره گارانتی هم هست بسیاری از این نواقص می‌تواند رفع شود و از خیلی از هزینه‌هایی که مصرف کننده متحمل شود، خودداری شود.

خودرو‌ها سهم قابل توجهی در آلودگی هوای تهران دارند

وی تاکید می‌کند: برابر مطالعاتی که صورت گرفته خودرو‌ها سهم قابل توجهی در آلودگی هوای تهران دارند و در سایر کلان شهر‌ها نیز وضع به همین منوال است. خبر خوبی به نقل از پلیس داشتیم این بود خودرو‌هایی که به صورت دودزا در سطح شهر تردد می‌کنند برخط معاینه فنی شان ابطال می‌شود و امسال دو میلیون جریمه بابت معاینه فنی در تهران اعمال شده است.

مالکی می‌گوید: پیشنهاد‌هایی که عنوان شد در قالب یک سری از لوایح تنظیم شده و به مراجع بالادست تقدیم کرده ایم تا بتوانیم از روش‌های مختلفی آن‌ها را به نتیجه برسانیم.


خودرو‌های تهران می‌بایست از مراکز معاینه فنی تهران گواهی بگیرند

مالکی با اشاره به اینکه بازنگری در قوانین، زمان بر است؛ زیرا اصلاح قانون باید توسط مجلس شورای اسلامی صورت بگیرد و از بخش‌های مختلف در حال پیگیری هستیم که در این کار تسریع شود، ادامه می‌دهد: حتما باید در نوع معاینه فنی یک بازنگری صورت گیرد به جهت این که حدود مجاز آلایندگی در کلان شهری مثل تهران قطعا بایستی متفاوت باشد نسبت به شهرستان یا شهر‌هایی که بحث کاهش آلودگی هوا یا آلودگی هوا جزو دغدغه‌ها و اولویت‌های مهم مدیران شهریشان نیست و موضوعی وجود ندارد که دغدغه مندی ایجاد کند؛ اما در تهران محدوده طرح L.E.Z باید در تمام مناطق اجرایی شود؛ چون در سال گذشته با توجه به وضعیت آلودگی هوا در تهران صرفا برخی از مناطق با این موضوع مواجه نبودند و تمام مناطق درگیرند؛ لذا حتما باید معاینه فنی سطح بندی شود.

وی با بیان اینکه نکته مهم دیگر این است خودرویی که حداقل در کلان شهر‌ها و در تهران تردد می‌کند ترجیحا از خود مراکز معاینه فنی تهران معاینه فنی دریافت کند، ادامه می‌دهد: در حال حاضر اگر خودرویی به یک مرکز مراجعه کند و در آن مرکز نتواند موفق به گرفتن معاینه فنی شود با مراجعه به هر مرکز دیگری بعد از یک بازه زمانی دو هفته‌ای می‌تواند معاینه فنی دریافت کند. قاعدتا شاید به اصلاح دستورالعمل و یا اعمال محدودیتی در نرم افزار سیمفا برای این موضوع نیاز باشد.

میزان مراجعین در خصوص خودرو‌های پلاک تهران به مراکز معاینه فنی ۳۷ درصد است و ۴۰ درصد خودرو‌ها از شهرستان‌های اطراف تهران معاینه فنی دریافت می‌کنند.

دوره گارانتی خودرو‌ها بین دو تا سه سال است؛ اما دوره معافیت معاینه فنی چهار ساله است. یعنی در یک دوره یک ساله خودرو‌ها بدون این که مورد پایش قرار بگیرند در سطح شهر تردد می‌کنند

وی می‌افزاید: سهم تهران از میزان مراجعین در خصوص خودرو‌های پلاک تهران به مراکز معاینه فنی ۳۷ درصد است و ۴۰ درصد خودرو‌ها از شهرستان‌های اطراف تهران معاینه فنی دریافت می‌کنند و حتی بسیاری از خودرو‌های دولتی که پلاک تهران هستند، بعضاً از شهرستان‌های اطراف معاینه فنی دریافت می‌کنند. بنا بر اعلام سامانه یکپارچه معاینه فنی کشوری سیمفا، ستاد معاینه فنی تهران و مراکزش جزو بخش‌هایی هستند که به صورت نسبتا سختگیرانه در رابطه با پایش خودرو‌ها برخورد می‌کنند؛ بگونه‌ای که از بین خودرو‌هایی که بار اول به ما مراجعه می‌کنند ۲۹ درصدشان موفق به دریافت معاینه فنی نمی‌شوند و میزان مردودی معاینه فنی در تهران بیشتر است و یکی از دلایلش نظارت‌های مستمری است که به جهت وضعیت آلودگی هوای تهران وجود دارد و مکلفیم تا نسبت به پایش سختگیرانه تری از خودرو‌ها اقدام کنیم.

مالکی با تأکید بر اینکه کلیه مراکز معاینه فنی باید تحت یک قوانین، دستورالعمل‌ها و آیین نامه‌های یکپارچه کشوری کار انجام دهند و نظارت بر تمام مراکز توسط متولیان امر و مسئولین ذیصلاح صورت می‌گیرد. تشریح می‌کند: بسیاری از خودرو‌های پلاک تهران به مراکز اقماری یا شهرستان‌های استان تهران مراجعه می‌کنند و اگر سختگیری در همه جا یکسان باشد، خودروی پلاک تهران خیلی ترجیح نمی‌دهد به شهرستان دیگری مراجعه کند.


صدور غیرحضوری معاینه فنی برای خودرو‌ها در تهران نداریم

صدور غیرحضوری معاینه فنی برای خودرو‌ها با اشاره به اینکه کلیه مراکز معاینه فنی تهران مجهز به دوربین‌های نظارت تصویری هستند و به محض ورود خودرو، پلاکش در سامانه سیمفا ثبت می‌شود، در این شرایط به هیچ عنوان امکان این که به صورت غیرحضوری در مراکز تهران گواهی معاینه فنی صادر شود، نیست و حداقل در یک سال گذشته گزارشی در این خصوص هم نبوده است.

مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودرو‌های تهران از تهرانی‌ها درخواست کرد تا اگر با مورد یا تخلفی مواجه شدند با سامانه مردمی ۱۳۷ یا ستاد مرکزی معاینه فنی خودرو تماس بگیرند و گزارش دهند و مطمئن باشند به تخلفات رسیدگی می‌شود.

مالکی ادامه می‌دهد: به دفعات این درخواست را داشتیم که در خصوص خودرو‌هایی که پلاک تهران هستند و حداقل در کلان شهر‌هایی که به معنای واقعی آلودگی هوا جزو دغدغه‌های مدیران شهری است، بازنگری شود. مبنی بر این که خودرو‌های پلاک این شهر‌ها صرفا از همان کلان شهر‌ها معاینه فنی را دریافت کنند که شاید تعدادشان هم زیاد نباشد و قابل انجام است و امیدواریم این اتفاق بیافتد.

سهم ۲۵ درصدی مراکز معاینه فنی و انجام معاینه فنی در کاهش آلودگی هوا

وی اظهار می‌کند: اگر معاینه فنی بر اساس اصول و استاندارد‌های درست صورت گیرد، حتما نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا ایفا می‌کند. در برخی از مطالعات یک سهم ۲۵ درصدی بابت نقش مراکز معاینه فنی و انجام معاینه فنی در کاهش آلودگی هوا در نظر گرفته می‌شود. حتی اگر نخواهیم با تأکید به این عدد ۲۵ درصد بپردازیم، از نقش پررنگی که می‌توانیم برایش در نظر بگیریم چه در بحث کاهش آلودگی هوا و چه در بحث کاهش تصادفات و افزایش سطح ایمنی، قطع به یقین نمی‌توان راحت چشم پوشی کرد.


اصلاح قانون معاینه فنی برای خودرو‌های پر پیمایش

مدیر عامل ستاد معاینه فنی خودرو‌های تهران با تأکید بر اینکه باید تعداد دفعات مراجعه خودرو‌های سن بالا به مراکز معاینه فنی افزایش یابد، به میزان مراجعه تاکسی‌ها به عنوان خودرو‌های پرپیمایش به مراکز معاینه فنی اشاره کرده و می‌گوید: تاکسی‌هایی که جزو ناوگان حمل و نقل عمومی شهری به حساب می‌آیند، در حال حاضر تعداد دفعات مراجعه شان به مراکز معاینه فنی نسبت به خودرو‌های شخصی دارای افزایش است. اگر تا ۱۰ سال سن داشته باشند شش ماه یک بار و بعد از ۱۰ سال هر سه ماه یک بار باید مراجعه کنند. البته باید برای تمام خودرو‌های پر تردد نیز این قانون لحاظ شود.

به گفته مالکی، طرح‌های مختلف میدانی و آمار و ارقامی که در بحث مردودی خودرو‌هایی که معاینه فنی داشتند، ولی سنشان بالا بود و نمی‌توانستند شرایط مطلوب را مخصوصا در پایش وضعیت آزمون‌های آلایندگی حفظ کنند، نشان می‌دهد که باید برای خودرو‌های پر پیمایش که جزو تاکسی‌ها و ناوگان حمل و نقل عمومی هم نیستند، اما به هر جهت پر پیمایش و پر ترددند بایستی همین قانون برایشان الزام داشته باشد و دفعات مراجعه شان افزایش یابد که مطرح شده و در حال مذاکراتی با متولیان این حوزه هستیم؛ ولی در حال حاضر این خودرو‌ها مثل خودرو‌های شخصی به صورت سالانه مراجعه می‌کنند و شامل افزایش تعداد دفعات مراجعه نیستند.

وی تاکید می‌کند: نیاز است دوره معاینه فنی خودرو‌هایی که پر پیمایش هستند و تردد می‌کنند و موتورسیکلت‌هایی که پر پیمایش و پرترددند کاهش یافته و دفعات آن در طول سال منطبق با خودرو‌های عمومی شود. با توجه به تعداد بسیار اندک میزان مراجعات موتورسیکلت‌ها اگر بخواهیم در وضعیت ترددشان سامان دهی داشته باشیم شاید لازم باشد که گام به گام و با توجه به اولویت بندی پیش برویم.

مالکی یکی از گام‌ها در مرحله نخست را سامان دهی وضعیت تردد موتورسیکلت‌های پر پیمایش و یا موتورسیکلت‌های کار در تهران دانسته و ادامه می‌دهد: این نوع موتور‌ها هم سهمی مشابه سهم تاکسی‌ها و ناوگان حمل و نقل عمومی دارند و به ویژه در نقاط مرکزی شهر و در محدوده طرح LEZ باید تابع قوانین باشند که تاکسی‌ها و سایر خودرو‌های عمومی پذیرای این قوانین هستند و یکی دیگر از پیشنهاد‌ها و درخواست ستاد معاینه فنی از متولیان امر این است که حتما در میزان تعداد دفعاتی که خودرو‌های شخصی پر پیمایش و خودرو‌های دولتی به مراکز معاینه فنی مراجعه دارند، بازنگری شود؛ چرا که این خودرو‌ها به دلیل پیمایش چند برابری نسبت به یک خودروی شخصی نیازمند پایش بیشتری در طول سال هستند.

مراکز معاینه فنی کارآمد هستند؟

حدود مجاز منواکسیدکربن در معاینه فنی عادی هفت دهم و در معاینه فنی برتر ششم دهم است

وی در مورد کارآمدی مراکز معاینه فنی خودرو‌های تهران با تأکید بر اینکه تجهیزاتی که آزمون‌های فنی و ایمنی را انجام می‌دهند مثل تست ترمز، کمک فنر، همراستایی و میزان فرمان آزمون‌های استانداردی هستند که همه جای دنیا به همین شکل این آزمون‌ها انجام می‌شود، می‌افزاید: قطعا خودرویی که نقص داشته باشد در این آزمون‌ها شناسایی خواهد شد.

آلایندگی ناکس را اندازه گیر‌ی نمی‌کنیم

حدود مجاز منواکسیدکربن در اتحادیه اروپا سه دهم است

مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودرو‌های تهران اظهار می‌کند: در خصوص حدود مجاز آلایندگی اختلاف نظر‌هایی وجود دارد؛ مثلا در حال حاضر آلایندگی ناکس را اندازه گیری نمی‌کنیم و منواکسید کربن و هیدروکربن‌های سوخته نشده اندازه گیری می‌شود و مورد پایش قرار می‌گیرد و یا حتی حدود مجاز منواکسید کربن در معاینه فنی عادی هفت دهم و در معاینه فنی برتر شش دهم در نظر گرفته می‌شود. در حالی‌که برابر اتحادیه اروپا در حوزه صنعت معاینه فنی منواکسید کربن سه دهم در نظر گرفته می‌شود.

به گفته مالکی، این مواردی است که درخواست دادیم سازمان محیط زیست که سازمان متولی امر است در مرحله اول نسبت به حدود مجاز آلایندگی بازنگری کرده و در مرحله دوم نیز در موردآلاینده‌هایی که بایستی مورد پایش و سنجش باشند، اقدام کند و کمیته‌هایی تشکیل شود و در این کمیته‌ها بحث و تبادل نظر شود تا در حوزه آلودگی هوا و نقش معاینه فنی این آزمون‌های آلایندگی بتوانند به بهترین حالت ایفای نقش کنند. البته باز هم تأکید می‌کنم که در قسمت فنی و ایمنی که شاید اهمیت کمتری از حوزه آلودگی هوا نداشته باشد یقینا معاینه فنی بسیار تاثیرگذار است.

وی درباره تکالیف برنامه هفتم توسعه برای معاینه فنی نیز تأکید می‌کند: یک سری موضوعات محیط زیستی مطرح شده، ولی در خصوص معاینه فنی مورد خاصی تأکید نشده است. اما حالا بیشتر بحث بازنگری ماده شش قانون هوای پاک را داریم که رایزنی‌هایی با کمیسیون محیط زیست مجلس و هم با سازمان حفاظت محیط زیست صورت گرفته و دوره معافیت خودرو‌ها و حتی خودرو‌های فرسوده و بازنگری آیین نامه اجرایی ماده هشت قانون هوای پاک درباره سن مرز فرسودگی مطرح شده و علیرغم این که این آیین نامه ابلاغ شده، ولی ساز و کار اجرایش در سامانه سیمفا وجود ندارد.

مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودرو‌های تهران در خاتمه تأکید می‌کند: مجددا وزارت کشور روی این آیین نامه کار می‌کند و به نظر می‌رسد سن مرز فرسودگی به سن فرسودگی برگردد، ولی هنوز چیزی به صورت ابلاغ شده به دست ما نرسیده است.